ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Cuộc xung đột biên giới giữa Thái Lan và Campuchia bùng phát trở lại từ ngày 24/7/2025 sau một vụ nổ mìn ở khu vực tranh chấp làm 5 binh sĩ Thái Lan bị thương. Phía Thái Lan cáo buộc Campuchia đặt mìn trái phép, trong khi Campuchia phủ nhận và cho rằng đây là mìn còn sót lại từ thời xung đột trước.

Nhìn lại xung đột biên giới Thái Lan - Campuchia

Trong cuộc xung đột biên giới vừa qua, Thái Lan và Campuchia đã sử dụng nhiều loại vũ khí hiện đại và hỏa lực hạng nặng. Không quân Thái Lan triển khai máy bay chiến đấu F-16 và JAS-39 Gripen để tuần tra và sẵn sàng đánh chặn, thể hiện ưu thế trên không. Phía Campuchia chủ yếu dựa vào pháo binh hạng nặng, súng cối và rocket tầm ngắn để yểm trợ bộ binh tại khu vực tranh chấp. Hai bên cũng sử dụng máy bay không người lái trinh sát và pháo phản lực nhằm khống chế điểm cao chiến lược. Việc dùng hỏa lực mạnh làm giao tranh leo thang nhanh, gây thiệt hại lớn về cơ sở hạ tầng và dân thường, khiến chính quyền hai nước phải tiến hành sơ tán dân cư ở vùng giáp ranh.

Các cuộc đụng độ vũ trang giữa Thái Lan và Campuchia khiến toàn bộ hoạt động thương mại ở tỉnh biên giới Surin (Đông Bắc Thái Lan) hoàn toàn tê liệt và buộc người dân địa phương phải trú ẩn trong các hầm tránh bom.

Theo Phòng Thương mại tỉnh Surin, trước khi xung đột bùng phát, giao thương biên giới tại đây đạt giá trị hơn 9 triệu USD mỗi tháng, đóng vai trò là nguồn thu nhập chính của nhiều cư dân. Tuy nhiên, khi cửa khẩu biên giới bị đóng cửa hôm 23/7, mọi hoạt động mua bán đã dừng hẳn, đẩy hàng nghìn người vào cảnh mất việc làm và không có thu nhập. Xung đột này đang khiến đời sống người dân biên giới bị đảo lộn hoàn toàn, đồng thời đe dọa nghiêm trọng đến hoạt động thương mại và ổn định kinh tế của cả khu vực.

Gần như toàn bộ cửa hàng đều đóng cửa, đường phố vắng tanh, không một bóng người. Khu vực cửa khẩu vốn tấp nập xe cộ và người mua bán vào dịp cuối tuần nay bị xếp vào “vùng đỏ”, trở thành chiến trường.

Theo số liệu từ cả hai nước, kể từ khi giao tranh nổ ra hôm 24/7 tại khu vực biên giới tranh chấp, hơn 30 người đã thiệt mạng và hơn 260.000 người cả hai bên phải sơ tán đến nơi an toàn. Hai bên đều cáo buộc nhau vi phạm luật pháp quốc tế và là bên nổ súng trước.

Ngày 26/7, các cuộc đụng độ nhỏ vẫn tiếp diễn, đồng thời Thái Lan gửi công hàm phản đối chính thức tới Campuchia, trong khi Campuchia đệ đơn lên Liên hợp quốc cáo buộc Thái Lan xâm phạm lãnh thổ. Trước tình hình căng thẳng, ASEAN kêu gọi hai bên kiềm chế và sẵn sàng đóng vai trò trung gian hòa giải. Đến ngày 27/7, mặc dù không có giao tranh lớn, song hai bên vẫn duy trì quân số cao tại khu vực biên giới và tiến hành các cuộc tiếp xúc ban đầu ở cấp chỉ huy địa phương, nhưng chưa đạt được kết quả cụ thể.

Tính đến ngày 28/7, tình hình vẫn trong trạng thái căng thẳng. Hai nước tiếp tục triển khai thêm lực lượng và phương tiện quân sự, bao gồm xe thiết giáp hạng nhẹ, pháo cối và UAV trinh sát. Nhiều người dân ở khu vực biên giới tiếp tục sơ tán. ASEAN và Liên hợp quốc theo dõi sát diễn biến, kêu gọi đối thoại khẩn cấp nhằm ngăn chặn nguy cơ leo thang thành xung đột toàn diện.

Thái Lan, Campuchia: Mắt xích quan trọng kết nối ASEAN

Sự ổn định và hòa bình giữa Campuchia và Thái Lan có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với ASEAN, không chỉ bởi yếu tố an ninh mà còn liên quan trực tiếp đến tăng trưởng kinh tế và hội nhập khu vực. Với vị trí chiến lược ở trung tâm tiểu vùng sông Mekong, hai quốc gia này đóng vai trò cầu nối giữa các nền kinh tế khu vực Đông Nam Á, đồng thời là cửa ngõ kết nối ASEAN với Trung Quốc, Ấn Độ và các thị trường Nam Á.

Một cuộc xung đột biên giới kéo dài, như những gì vừa xảy ra, không chỉ gây thiệt hại về nhân mạng và buộc hàng trăm nghìn người phải di dời mà còn tác động tiêu cực tới mạng lưới kinh tế – xã hội vốn được hình thành dựa trên thương mại biên giới, du lịch và kết nối hạ tầng. Sự gián đoạn này có nguy cơ làm suy giảm niềm tin của nhà đầu tư quốc tế, kìm hãm thương mại và làm chậm tiến trình hội nhập nội khối – vốn là ưu tiên của ASEAN trong giai đoạn phục hồi kinh tế sau đại dịch và trước những bất ổn toàn cầu.

Về kinh tế, Thái Lan là nền kinh tế lớn thứ hai ở Đông Nam Á lục địa và đứng thứ tư toàn khối ASEAN, với thế mạnh trong sản xuất ô tô, điện tử, nông sản và du lịch. Nước này là một trung tâm trong chuỗi cung ứng khu vực, đặc biệt về linh kiện ô tô và hàng tiêu dùng công nghiệp, đồng thời là điểm đến hàng đầu với hơn 40 triệu lượt khách quốc tế mỗi năm trước đại dịch. Bất kỳ bất ổn an ninh nào cũng có thể ảnh hưởng trực tiếp đến ngành du lịch vốn đóng góp gần 20% GDP Thái Lan và gây gián đoạn hoạt động xuất khẩu thông qua các cảng và tuyến đường bộ huyết mạch.

Campuchia, dù có quy mô kinh tế nhỏ hơn, nhưng lại có tốc độ tăng trưởng ổn định và phụ thuộc lớn vào xuất khẩu dệt may, da giày, nông sản và ngành du lịch di sản. Quốc gia này là một mắt xích quan trọng của Hành lang kinh tế phía Nam, kết nối cảng biển Việt Nam với các trung tâm kinh tế của Thái Lan. Bất ổn kéo dài ở biên giới sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến chuỗi logistics, cản trở các dự án hợp tác hạ tầng và làm giảm sức hấp dẫn của Campuchia trong mắt các nhà đầu tư quốc tế vốn đang quan tâm đến tiềm năng sản xuất chi phí thấp và vị trí địa lý thuận lợi của nước này.

Đối với ASEAN, duy trì hòa bình và ổn định ở khu vực biên giới Thái Lan – Campuchia là điều kiện cần thiết để triển khai hiệu quả các sáng kiến liên kết, như Kế hoạch Tổng thể về Kết nối ASEAN (MPAC) và các chương trình phát triển tiểu vùng sông Mekong. Sự ổn định giúp đảm bảo dòng chảy thương mại và đầu tư, thúc đẩy phát triển du lịch xuyên biên giới, và tạo nền tảng cho hợp tác trong các lĩnh vực mới nổi như năng lượng tái tạo, kinh tế số và logistics thông minh. Ngược lại, một cuộc khủng hoảng kéo dài sẽ khiến ASEAN phải phân tán nguồn lực cho vấn đề an ninh, thay vì tập trung cho tăng trưởng và hội nhập.

Ngoài ra, hòa bình giữa Campuchia và Thái Lan còn mang ý nghĩa chiến lược đối với quan hệ đối ngoại của ASEAN. Một khu vực ổn định sẽ gửi thông điệp tích cực đến các đối tác quốc tế như Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản và EU rằng Đông Nam Á là một khu vực đáng tin cậy để đầu tư, thương mại và hợp tác dài hạn. Sự ổn định và hòa bình giữa Campuchia và Thái Lan không chỉ giải quyết một điểm nóng biên giới mà còn góp phần bảo vệ lợi ích kinh tế, củng cố niềm tin đầu tư, và thúc đẩy tiến trình hội nhập khu vực của ASEAN. Đây là nền tảng để toàn khối tiếp tục phát triển bền vững, duy trì vai trò trung tâm trong các vấn đề khu vực và nâng cao vị thế trên trường quốc tế.

ASEAN khẳng định vai trò trung tâm

Cuộc xung đột biên giới giữa Thái Lan và Campuchia những ngày cuối tháng 7 đã trở thành phép thử lớn đối với cơ chế an ninh khu vực của ASEAN. Trong bối cảnh đó, vai trò trung gian hòa giải của ASEAN đã tạo ra bước đột phá quan trọng: một “lệnh ngừng bắn ngay lập tức và vô điều kiện” có hiệu lực từ nửa đêm 28/7.

Thái Lan và Campuchia nhất trí về một "lệnh ngừng bắn ngay lập tức và vô điều kiện", có hiệu lực từ nửa đêm ngày 28/7. Đó là kết quả của cuộc đàm phán giữa hai bên diễn ra tại Malaysia vào 15 giờ chiều cùng ngày theo giờ Kuala Lumpur, tức 14h cùng ngày theo giờ Việt Nam. Cuộc đàm phán diễn ra với sự trung gian hòa giải của Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim và các đại diện từ Mỹ và Trung Quốc.

Việc Malaysia nước chủ nhà luân phiên của ASEAN đứng ra chủ trì đàm phán cho thấy ASEAN tiếp tục đảm nhận tốt “vai trò trung tâm” trong các vấn đề khu vực. ASEAN đã giữ quyền điều phối, đưa các bên ngồi lại với nhau và tìm kiếm giải pháp hòa bình. Không chỉ dừng ở việc đạt được lệnh ngừng bắn, ASEAN còn thúc đẩy hai bên đồng ý tổ chức cuộc họp các tùy viên quốc phòng vào ngày 4/8, mở ra cơ chế đối thoại quân sự – quốc phòng nhằm kiểm soát và ngăn ngừa xung đột tái diễn. Đây là cách tiếp cận mang tính dài hạn, phù hợp với truyền thống của ASEAN vốn đề cao đối thoại, hợp tác và tránh đối đầu.

Việc đạt được lệnh ngừng bắn phản ánh hiệu quả của cách tiếp cận ngoại giao khu vực – ưu tiên các kết quả cụ thể, kiềm chế tranh luận về những vấn đề chủ quyền phức tạp, đồng thời thúc đẩy xây dựng lòng tin và tạo nền tảng để từng bước xử lý các nguyên nhân sâu xa của xung đột.

Tác động của kết quả này đối với hòa bình và ổn định khu vực là rất rõ ràng. Thứ nhất, nó giúp chặn đứng nguy cơ xung đột leo thang và lan rộng, vốn có thể đe dọa tới các tuyến thương mại huyết mạch, đời sống hàng trăm nghìn người dân và sự ổn định chính trị của cả hai nước. Thứ hai, thành công của cơ chế trung gian ASEAN củng cố niềm tin của các nước thành viên và cộng đồng quốc tế vào khả năng của khối trong việc xử lý các cuộc khủng hoảng nội khối mà không cần đến sự can thiệp áp đặt từ bên ngoài. Thứ ba, mô hình hợp tác đa bên này, với ASEAN giữ vai trò trung tâm, các cường quốc tham gia hỗ trợ, có thể trở thành tiền lệ tích cực cho việc giải quyết các tranh chấp khác trong tương lai.

Các chỉ huy quân sự Thái Lan và Campuchia đã tiến hành đàm phán ngày 29/7 tại khu vực biên giới tranh chấp. Cuộc gặp diễn ra ngay sau khi hai nước đạt được thỏa thuận ngừng bắn, cho thấy quyết tâm của cả hai bên trong việc củng cố lòng tin và tránh nguy cơ tái diễn căng thẳng. Phía Campuchia khẳng định quân đội nước này tuân thủ nghiêm ngặt thỏa thuận ngừng bắn, trong khi Thái Lan cũng thể hiện thiện chí thông qua đối thoại trực tiếp ở cấp chỉ huy quân sự. Hai bên thống nhất không triển khai thêm quân dọc khu vực biên giới tranh chấp và nhấn mạnh sự cần thiết của việc có các quan sát viên quốc tế để giám sát thực thi thỏa thuận.

Việc nhanh chóng thiết lập kênh đối thoại sau ngừng bắn cho thấy cả Thái Lan và Campuchia đều mong muốn ổn định tình hình và tạo nền tảng xây dựng lòng tin, mở đường cho các tiến trình hợp tác và hòa giải lâu dài.