Hộ kinh doanh có nên chuyển thành doanh nghiệp?
Việc chuyển đổi tạo cơ hội mở rộng quy mô, dễ dàng tiếp cận vốn và tăng uy tín trên thị trường, nhưng cũng kéo theo yêu cầu cao hơn về quản lý, thuế và pháp lý. Vậy, có nên chuyển từ hộ kinh doanh sang doanh nghiệp?
Việc có nên "lên doanh nghiệp" hay không là một câu chuyện cần phải được cân nhắc kỹ lưỡng từ nhiều góc độ.
Đầu tiên, hãy cùng nhìn lại lịch sử của thuế khoán. Tính đến năm 2026, cơ chế này sẽ tròn 40 năm tuổi. Thuế khoán ra đời vào năm 1986, giai đoạn đầu của công cuộc đổi mới. Khi đó, hệ thống kế toán chưa phổ cập, hóa đơn, chứng từ vẫn còn là những khái niệm xa lạ với số đông, nhưng các hộ kinh doanh vẫn phải hoạt động. Thuế khoán đã ra đời như một giải pháp tình thế để đơn giản hóa việc thu thuế. Nền kinh tế phải phát triển, việc tính toán có thực sự chính xác, công bằng hay chưa có thể tính sau. Quy định này vừa giúp các hộ kinh doanh bớt đi nỗi lo về sổ sách phức tạp, vừa giảm tải gánh nặng cho cơ quan thuế.
Khi một hộ kinh doanh phát triển và mở rộng quy mô, cả doanh thu lẫn chi phí đều lớn, việc tiếp tục nộp thuế theo một tỷ lệ cố định trên doanh thu sẽ trở nên rất thiệt thòi. Bởi họ phải chi trả cho rất nhiều thứ: từ tiền thuê mặt bằng, lương nhân viên, chi phí nguyên vật liệu, chi phí quảng cáo, vận hành...
Đây là lúc mô hình doanh nghiệp thể hiện ưu điểm vượt trội. Doanh nghiệp được phép hạch toán tất cả các chi phí hợp lý vào kết quả kinh doanh, chỉ phải nộp thuế trên phần lợi nhuận thu về, tức là sau khi đã lấy doanh thu trừ đi chi phí. Tất nhiên, doanh thu và chi phí của doanh nghiệp không phải muốn khai thế nào cũng được. Mọi khoản mục đều phải có hóa đơn, chứng từ.
Doanh nghiệp, với cơ cấu tổ chức chuyên nghiệp, có khả năng làm tốt việc này vì họ có hệ thống kế toán, có quy trình thu mua, chi trả theo đúng các quy định. Lợi ích lớn nhất của việc này là họ được tính đúng, tính đủ các chi phí, từ đó giảm đi khoản lợi nhuận phải chịu thuế. Nếu kinh doanh thua lỗ hoặc không có lãi, về cơ bản họ sẽ không phải đóng thuế thu nhập doanh nghiệp.
Thuế suất thông thường đánh trên phần thu nhập chịu thuế của doanh nghiệp là 20%. Trong khi đó, nếu là hộ kinh doanh, mức thuế đánh trên doanh thu chỉ ở mức một chữ số. Ví dụ với hoạt động bán buôn, bán lẻ, mức thuế trên doanh thu chỉ là 1,5%; vận tải hàng hóa thuế suất là 4,5%.
Để quyết định có nên "lên doanh nghiệp" hay không, hộ kinh doanh cần làm một phép tính. Trong đó, hộ kinh doanh hãy tính toán đầy đủ các chi phí kinh doanh của mình, là những chi phí mà bạn có thể lấy được hóa đơn, chứng từ hợp lệ. Chủ hộ kinh doanh nên nhớ tính cả lương cho chính mình và tính ở một mức vừa phải thôi để giảm thiểu gánh nặng thuế thu nhập cá nhân. Sau khi có tổng chi phí, hộ kinh doanh sẽ tính ra được lợi nhuận dự kiến và từ đó ước tính được số thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp. So sánh khoản thuế đó với mức thuế phải đóng nếu vẫn giữ mô hình hộ kinh doanh sẽ biết có nên chuyển đổi hay không.
Nhà nước gần đây vừa "làm khó" các hộ kinh doanh, khiến việc “lên doanh nghiệp” trở nên hấp dẫn hơn, khó quyết định hơn. Đó là việc miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong ba năm đầu thành lập. Các điều kiện miễn giảm cụ thể được quy định rõ ở Nghị quyết 68 mà Bộ Chính trị vừa ban hành.
Ngoài ra, khi trở thành doanh nghiệp, với sổ sách kế toán được ghi chép đầy đủ, năng lực tài chính của bạn cũng được chứng thực một cách rõ ràng. Điều này rất có lợi nếu muốn vay vốn ngân hàng để mở rộng kinh doanh và lãi suất có thể được ưu đãi.
Như vậy, việc "lên doanh nghiệp" không chỉ phụ thuộc vào bài toán tối ưu thuế mà còn phụ thuộc vào tầm nhìn và kế hoạch kinh doanh lâu dài của hộ kinh doanh.
