Hà Nội chưa có chủ trương thu phí tuyến đường Vành đai 3 | Hà Nội tin mỗi chiều
Sở Xây dựng khẳng định "thành phố chưa có chủ trương thu phí" Đại lộ Thăng Long và Vành đai 3 trên cao.
Mấy ngày gần đây, trên mạng xã hội bắt đầu râm ran thông tin “Hà Nội sắp thu phí xe đi vào đường Vành đai 3 trên cao”, khiến không ít người băn khoăn, thậm chí bức xúc. Nhưng thực tế là thành phố chưa có chủ trương thu phí vào thời điểm này – khẳng định chính thức được Sở Xây dựng Hà Nội đưa ra mới đây. Vậy câu chuyện thực chất là gì?
Hiện tại, Hà Nội đang quản lý hai tuyến cao tốc nội đô là Đại lộ Thăng Long và Vành đai 3 trên cao. Theo quy định mới, những tuyến đường cao tốc thuộc sở hữu toàn dân và do địa phương quản lý sẽ cần phải xây dựng quy định về mức thu phí, dù có áp dụng hay không thì cũng phải có văn bản.
Nói cách khác, Hà Nội đang làm đúng quy trình: trước khi quyết định thu hay không, phải có Dự thảo Nghị quyết về phí sử dụng đường bộ cao tốc, lấy ý kiến rộng rãi, và xác định rõ tuyến nào đủ điều kiện thu, ai sẽ là đơn vị vận hành, ai chịu trách nhiệm thanh toán, và liệu có sự đồng thuận xã hội hay không. Điều đó khác rất xa với việc “sắp thu phí”, như cách một số trang tin giật tít khiến dư luận hiểu lầm.
Nhưng tại sao lại cần tính đến chuyện thu phí? Nếu nhìn ra thế giới, có thể thấy thu phí là một công cụ kinh tế được nhiều đô thị áp dụng để điều tiết giao thông, không phải là biện pháp tận thu. Tại London, chỉ cần lái xe vào trung tâm thành phố vào giờ cao điểm là bạn phải trả 15 bảng/ngày. Singapore thì nổi tiếng với hệ thống thu phí điện tử ERP từ năm 1998, nơi mà mức phí thay đổi linh hoạt theo giờ và mật độ giao thông. New York cũng đang tiến gần đến việc thu phí tại Manhattan với mức dự kiến khoảng 15 USD/lượt.
Tất cả những thành phố kể trên đều có một điểm chung: thu phí đi kèm với quyền lựa chọn. Tức là, nếu không muốn tốn tiền, chúng ta hoàn toàn có thể đi tàu điện, đi xe buýt nhanh, hay thậm chí là xe đạp công cộng, những hệ thống giao thông công cộng chất lượng và thân thiện.
Còn ở Hà Nội thì sao? Vành đai 3 trên cao là một tuyến huyết mạch, kết nối khu vực trung tâm với các cửa ngõ phía Nam, Tây và Đông. Gọi là “cao tốc” nhưng thực tế, tuyến đường này thường xuyên ùn tắc vào giờ cao điểm. Nhiều người chọn đi lên Vành đai 3 để thuận lợi cho lộ trình dù đôi khi họ có thể phải chen chúc, chạy chậm từng mét.
Nếu thu phí ngay vào thời điểm này, câu hỏi đặt ra là: người dân sẽ chọn lựa gì thay thế? Xe buýt? Rất tiếc, phần lớn xe buýt không đủ nhanh và chưa có làn riêng trên nhiều tuyến. Còn tàu điện, hiện Hà Nội mới chỉ có một tuyến Cát Linh – Hà Đông và một phần Nhổn – Ga Hà Nội. Xe đạp hay đi bộ thì cũng chưa khả thi vì cơ sở hạ tầng chưa thân thiện, nhất là ở các khu đô thị vệ tinh.
Chính vì vậy, việc Sở Xây dựng khẳng định Hà Nội chưa có chủ trương thu phí ngay bây giờ là một bước đi thận trọng và hợp lý. Thành phố cần thêm thời gian để hoàn thiện hạ tầng thay thế, và quan trọng hơn cả là tạo sự đồng thuận xã hội.
Nhìn xa hơn, tư duy đô thị hiện đại cần quy hoạch kèm công cụ điều tiết. Câu chuyện không chỉ nằm ở chuyện “thu hay không thu”, mà là quản lý đô thị kiểu gì trong bối cảnh xe cá nhân ngày càng tăng.
Những đô thị như Seoul hay Tokyo không chỉ thu phí đường cao tốc mà còn giới hạn nghiêm ngặt số lượng xe đăng ký mới, quy hoạch chỗ đỗ xe từ trước khi xây dựng tòa nhà, và đầu tư mạnh vào phương tiện công cộng. Tư duy ở đây không phải “thu bao nhiêu tiền”, mà là: làm sao để giao thông vận hành trơn tru và công bằng nhất có thể.
Ở Việt Nam, chúng ta đang đi những bước đầu tiên trên hành trình ấy. Nhưng để không phải trả giá bằng sự tắc nghẽn kéo dài và ô nhiễm ngày càng nghiêm trọng, thì Hà Nội cần sớm xác định: phí giao thông là công cụ quản lý, không phải là gánh nặng.
Việc Hà Nội xây dựng Dự thảo Nghị quyết thu phí đường bộ cao tốc là một bước đi đúng, cần thiết và không thể né tránh. Nhưng điều quan trọng hơn cả là cách chúng ta truyền thông, cách chúng ta chuẩn bị hạ tầng thay thế, và cách chúng ta đảm bảo rằng người dân có nhiều hơn một lựa chọn để di chuyển.
Không ai muốn trả thêm tiền nếu không có lợi ích kèm theo. Nhưng nếu khoản phí đó giúp thành phố bớt tắc nghẽn, bớt ô nhiễm, và có thêm tàu điện để đi làm đúng giờ mỗi sáng thì sẽ có rất nhiều người sẵn sàng đồng hành.
