Tháng Tư về mang theo bầu trời trong veo và những chồi non xanh biếc. Cây lá reo vui trong nắng mới, bung xòe, tỏa hương làm đất trời như bừng sáng. Những ngày đông giá buốt dường như đã theo cánh én bay xa, nhường chỗ cho hơi thở ấm áp của mùa xuân. Thế nhưng, những ngày cuối xuân rực rỡ, bỗng có những sớm mai trở lạnh, gió mùa về, khiến bầu trời xám lại và những hạt mưa phùn lất phất rơi, ướt mềm từng phiến lá. Thời tiết thay đổi bất ngờ, khiến người ta ngỡ ngàng. Mới hôm qua còn nắng hanh hao, áo cộc tay còn thoải mái, mà hôm nay đã phải khoác thêm áo ấm. Giữa tháng Tư căng tràn sức sống, người ta lại thì thầm với nhau câu chuyện xưa cũ: “Rét gì như rét nàng Bân”.
Sau những ngày ấm áp, thời tiết bỗng chuyển mình, se lạnh như một lời nhắc nhở rằng mùa đông vẫn chưa thực sự ra đi. Có người bảo đây là rét nàng Bân - cữ rét cuối cùng trong năm, như một chút vấn vương của những ngày co ro, trước khi nhường chỗ cho mùa hè cháy bỏng. Cái lạnh đến muộn ấy không chỉ len lỏi qua từng lớp áo mà còn chạm nhẹ vào lòng người, gợi lên những cảm xúc mong manh, trong trẻo mà xa xôi.
Những ngày cuối xuân se lạnh, lòng tôi chợt xao động. Mơ hồ nhớ, mơ hồ quên, mơ hồ nghĩ suy về những điều đang hiện hữu. Tình yêu đôi khi cũng như tiết trời rét nàng Bân – có những khoảng cách, có những đợi chờ, nhưng sau cùng, điều quan trọng nhất vẫn là sự chân thành. Giống như nàng Bân ngày xưa, dù vụng về đến đâu, vẫn cặm cụi may chiếc áo cho chồng với tất cả yêu thương.
Hồi nhỏ, tôi luôn mong ngóng tháng Ba, những ngày nắng hanh hao kéo dài, tưởng như mùa đông đã hoàn toàn rời bỏ. Bởi khi ấy, tôi lại được nghe bà kể câu chuyện nàng Bân may áo cho chồng. Giọng bà trầm ấm, như có cả hơi thở của năm tháng cũ. Quả thật, chẳng bao lâu sau, một sáng thức dậy, trời bỗng chuyển mình rét mướt. Giữa tháng Ba, cái lạnh như một nốt lặng trong bản nhạc mùa xuân, như lời chia tay muộn màng của mùa đông còn lưu luyến chưa muốn rời đi.
Ở quê tôi, người dân vẫn bảo rằng phải qua rét nàng Bân, vụ mùa mới thực sự bắt đầu. Những ngày rét muộn, cánh đồng làng lại rộn ràng tiếng cười nói, tiếng cuốc xới hòa cùng hơi thở của đất trời vào xuân. Người người tất bật làm đất, làm cỏ, ủ phân, chuẩn bị cho một mùa gieo trồng mới. Trên những luống đất nâu mềm, mầm ngô non rướn mình vươn lên, trải dài thành những dải xanh biếc, kéo tít tận chân núi.
Chiều chiều, sau khi tan học, tôi lại theo mẹ ra đồng bắt sâu gai. Gió lạnh lùa qua tay áo, làm đôi bàn tay bé nhỏ tê cóng, nhưng lòng lại rộn ràng niềm vui. Với tôi, rét nàng Bân không đơn thuần chỉ là một đợt rét muộn, mà còn là dấu mốc quen thuộc, đánh dấu sự khởi đầu của một hành trình mới - hành trình gieo mầm hy vọng. Có lẽ vì thế mà người nông dân quê tôi bao đời nay vẫn chờ qua hết tháng Ba, đợi trời thực sự ấm lên, mới yên tâm gieo những hạt giống đầu tiên xuống đất.
Những ngày trời đột ngột trở lạnh, đi đến đâu cũng nghe người ta nhắc đến rét nàng Bân. Tôi không biết đợt rét này có thật sự là lần cuối cùng trong năm hay không, hay chỉ là một chút chênh chao của thời tiết. Nhưng năm nào cũng vậy, cứ nghe ai đó nhắc đến ba chữ ấy, lòng tôi lại bồi hồi nhớ về bà. Bóng dáng người phụ nữ tảo tần, hiền hậu, với giọng kể ấm áp của những ngày xưa cũ. Hình ảnh bà trong tiết trời tháng Ba se lạnh vẫn luôn là ký ức đẹp nhất trong lòng tôi.
Và cứ thế, rét nàng Bân không chỉ là dấu chấm lửng của mùa đông còn vương vấn, mà còn là một miền ký ức êm đềm, nơi những kỷ niệm cũ cứ nhẹ nhàng ùa về theo từng cơn gió lạnh. Đó là nét đẹp bình dị nhưng sâu lắng, lặng lẽ đọng lại trong lòng mỗi người, như một lời nhắc nhở về những tháng năm xưa cũ - nơi có những ngày đông cuối cùng, có câu chuyện cổ tích của bà, có những buổi chiều làng quê rộn ràng trước vụ mùa mới.
Mà năm nay, giữa tháng Tư, cuối xuân, chớm hè, vẫn rét nàng Bân…
Trần Văn Hiếu
