ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

An mời mọi người tới ăn mừng sinh nhật cho các thành viên có ngày sinh trong tháng 1 trùng với cả ngày sinh của người mẹ đã mất. Cô dành cả tâm huyết chuẩn bị thực đơn món ăn đến cách bày biện để các thành viên trong gia đình dù khác biệt về hoàn cảnh sống vẫn cảm nhận được.

Hiện thực "con ông cháu cha" được phản ánh qua hình tượng nhân vật Thường - một tiến sĩ, con rể cụ giáo Bình và con đường thăng tiến của anh trong bộ máy nhà nước. Trong mắt mọi người, thành công và sự thăng tiến của Thường có được là nhờ xuất thân và các mối quan hệ.

Hai vợ chồng Thường Ái tranh luận về việc con người có xu hướng tìm người quen "chào việc" cho người thân, bạn bè, đồng hương. Đây là hiện tượng phổ biến không chỉ ở Việt Nam mà từng tồn tại trong lịch sử các nền văn minh. Tuy nhiên, theo đà tiến hóa xã hội, công việc thường lựa chọn người có năng lực thay vì dựa vào quan hệ hay huyết thống.

Tư duy công bằng và thói quen xã hội dựa dẫm, xin xỏ qua hai nhân vật Đức và Thuận cho thấy những khát vọng vị kỷ, tâm lý thụ hưởng và sự thất vọng trước hiện thực khắc nghiệt của tuổi trẻ. Đồng thời, phê phán hệ thống giá trị lệch lạc về công danh, thành đạt trong một xã hội nặng tư tưởng "con ông cháu cha".

Hai anh em Thuận và Đức dù được dì An khuyến khích học tiếng Anh và chuẩn bị đi du học để có tương lai tốt đẹp, cả hai đều không theo đuổi con đường đó. Họ thấy tiếng Anh khó, việc đi học nước ngoài vừa viển vông, vừa không thiết thực, trong khi việc học đại học trong nước lại quá nhẹ nhàng, thoải mái. Cả hai anh em đều dần vỡ mộng khi bước vào đời. Thuận dù thất nghiệp, đã đổi việc nhiều lần mà vẫn phải khổ sở, còn Đức chật vật từ năm nhất.

Hội lên kế hoạch thành lập một phòng dự án cho loại thuốc mới riêng, trước mắt trực thuộc tập đoàn, sau đó có thể tách ra thành công ty độc lập. Nhân sự chủ chốt sẽ là người trong dòng họ như Thao, Chuẩn, Quỳ con cháu nhà Nguyễn Hữu, việc này nhằm bảo mật và kiểm soát quyền lực kinh doanh trong nội bộ gia đình.

Hội triệu tập cuộc họp nhỏ với Thao và Đồng để bàn kế hoạch đưa một loại thuốc mới vào thị trường Việt Nam. Đây là một chất mới nhưng chưa được cấp phép, vì vậy muốn đưa vào Việt Nam cần nhiều thủ tục và giấy tờ pháp lý. Hội giao cho Thao nhiệm vụ chuẩn bị hồ sơ và hướng dẫn cho đối tác nước ngoài cách làm việc với các bộ, ngành. Việc này có thể khiến tổng công ty của Hội trở thành thương nhân duy nhất có quyền nhập khẩu loại thuốc này, tạo ra doanh thu hàng nghìn tỷ.

Buổi gặp mặt lớp cũ của cô giáo Thương diễn ra sôi nổi. Các học trò reo hò, hào hứng quyết định hẹn nhau đi nghỉ ở Phú Quốc. Trước khi ra về, Lâm ngựa thay mặt lớp tặng mỗi thầy cô một bộ ấm chén sứ cao cấp kèm phong bì tri ân. Trở về nhà, cô Thương bị người hàng xóm tên Được tỏ vẻ mỉa mai khi thấy học trò tặng quà và đưa đón chu đáo. Thương cố giữ thái độ bình thản nhưng trong lòng bực tức, đố kỵ và tự ti.

Trường cũ tổ chức kỷ niệm 50 năm với đông đảo người về dự. Cô giáo Thương gặp lại nhiều học trò cũ, có người nay đã thành đạt, lập gia đình ổn định, công việc vững chắc. Những ký ức học trò trỗi dậy qua tiếng cười nói, sự náo nức và cả sự so đo ngấm ngầm giữa thành đạt và kém may. Cô giáo Thương cũng lặng lẽ so sánh thân phận mình với họ.

Hùng, Thuận cùng nhiều khách mời đang tham dự một bữa tiệc xa hoa và linh đình. Cảnh các khách mời chen nhau nhét phong bì mừng cưới vào túi áo chú rể Quỳ, một số người còn cố tình đưa trực tiếp để có mặt có lòng. Qua lời kể và đối thoại, mở ra mối quan hệ quyền lực của gia đình nhà cô dâu, đặc biệt là bác của Thảo - Chủ tịch tổng công ty lớn Vitala.

Mô hình phản ánh lối vận hành xã hội thân hữu vốn đã trở thành quy tắc trong suy nghĩ của nhiều người, trong đó có Thương. Dù An hiểu rằng gốc rễ vấn đề là tâm lý ám ảnh quyền lực, vật chất và muốn đưa chị đi điều trị, cô cũng đành bất lực vì sợ bị hiểu lầm là xúc phạm. Trong khi đó, hai con của Thương lại thể hiện rõ sự thụ động, ỷ lại vào thân quen trong hệ thống để leo lên.

Thương - người chị cả trong gia đình thường sống trong trạng thái luôn dằn vặt, so sánh, ghen tức, mọi điều với cô đều quy ra tiền bạc. Cô cho rằng việc con cái không có chỗ làm tốt là lỗi của anh chị em trong nhà, những người không giúp đỡ cô đúng như trách nhiệm họ hàng. Việc hai con trai Hùng và Thuận vẫn phải làm công việc thường không được lộc lá là nỗi đau lớn của cô.

Người chồng là Thân, sống trong sự ngột ngạt và chán chường vì vợ mình lúc nào cũng cau có, tính toán, oán trách, tiếc từng đồng, từng bữa ăn. Cuộc sống của anh là một chuỗi những bữa cơm nhạt nhẽo, không có niềm vui hay sự chia sẻ, đến mức chuyện quên một chai nước mắm cũng có thể thành một cuộc cãi vã lớn.

Ken tò mò và hơi bối rối với việc nhiều người cùng dòng họ làm việc tại một cơ quan Nhà nước, điều vốn bị coi là xung đột lợi ích trong văn hóa phương Tây. An và các nhân viên giải thích rằng trong văn hóa Việt, việc người cùng dòng họ hỗ trợ nhau, cùng làm việc không bị xem là tiêu cực mà đôi khi còn là sự minh chứng cho phúc lớn, sự tiếp nối và phát triển từ một dòng họ ưu tú.

An có cuộc tiếp đón Ken - Tổng Giám đốc châu Á của Tập đoàn Ken 36 đến từ Singapore. Ken không mang dáng vẻ điển hình của một lãnh đạo cao cấp mà giản dị, năng động và thân thiện. Trong buổi gặp, Ken đã chứng kiến một phần những nét đặc trưng của hành chính Nhà nước tại Việt Nam, từ bảo vệ lười biếng, xe công chức sang trọng đến phong cách tiếp khách, hình thức đông người.