Không đề cập tới những lùm xùm khác, dự án nhà ở xã hội tại Hoài Đức do Công ty TNHH Bánh Kẹo Thăng Long làm chủ đầu tư đến bây giờ vẫn là bài học lớn khi giữ “kỷ lục” ế: Dự án mở bán lần đầu vào năm 2015 và trong 8 năm tiếp theo với 26 lần miệt mài mở bán nhưng vẫn “ế” tới 120 căn chưa bán hoặc không có người thuê. Thời điểm đó, người dân qua lại trên Quốc lộ 32 nhiều năm không khỏi tiếc nuối trước sự hoang hóa của 2/4 tòa nhà này.
Theo nhiều chuyên gia, “sự ế” của dự án không phải do lỗi của cơ chế, chính sách mà nguyên nhân chủ yếu là do chủ đầu tư đã quyết định sai khi lựa chọn địa điểm để đầu tư xây dựng dự án NƠXH như: xa trung tâm (nơi tập trung nhiều người lao động nhập cư) hay xa các khu công nghiệp. Điều này khiến chủ đầu tư và người dân đủ điều kiện mua NƠXH không gặp được nhau.
Ông Tống Văn Nga, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng cho biết: “Đó là một lỗi rất lớn, trước tiên là lỗi của những nhà hoạch định chính sách như lập quy hoạch khu công nghiệp và khu đô thị. Nếu bên cạnh các khu công nghiệp lớn không có khu đô thị mà đặc biệt là khu nhà ở cho công nhân thì dứt khoát không đảm bảo được đời sống cho người lao động".
Cho đến nay, việc quy hoạch và bố trí quỹ đất dành cho NƠXH theo hướng tập trung, đảm bảo hạ tầng, có tính toán tới các khu công nghiệp hiện được nhiều địa phương đẩy mạnh.
Tại cuộc họp mới đây liên quan đến phát triển NƠXH, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã chỉ đạo rất cụ thể: nhà ở xã hội không có nghĩa là làm ở những chỗ đất không làm được nhà ở thương mại thì làm nhà ở xã hội, phải ưu tiên nhà ở xã hội trước rồi mới đến nhà ở thương mại.
Từ đó cho thấy, phát triển loại hình nhà ở này không chỉ cần ở số lượng mà phải đi đôi với chất lượng sống. Không chỉ người dân mà giới chuyên gia cũng đã thể hiện sự vui mừng, đồng tình với nội dung này.
Ông Nguyễn Quang, nguyên Giám đốc Chương trình di cư Liên hiệp quốc tại Việt Nam cho biết: “Chính quyền địa phương cần quy hoạch các khu vực trung tâm để xây dựng nhà ở xã hội, nhà ở tái định cư, chứ không chỉ dành ra để xây nhà ở thương mại. Những người thu nhập thấp là những người có nhu cầu, gắn với công ăn việc làm nhiều nhất ở khu vực trung tâm".
Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia nhận định, cần cân nhắc kỹ hiệu quả đầu tư cả về mặt kinh tế và mặt xã hội khi quyết định quy hoạch, bố trí “quỹ đất công” tại khu vực trung tâm hoặc tại “những vị trí ở gần trung tâm nhưng lợi thế thương mại thấp” để xây dựng NƠXH, chỉ nên dành quỹ nhà lớn để cho thuê, không nên bán hay cho thuê mua. Điều này không chỉ đáp ứng nhu cầu của người thu nhập thấp có nhu cầu ở thực nhưng chưa đủ điều kiện kinh tế, cũng là cách để gỡ khó cho nhiều thủ tục hiện nay cho doanh nghiệp để đẩy nhanh tốc độ xây dựng phát triển NƠXH.
Ông Vũ Đình Ánh, Chuyên gia kinh tế cho biết: "Đối tượng mua NƠXH là những người có thu nhập thấp, mà khi họ đã không có tiền thì đừng nghĩ đến chuyện bán nhà mà hãy nghĩ đến việc cho thuê nhà ở dài hạn".
Trong khi nhà ở thương mại giá quá xa so với thu nhập, để được an cư thì NƠXH là giải pháp được mong chờ, tuy nhiên, cùng với số lượng thì chất lượng cũng cần được tính tới.
Theo lý thuyết thì một khu NƠXH lý tưởng ngoài sự đồng bộ trong kết cấu hạ tầng, dịch vụ, tiện ích về y tế, giáo dục, đảm bảo môi trường, cây xanh thì vấn đề mấu chốt là phải được kết nối giao thông thuận tiện. Cụ thể phương án nhiều người mong muốn là: cư dân có thể đi lại đến nơi làm việc hoặc vào trung tâm đô thị bằng phương tiện giao thông công cộng với thời gian di chuyển tốt nhất không quá một giờ đồng hồ.
