Chiều nay, Hường mời bạn nghe những dòng tự sự của Diệu Hiền.
“Bắt cô trói cột... Bắt cô trói cột” ngân vang lên suốt ngày suốt đêm không hề ngưng nghỉ. Tôi chưa từng thấy rõ hình dáng loài chim này ngoài đời bao giờ. Tôi cũng không biết tuổi thọ của chim “bắt cô” kéo dài bao nhiêu năm tháng. Tôi chỉ biết đã nghe tiếng chim này từ thời thơ ấu chăn bò, mót lúa đến bây giờ đã ngót nửa thế kỷ. Mỗi độ tháng Tư, khi cánh đồng làng lúa xanh trĩu dần qua màu vàng óng, tiếng chim khắc khoải quay về. Nghe tiếng chim vang vang đều đều “bắt cô trói cột” mà thương lạ. Người quê tôi kể nhiều sự tích về loài chim này. Nhưng dù là gì thì loài chim này vẫn là điều bí ẩn khó nắm bắt. Hình như đó là sự huyền diệu của tự nhiên muôn vật chợt đến chợt đi. Đến là kêu vang vọng đất trời. Đi là đi bặt tăm không dấu hiệu gì báo trước. Đến mùa năm sau lại trở về. Cũng vì thế mà tôi gọi “bắt cô trói cột” là chim báo mùa.
“Bắt cô trói cột” có lẽ là loài chim di cư và đều đặn trở về với làng quê khi vụ chiêm vào mùa gặt. Thường cứ hoa gạo tàn là tiếng chim khắc khoải vang lên từ sáng đến tối, từ tối đến sáng. Tiếng chim rơi huyền diệu, tan loang rồi trỗi lên trong tịch lặng của đêm. Tôi nghe tiếng chim vang từ xa đến gần rồi lại xa. Hình như chim vừa bay vừa hót. Mà tiếng hót giữa mùa vui sao vẫn gợi điều gì thê thiết, xa xăm. Tiếng chim làm đầy ắp âm thanh làng quê vào mùa lúa chín.
Tiếng chim thường gợi cho tôi nhớ về ban mai tinh khiết, gợi cảm xúc ríu rít vui tươi như sẻ nâu, chào mào, chim sâu, gõ kiến..... Mỗi loài chim góp cho bản hợp xướng cuộc đời một giai điệu, tiết tấu khác nhau, vui buồn có, rộn ràng, da diết cũng nhiều. Ba tôi gọi “bắt cô trói cột” là tiếng chim gác núi lời ca mỗi chiều. Tôi nghĩ đó là giai điệu thao thiết của ngày mùa nơi xóm nhỏ.
Ai đó gọi bình yên là chiếc áo với nhiều họa tiết khác nhau, lúc sặc sỡ lúc trầm ngâm. Tiếng chim “bắt cô trói cột” đều đều vang vang nơi làng quê là “họa tiết trầm ngâm” góp thêm vẻ đẹp sâu lắng trên nền chiếc áo đa sắc của miền trung du vào mùa gặt.
Nhưng giờ đây, nhiều loại chim dường như đã không còn thấy nữa, như dồng dộc với chiếc tổ độc đáo treo khắp ngọn tre ngọn dừa; như chim cuốc với tiếng “khắc khoải sầu đưa giọng lửng lơ” trong thơ Nguyễn Khuyến chiều chiều vang vọng bờ tre góc phố… Tôi tự hỏi, một ngày nào đó liệu tiếng chim gọi mùa có còn vang lên mỗi mùa gặt hay lại chỉ còn trong ký ức của tôi?
