Rà soát khoảng trống, điểm nghẽn trong hệ thống pháp luật
Cấp thiết phải rà soát toàn diện những khoảng trống, điểm nghẽn và bất cập trong hệ thống pháp luật – những yếu tố đang cản trở sự phát triển và làm giảm hiệu lực quản trị quốc gia. Đây là nhấn mạnh của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn tại Diễn đàn Xây dựng pháp luật lần thứ nhất với chủ đề "Hoàn thiện thể chế, pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới" được Ủy ban Thường v
Nói về những điểm nghẽn, khoảng trống pháp lý xây dựng thể chế cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, Phó Trưởng ban Chính sách, Chiến lược Trung ương Phạm Đại Dương cho rằng, chủ trương tại Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị đã xác định rất rõ khoa học – công nghệ – đổi mới sáng tạo là đột phá quan trọng hàng đầu, đồng thời nhấn mạnh thể chế phải đi trước, tạo hành lang pháp lý minh bạch cho các lĩnh vực mới.
Tuy vậy, điều khiến ông đặc biệt trăn trở là sự tồn tại của nhiều điểm nghẽn thể chế đang cản trở trực tiếp sự phát triển của khoa học công nghệ. Trong đó, điểm nghẽn lớn nhất nằm ở tư duy quản lý tài chính vẫn nặng tính hành chính, thiếu niềm tin vào nhà khoa học, khiến quy trình giải ngân chậm và vốn cho nghiên cứu bị “tắc” ngay từ khâu đầu tiên.
Ông Phạm Đại Dương, Phó Trưởng ban Chính sách, Chiến lược Trung ương, phát biểu: “Lý do các định hướng lớn nhằm giải quyết bài toán về khoa học – công nghệ ở địa phương đến nay vẫn chưa triển khai được, theo tôi, là vì những vấn đề này đòi hỏi sự đồng bộ và một cuộc rà soát tổng thể. Chỉ khi đó chúng ta mới có thể xử lý đúng các điểm nghẽn trong quá trình vận hành của những mô hình vốn rất quan trọng.”
Cũng nói về các điểm nghẽn thể chế trong lĩnh vực khoa học công nghệ, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Phương Tuấn thẳng thắn chỉ ra thực tế: mật độ ban hành, sửa đổi luật quá nhanh, quá nhiều, trong khi văn bản hướng dẫn lại chậm trễ, khiến nhiều quy định khó triển khai vào thực tế.
Ông Nguyễn Phương Tuấn, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường, cho biết: “Tình trạng chậm ban hành các văn bản hướng dẫn sau khi luật đã được thông qua vẫn diễn ra. Ví dụ, Nghị quyết 193 được ban hành từ tháng 2/2025 với mục tiêu tháo gỡ ngay các điểm nghẽn, nhưng phải đến bốn tháng sau Nghị định 88 hướng dẫn mới được ban hành.”
Một trong những nội dung được các đại biểu quan tâm đó là cần hoàn thiện hành lang pháp lý về mô hình tổ chức chính quyền địa phương cấp xã. Bên cạnh những kết quả tích cực qua gần 5 tháng thực hiện chính quyền hai cấp, các đại biểu cũng nhận định còn nhiều khó khăn vướng mắc, nhất là trong giai đoạn đầu khi triển khai mô hình này. Từ đó, đại biểu kiến nghị phải tiếp tục rà soát và hoàn thiện hành lang pháp lý, nhất là về mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp, trong đó nhấn mạnh hành lang pháp lý về mô hình tổ chức chính quyền địa phương cấp xã.
Ông Phan Thái Bình, Phó Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng, cho hay: “Để đánh giá mô hình vận hành hiện nay đã ổn định hay chưa, cũng như xác định tổ chức bộ máy và nhân sự phù hợp, cần có một chủ trương chung và được triển khai đồng bộ. Đặc biệt, đề nghị Bộ Nội vụ và Bộ Tư pháp ban hành hướng dẫn thống nhất về quy trình, trình tự, thủ tục trong phân cấp, phân quyền, ủy quyền; đồng thời hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực và kiểm soát nguồn lực giữa các cấp — từ trung ương tới tỉnh, và từ tỉnh xuống cơ sở.”
Phát biểu tại Diễn đàn, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết, trong bối cảnh Quốc hội khóa XV đang tổng kết nhiệm kỳ với khối lượng lập pháp lớn chưa từng có, yêu cầu cấp bách hiện nay không chỉ là tiếp tục ban hành các đạo luật mới, mà quan trọng hơn là rà soát thật kỹ những khoảng trống, điểm nghẽn, bất cập trong hệ thống pháp luật hiện hành.
Theo ông, dù đã đạt nhiều kết quả nổi bật – từ sửa đổi Hiến pháp, xây dựng chương trình lập pháp cả nhiệm kỳ cho tới việc thông qua số lượng luật kỷ lục – nhưng thực tế cho thấy nhiều quy định vẫn chưa theo kịp sự vận động nhanh của đời sống kinh tế – xã hội, còn chồng chéo, thiếu đồng bộ hoặc chậm đi vào cuộc sống. Chính vì vậy, ông nhấn mạnh nhiệm vụ trọng tâm thời gian tới là quyết liệt rà soát – nhận diện – tháo gỡ, để hệ thống pháp luật thực sự trở thành nền tảng ổn định và động lực phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh: "Rà soát những sơ hở, khoảng trống, vướng mắc và điểm nghẽn của pháp luật để kịp thời sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện. Mục tiêu là bảo đảm hệ thống pháp luật đồng bộ, ổn định, khả thi; vừa đáp ứng yêu cầu cấp bách trước mắt, vừa tạo khung pháp lý lâu dài cho phát triển bền vững và hội nhập quốc tế."
Bên cạnh đó, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh yêu cầu tiếp tục đổi mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật; đưa thể chế pháp luật trở thành lợi thế cạnh tranh, động lực phát triển đất nước; xác định xây dựng pháp luật là “đột phá của đột phá”.
Chủ tịch Trần Thanh Mẫn bày tỏ tin tưởng Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ nhất sẽ tạo dấu mốc quan trọng, nhận được nhiều ý kiến tâm huyết của các chuyên gia, nhà khoa học, đại biểu Quốc hội. Những góp ý này sẽ giúp đổi mới tư duy, nâng cao chất lượng lập pháp, đưa hệ thống pháp luật Việt Nam phát triển đồng bộ, hiện đại, trở thành trụ cột bảo đảm phát triển trong kỷ nguyên mới.
