ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Mười hai ngày lửa đạn tàn khốc

Cuộc xung đột vũ trang giữa Iran và Israel từ ngày 13 đến 24/6 đã đánh dấu một trong những giai đoạn căng thẳng nhất tại Trung Đông trong thập kỷ qua. 12 ngày qua chiến tranh đã làm thay đổi sâu sắc cán cân chiến lược khu vực, đẩy cả hai quốc gia vào tình trạng đối đầu chưa từng có kể từ năm 1979. Tổng thống Trump thông báo, hai bên cuối cùng đã đạt được một thỏa thuận ngừng bắn tạm thời, nhưng tương lai vẫn còn nhiều bất định.

Chiến sự bắt đầu vào rạng sáng ngày 13/6, khi Israel phát động Chiến dịch “Rising Lion” (Sư tử trỗi dậy) - một chiến dịch không kích quy mô lớn nhằm vào các cơ sở hạt nhân, kho tên lửa và trụ sở của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC). Trong đợt tấn công đầu tiên này, không quân Israel sử dụng máy bay chiến đấu F-35I và F-15I tấn công các mục tiêu chủ yếu tại Isfahan - nơi có các cơ sở lắp ráp linh kiện hạt nhân và tên lửa, cũng như các trung tâm chỉ huy của Vệ binh Cách mạng Iran (IRGC) ở ngoại ô Tehran. Một số cơ sở quanh Natanz - trung tâm làm giàu uranium lớn nhất của Iran cũng bị tập kích bằng bom dẫn đường chính xác, gây thiệt hại bước đầu nhưng không phá hủy hoàn toàn các khu hầm sâu. Đây là lần đầu tiên Israel công khai tấn công các cơ sở hạt nhân Iran với sự hậu thuẫn ngầm của Mỹ. Nhiều nhà khoa học hạt nhân Iran đã thiệt mạng và một số kho tên lửa bị phá hủy hoàn toàn. Tuy nhiên, các đòn đánh này cũng khiến nhiều khu vực dân cư xung quanh bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Chỉ vài giờ sau cuộc tấn công của Israel, Iran đã phóng hàng trăm tên lửa và máy bay không người lái (UAV) tấn công sâu vào lãnh thổ Israel. Dù một số bị hệ thống phòng thủ Iron Dome và Arrow-3 đánh chặn, nhiều số tên lửa vẫn trúng mục tiêu.

Đỉnh điểm của cuộc xung đột là vào ngày 21/6, khi Mỹ - dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Tổng thống Donald Trump - tiến hành không kích vào ba cơ sở hạt nhân trọng yếu của Iran: Fordow, Natanz và Isfahal. Máy bay ném bom tàng hình B-2 và tên lửa hành trình Tomahawk được sử dụng để phá hủy các mục tiêu sâu dưới lòng đất. Ảnh vệ tinh cho thấy Iran đã bí mật vận chuyển máy móc thiết bị khỏi cơ sở hạt nhân ngầm Fordow từ vài ngày trước nên thiệt hại có thể không lớn.

Iran ngay lập tức đáp trả bằng cách tấn công tên lửa vào một căn cứ Mỹ tại Qatar. Đây là căn cứ quân sự lớn nhất của Mỹ ở Trung Đông, với 10.000 quân.

Trong bối cảnh nguy cơ lan rộng, Mỹ bắt đầu vận động ngoại giao cấp tốc. Qatar, quốc gia có quan hệ ngoại giao với cả hai bên, trở thành trung gian đàm phán.

Vào ngày 23/6, Tổng thống Trump công bố hai bên đã đồng ý một lệnh ngừng bắn theo giai đoạn: Iran dừng bắn trước trong vòng 12 giờ, sau đó Israel cũng đồng ý chấm dứt chiến sự. Thỏa thuận này được Tổng thống Trump mô tả là “thành tựu chiến lược”, minh chứng cho chính sách "áp lực cực đại đi kèm ngoại giao linh hoạt".

Tuy nhiên, cả Iran và Israel không đưa ra tuyên bố xác nhận rõ ràng nào về ngừng bắn, khiến thỏa thuận mang tính tạm thời và thiếu cam kết ràng buộc. Trong khi đó, căng thẳng tại các khu vực biên giới Syria - Liban - Israel vẫn âm ỉ. Các nhóm vũ trang thân Iran như Hezbollah vẫn duy trì trạng thái sẵn sàng chiến đấu.

Cuộc chiến kéo dài 12 ngày giữa Iran và Israel vào tháng 6/2025 tuy ngắn ngủi nhưng đã gây ra thiệt hại nghiêm trọng cả về con người lẫn kinh tế. Tại Iran, các cuộc không kích của Israel khiến ít nhất 800 người thiệt mạng và hơn 3.500 người bị thương, trong khi Israel ghi nhận khoảng 25 người chết và hàng trăm người bị thương do tên lửa đạn đạo và UAV cảm tử từ Iran. 

Về kinh tế, chi phí quân sự của Israel ước tính lên tới 200 triệu USD mỗi ngày, trong khi Iran phải đối mặt với khủng hoảng nội tệ và sự sụp đổ tạm thời của thị trường chứng khoán Tehran. Tác động toàn cầu cũng hiện rõ: giá dầu Brent tăng mạnh lên gần 78 USD/thùng trong tuần đầu tiên do lo ngại Iran có thể phong tỏa eo biển Hormuz - tuyến hàng hải vận chuyển 20% lượng dầu toàn cầu. Các hãng tàu quốc tế tăng phí bảo hiểm lên hơn 300%, gây xáo trộn chuỗi cung ứng năng lượng. Dù lệnh ngừng bắn được thiết lập sau ngày 24/6 giúp thị trường tạm ổn định, nhưng hậu quả để lại cho thấy sức công phá của một cuộc chiến khu vực đối với kinh tế toàn cầu là hết sức nghiêm trọng và khó lường.

Tác động đến thị trường dầu mỏ thế giới

Không chỉ là một cuộc đối đầu quân sự khu vực, cuộc đối đầu Iran - Israel trong tháng 6/2025 còn tạo ra hiệu ứng dây chuyền nghiêm trọng đối với thị trường năng lượng toàn cầu. Khi các cuộc không kích và trả đũa tên lửa leo thang, đặc biệt gần các vùng sản xuất dầu chủ chốt của Iran, tâm lý lo ngại đã lập tức lan rộng khắp các thị trường tài chính. Giới đầu tư dõi theo từng diễn biến sát nút tại eo biển Hormuz - tuyến hàng hải huyết mạch nơi vận chuyển gần 20% lượng dầu mỏ toàn cầu. Nỗi ám ảnh về việc Iran có thể đóng cửa eo biển này, như từng đe dọa trước đây, khiến giá dầu thô Brent và WTI lập tức tăng vọt trong tuần đầu của chiến sự, kéo theo những phản ứng mạnh mẽ từ các trung tâm tài chính từ New York đến Tokyo. Tuy nhiên, khi thỏa thuận ngừng bắn được công bố và các tín hiệu hạ nhiệt dần xuất hiện, giá dầu nhanh chóng quay đầu giảm. Cuộc chiến 12 ngày qua vì thế không chỉ là cuộc thử lửa quân sự giữa hai đối thủ Trung Đông, mà còn là phép thử đầy rủi ro đối với sự ổn định năng lượng toàn cầu và tâm lý thị trường quốc tế.

Eo biển Hormuz là tuyến đường duy nhất vận chuyển dầu thô từ vùng Vịnh Ba Tư giàu tài nguyên ra thị trường quốc tế. Mỗi ngày, khoảng 20 triệu thùng dầu - tương đương 1/5 sản lượng toàn cầu đi qua eo biển chỉ rộng khoảng 34 km tại điểm hẹp nhất. Chính vị trí chiến lược đó đã khiến Hormuz trở thành một “điểm nghẽn dầu mỏ quan trọng” (theo EIA - Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ) và là con bài mặc cả chiến lược của Iran trong bất kỳ xung đột khu vực nào.

Ngay sau các cuộc không kích của Mỹ nhằm vào ba cơ sở hạt nhân của Iran vào tối Chủ nhật 21/6, giá dầu Brent đã tăng vượt mốc 80 USD/thùng - mức cao nhất kể từ tháng 1/2025. Trước xung đột, giá dầu duy trì ổn định trong khoảng 60 - 75 USD/thùng kể từ tháng 8/2024. Điều này cho thấy thị trường vẫn đang phản ứng dựa trên cảm tính và kỳ vọng, chứ chưa chịu tác động từ một cú sốc cung thực sự. Mọi sự giờ đây phụ thuộc vào phản ứng của Iran.

Một số quan chức cấp cao Iran và truyền thông bảo thủ nước này đã kêu gọi đóng cửa eo biển Hormuz để đáp trả cuộc tấn công của Mỹ vào cơ sở hạt nhân Fordow. Các chuyên gia cảnh báo rằng, nếu Iran thực sự hành động, giá dầu có thể lập tức vượt 100 USD/thùng, kích hoạt lạm phát toàn cầu và làm gián đoạn nghiêm trọng chuỗi cung ứng năng lượng.

Tuy nhiên, nhiều nhà phân tích nhận định khả năng này vẫn còn thấp, do sự hiện diện mạnh mẽ của hải quân Mỹ tại khu vực, đóng vai trò răn đe và kiểm soát tình hình. Hơn nữa, việc phong tỏa eo biển cũng có thể khiến Iran tự hủy hoại quan hệ với các nước xuất khẩu dầu trong khu vực và đặc biệt là Trung Quốc - thị trường xuất khẩu dầu chủ lực của họ.

Dù kịch bản Iran phong tỏa eo biển chưa xảy ra, địa chính trị tại Hormuz vẫn là rủi ro chiến lược lớn nhất đối với thị trường dầu mỏ hiện nay. Nếu căng thẳng tiếp tục leo thang mà không có cơ chế kiềm chế rõ ràng, giá dầu sẽ tiếp tục biến động mạnh và các nền kinh tế phụ thuộc năng lượng nhập khẩu - đặc biệt là châu Á và châu Âu sẽ chịu ảnh hưởng nghiêm trọng.

Vai trò của Liên hợp quốc và các nước lớn

Cuộc xung đột giữa Iran và Israel 12 ngày qua đã để lại những hệ lụy sâu rộng trên nhiều phương diện. Không chỉ là một cuộc đối đầu quân sự thuần túy, cuộc chiến lần này đã lan tỏa tác động đến cấu trúc địa chính trị khu vực, uy tín quốc tế của các bên liên quan, tâm lý thị trường toàn cầu cũng như đời sống của hàng triệu người dân. Những hậu quả ấy, dù chưa thể lường hết, đã nhanh chóng phác họa một bức tranh toàn cảnh về sức công phá của chiến tranh hiện đại giữa các cường quốc khu vực có khả năng tấn công tầm xa và công nghệ cao. Và một câu hỏi lớn đặt ra là Liên hợp quốc đã làm gì trong lúc căng thẳng đỉnh điểm vừa qua?

Dù chỉ diễn ra trong vòng 12 ngày, cuộc chiến giữa Iran và Israel đã chứng minh rằng, một xung đột cục bộ có thể nhanh chóng biến thành cuộc khủng hoảng mang tính toàn cầu, khi các yếu tố quân sự, chính trị, năng lượng và truyền thông đan xen chặt chẽ trong một thế giới liên kết cao độ.

Về quân sự, cuộc chiến không đơn thuần là những đợt không kích qua lại, mà là màn đối đầu quy mô cao giữa hai quốc gia có năng lực tấn công tầm xa, sử dụng các công nghệ hiện đại như UAV cảm tử, bom xuyên phá hầm sâu, tên lửa hành trình và hệ thống phòng thủ đa tầng. Sự can dự trực tiếp của Mỹ vào ngày thứ 9, thông qua không kích vào Fordow và Natanz, không chỉ đánh dấu một bước leo thang rõ rệt mà còn khiến nhiều nhà phân tích lo ngại về khả năng hình thành một liên minh quân sự mở rộng trong khu vực.

Về chính trị - ngoại giao, chiến sự đã phơi bày những rạn nứt sâu sắc giữa các cường quốc. Trong khi Mỹ công khai đứng về phía Israel, Nga và Trung Quốc kêu gọi kiềm chế nhưng đồng thời tránh lên án trực tiếp Iran, phản ánh sự phân cực ngày càng lớn trong chính sách đối ngoại toàn cầu. Qatar nổi lên như một bên trung gian ngoại giao hiệu quả, giúp đạt được thỏa thuận ngừng bắn theo từng giai đoạn, song sự thiếu vắng vai trò của Liên hợp quốc cho thấy các thể chế đa phương đang suy yếu rõ rệt trong việc xử lý khủng hoảng khu vực.

Một trong những khía cạnh đáng chú ý nhất trong cuộc chiến 12 ngày giữa Iran và Israel không nằm ở các đòn không kích hay con số thương vong, mà ở sự vắng mặt gần như hoàn toàn của Liên hợp quốc - tổ chức vốn được kỳ vọng là trung tâm điều phối các nỗ lực duy trì hòa bình và an ninh quốc tế. Trong suốt quá trình xung đột, Liên hợp quốc không thể hiện được bất kỳ vai trò điều tiết nào, từ chính trị, ngoại giao cho đến nhân đạo, cho thấy một khoảng trống ngày càng nghiêm trọng trong hệ thống quản trị toàn cầu hiện nay.

Dù chiến sự leo thang nhanh chóng và có nguy cơ lan rộng toàn khu vực, Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc vẫn không thông qua được một nghị quyết nào yêu cầu ngừng bắn hoặc kêu gọi kiềm chế, do sự chia rẽ sâu sắc giữa các cường quốc. Mỹ - với tư cách là Ủy viên thường trực - bảo vệ lập trường ủng hộ Israel và bác bỏ mọi nỗ lực lên án chiến dịch không kích.

Ngược lại, Nga và Trung Quốc phản đối sự can thiệp quân sự của Mỹ vào Iran, nhưng không đưa ra giải pháp thay thế mang tính ràng buộc. Các nước châu Âu thì chỉ dừng lại ở việc “bày tỏ quan ngại”, thiếu một lập trường chung hoặc hành động cụ thể. 

Chính Doha đã đứng ra làm trung gian giữa Tehran và Washington để đạt được lệnh ngừng bắn theo từng giai đoạn, trong khi Ban Thư ký Liên hợp quốc gần như chỉ đưa ra các tuyên bố “bày tỏ quan ngại” chung chung, không đủ trọng lượng để tác động đến các bên.

Mặc dù lệnh ngừng bắn đã được thiết lập, theo lời của Tổng thống Trump, cuộc chiến Iran - Israel tháng 6/2025 không chỉ là một xung đột đơn lẻ, mà còn là bản lề định hình tương lai khu vực. Nếu không có các cam kết ràng buộc và cơ chế giám sát hòa bình thực chất, chiến tranh có thể tái diễn bất kỳ lúc nào. Iran sẽ không từ bỏ chương trình hạt nhân vì mục đích hoà bình, trong khi Israel sẵn sàng tấn công phủ đầu nếu cảm thấy an ninh bị đe dọa. Cuộc xung đột 12 ngày có thể đã tạm lắng, nhưng lò lửa chiến tranh vẫn còn cháy âm ỉ ở Trung Đông.