Vì sao lãnh đạo châu Âu ‘tháp tùng’ ông Zelensky thăm Mỹ?
Việc các nhà lãnh đạo châu Âu “tháp tùng” ông Zelensky tới Washington nhằm mục đích thể hiện lập trường kiên định và thống nhất trước Tổng thống Trump, đồng thời củng cố vị thế của nhà lãnh đạo Ukraine.
Theo kế hoạch, ngày 18/8, theo giờ địa phương, Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ tiếp Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Washington để thảo luận giải pháp chấm dứt cuộc xung đột tại Ukraine. Trong một diễn biến đáng chú ý, một ngày trước cuộc gặp, hàng loạt nhà lãnh đạo châu Âu cho biết, họ cũng sẽ đến Mỹ dự họp. Chuyến đi của các nhà lãnh đạo châu Âu được cho là nhằm củng cố vị thế của nhà lãnh đạo Ukraine trong bối cảnh ông Trump đang gây sức ép với Kiev để chấm dứt xung đột. Tuy nhiên, dù nhận được sự ủng hộ của EU, ông Zelensky vẫn phải đối diện với một chuyến đi đầy thách thức với những lựa chọn khó khăn.
Những gương mặt đại diện châu Âu tại Washington
Theo BBC, tính đến tối 17/8, theo giờ Việt Nam, những lãnh đạo châu Âu xác nhận sẽ đến Mỹ bao gồm: Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen, Thủ tướng Đức Friedrich Merz, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Thủ tướng Italy Giorgia Meloni, Thủ tướng Anh Keir Starmer, Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb và Tổng thư ký NATO Mark Rutte.
Chủ tịch Ủy ban Châu Âu (EC) Ursula von der Leyen trước đó thông báo, bà sẽ tham gia cuộc gặp “theo yêu cầu của Tổng thống Zelensky”.
Chính phủ Đức ngày 17/8 cũng cho biết, Thủ tướng Friedrich Merz sẽ cùng Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và một số nhà lãnh đạo châu Âu tới Washington để tham dự các cuộc thảo luận với Tổng thống Mỹ Donald Trump về vấn đề Ukraine. Nội dung đàm phán sẽ bao gồm các bảo đảm an ninh, vấn đề lãnh thổ và việc tiếp tục hỗ trợ Ukraine trong cuộc chiến chống lại Nga, trong đó có duy trì sức ép trừng phạt.
Trong phát biểu cùng ngày, Bộ trưởng Ngoại giao Đức Johann Wadephul khẳng định, Berlin sẽ không bỏ rơi Ukraine “trên con đường khó khăn của các cuộc đàm phán sắp tới”.
"Thủ tướng Đức đã quyết định tháp tùng Tổng thống Zelensky đến Washington. Điều này cho thấy, thứ nhất, Đức đang đóng vai trò dẫn dắt, làm trung gian và thống nhất trong cuộc xung đột này. Và thứ hai, Đức kiên quyết sát cánh cùng Ukraine."
Ông Johann Wadephul - Bộ trưởng Ngoại giao Đức.
Theo giới quan sát, Liên minh châu Âu đã có những tính toán cẩn trọng khi cử đại diện tới Washington. Thủ tướng Đức Friedrich Merz và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron là hiện thân cho hai quốc gia trụ cột của châu Âu, với trục Pháp - Đức là cốt lõi của Liên minh châu Âu (EU).
"Chúng ta phải bước vào một giai đoạn ngoại giao mới, giai đoạn mà chúng ta đảm nhận trách nhiệm bảo vệ và gìn giữ lợi ích của châu Âu. Chúng ta sẽ đến đó, không chỉ để tháp tùng Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, mà còn để bảo vệ lợi ích của châu Âu. Châu Âu không muốn ngồi vào bàn đàm phán những vấn đề lớn như một chủ đề thảo luận. Châu Âu phải ngồi vào bàn đàm phán để thảo luận về chính mình và tương lai của mình. Đó là điều tôi mong muốn".
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron.
Bên cạnh đó, sự xuất hiện của Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen tại cuộc gặp với Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ gợi nhắc ông Trump về tầm quan trọng của châu Âu với tư cách là một liên minh kinh tế khổng lồ. Cách đây ba tuần, ông Trump vừa ký thỏa thuận thương mại EU - Mỹ với bà Leyen tại Scotland, khi đó ông đã ca ngợi “mối quan hệ đối tác thương mại lớn nhất thế giới”.
Trong khi đó, Thủ tướng Italy Giorgia Meloni sẽ là cầu nối hữu ích, khi bà là một chính trị gia cực hữu châu Âu mà ông Trump coi là bạn nhưng cũng ủng hộ Ukraine.
Thủ tướng Anh Keir Starmer là người có thể kết hợp sức ảnh hưởng quốc gia và mối quan hệ cá nhân ở một mức độ nào đó. Tổng thống Mỹ Donald Trump từng nhấn mạnh mối quan hệ tốt đẹp giữa họ, bất chấp quan điểm “tự do” của ông Starmer và nhà lãnh đạo Mỹ được cho là có động lực để không làm xấu đi quan hệ song phương trước chuyến thăm cấp nhà nước tới Anh vào tháng tới, một sự kiện xa hoa mà ông Trump rất coi trọng.
Còn Tổng thống Phần Lan, Alexander Stubb, dù đại diện cho một quốc gia châu Âu nhỏ bé, nhưng đã thiết lập được mối quan hệ nồng ấm bất ngờ với Tổng thống Trump. Tình bạn giữa ông Stubb và ông Trump được cho là nảy nở do cả hai đều thích chơi golf và đã gặp nhau trong một giải đấu ở Mar-a-Lago hồi tháng 3.
Cuối cùng, Tổng thư ký NATO Mark Rutte cũng là người có ảnh hưởng với tư cách là người đứng đầu liên minh quân sự Bắc Đại Tây Dương, người từng thuyết phục thành công ông Trump giúp tránh một sự bùng nổ thảm khốc tại hội nghị thượng đỉnh NATO vào tháng 6.
Toan tính của EU
Cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và các nhà lãnh đạo châu Âu diễn ra chỉ vài ngày sau hội nghị thượng đỉnh giữa vị tổng thống thứ 47 của nước Mỹ và Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Alaska.
Tại cuộc gặp này, ông Trump đã có những thay đổi lớn về lập trường khi cho rằng các bên nên hướng tới một thỏa thuận hòa bình toàn diện để chấm dứt cuộc xung đột tại Ukraine, thay vì theo đuổi lệnh ngừng bắn. Trước đó, trong suốt nhiều tháng qua, việc đạt được lệnh ngừng bắn ở Ukraine là một trong những yêu cầu trọng tâm của ông Trump. Đây cũng là mục tiêu mà Tổng thống Zelensky và nhiều lãnh đạo châu Âu theo đuổi từ lâu. Không chỉ vậy, nhà lãnh đạo Mỹ cũng từ bỏ lời đe dọa áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với Nga.
Trong bối cảnh ấy, các nguồn tin ngoại giao nhận định, việc các nhà lãnh đạo châu Âu “tháp tùng” ông Zelensky tới Washington nhằm mục đích thể hiện lập trường kiên định và thống nhất trước Tổng thống Mỹ Donald Trump, đồng thời củng cố vị thế của nhà lãnh đạo Ukraine trong bối cảnh ông Trump đang gây sức ép với Kiev để chấm dứt cuộc chiến khốc liệt nhất tại châu Âu trong nhiều thập kỷ.
Theo nhận định của hãng tin Sky News, việc mời một nhóm lãnh đạo châu Âu đi cùng tới Mỹ có thể là nỗ lực của Tổng thống Ukraine Zelensky nhằm ngăn chặn việc tái diễn một vụ đối đầu tai tiếng. Hồi tháng 2, cuộc gặp giữa ông Zelensky và ông Trump cùng Phó Tổng thống Mỹ JD Vance đã biến thành khẩu chiến công khai. Ông Vance khi đó chỉ trích nhà lãnh đạo Ukraine không biết ơn sự giúp đỡ của Mỹ ngay trước mặt giới truyền thông. Cuộc tiếp xúc kết thúc bằng việc ông Zelensky rời Nhà Trắng sớm hơn dự kiến.
Trong khi đó, khi hội nghị thượng đỉnh Nga - Mỹ diễn ra hôm 15/8, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã trải thảm đỏ đón Tổng thống Nga Vladimir Putin và thậm chí còn mời nhà lãnh đạo Nga đi cùng trên chiếc xe “Quái thú” của mình. Phóng viên Martha Kelner của Sky News cho rằng, ông Zelensky sẽ không được chào đón nồng nhiệt như vậy và sẽ không có thảm đỏ hay máy bay chiến đấu lượn qua cũng như không có các tràng pháo tay đón mừng. Tuy nhiên, với sự có mặt của các nhà lãnh đạo châu Âu, cuộc gặp Trump - Zelensky sẽ có thể cởi mở hơn. Ngoài ra, sự hiện diện của các nhà lãnh đạo châu Âu với tư cách trung gian hòa giải có thể giúp ngăn chặn cuộc đụng độ ở phòng Bầu Dục tái diễn.
Ông Dominique Trinquand - cựu lãnh đạo phái đoàn quân sự Pháp tại Liên hợp quốc cho hay: “Các nhà lãnh đạo châu Âu rất lo sợ viễn cảnh khẩu chiến giữa ông Zelensky và giới lãnh đạo Mỹ sẽ lặp lại. Vì vậy, họ muốn ủng hộ Tổng thống Ukraine đến cùng”.
Mặt khác, các nhà lãnh đạo châu Âu cũng muốn trực tiếp hỗ trợ lập trường của Tổng thống Ukraine Zelensky trong chuyến thăm Mỹ, trong bối cảnh Tổng thống Trump có thể gây sức ép để yêu cầu Kiev sớm chấp nhận một thỏa thuận hòa bình. Trước khi lên đường sang Mỹ, Tổng thống Ukraine Zelensky đã đến Brussels vào ngày 17/8 và gặp Chủ tịch Ủy ban châu Âu von der Leyen. Tại cuộc họp báo chung với bà von der Leyen, ông Zelensky tuyên bố rằng, các cuộc trao đổi với các đối tác EU trước cuộc gặp với ông Trump rất có lợi và họ sẽ tiếp tục phối hợp lập trường chung ủng hộ độc lập và chủ quyền của Ukraine. Ông Zelensky cũng tuyên bố rằng, các vấn đề lãnh thổ chỉ có thể được thảo luận ở cấp lãnh đạo, đồng thời Ukraine coi tư cách thành viên EU là một phần trong các đảm bảo an ninh của mình.
"Điều rất quan trọng là các bạn ở bên chúng tôi, chúng ta nói chuyện với nước Mỹ và cùng nhau nói chuyện. Và điều quan trọng là Washington cũng ở bên chúng tôi. Và hôm nay, tại một số diễn đàn, chúng tôi đang quyết định những gì chúng tôi sẽ thảo luận tại Washington".
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky.
Về phần mình, bà von der Leyen cho biết, EU sẽ tiếp tục hợp tác với Ukraine để đạt được hòa bình công bằng, tôn trọng các lợi ích an ninh quan trọng của Ukraine và châu Âu. Bà cho biết, việc đảm bảo an ninh mạnh mẽ là rất quan trọng đối với cả Ukraine và châu Âu, đồng thời nhấn mạnh rằng, Ukraine phải tự quyết định vận mệnh của mình và Ukraine “luôn có thể tin tưởng vào châu Âu”.
Bà von der Leyen cũng cho biết, EU sẵn sàng tiếp tục gia tăng áp lực lên Nga, liên minh này đang soạn thảo dự thảo gói trừng phạt thứ 19 đối với Nga và dự kiến công bố vào đầu tháng 9.
Theo giới quan sát, các nhà lãnh đạo châu Âu đang cố gắng cung cấp cho Kiev những điều kiện có thể chấp nhận được trong khuôn khổ các cuộc đàm phán tiềm năng về giải quyết cuộc khủng hoảng Ukraine. Tuy nhiên, quyết định cuối cùng vẫn thuộc về tổng thống Mỹ, người sẽ quyết định lời khuyên nào từ các nhà lãnh đạo châu Âu nên được xem xét và lời khuyên nào không.
Một lý do khác khiến nhiều nhà lãnh đạo EU quyết định đồng hành cùng ông Zelensky trong chuyến đi tới Mỹ còn nhằm ngăn chặn nguy cơ liên minh này tiếp tục bị gạt ra ngoài lề trong các cuộc đàm phán hòa bình về Ukraine. Brussels lo ngại rằng, nếu bỏ lỡ cuộc đối thoại quan trọng này, tiếng nói của châu Âu trong triển vọng chấm dứt chiến tranh và việc định hình lại cấu trúc an ninh của khối sẽ càng suy yếu. Những tuyên bố của giới lãnh đạo châu Âu trong những ngày qua cho thấy, khi chiến tranh và trò chơi ngoại giao bước vào giai đoạn quan trọng, châu Âu đang cố gắng tìm kiếm sự cân bằng giữa việc duy trì sự thống nhất và nhấn mạnh quyền tự chủ chiến lược của riêng mình.
Lựa chọn khó khăn của Ukraine
Theo kế hoạch, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky sẽ có các cuộc hội đàm riêng tại Nhà Trắng vào ngày 18/8 trước khi tham dự cuộc họp đa phương với các nhà lãnh đạo châu Âu. Các chủ đề chính dự kiến sẽ được thảo luận bao gồm các vấn đề lãnh thổ, bao gồm yêu cầu của Nga về việc Ukraine nhượng lại các khu vực Donetsk và Luhansk, đảm bảo an ninh cho Ukraine, cũng như vai trò của NATO và các đồng minh châu Âu. Tuy nhiên, Kiev được cho là sẽ phải đối diện với những lựa chọn khó khăn.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ngày 16/8 cho biết, ông sẽ gặp Tổng thống Mỹ Trump để thảo luận “tất cả các chi tiết” về việc chấm dứt xung đột Nga - Ukraine. Ông cũng nói rằng, Ukraine ủng hộ đề xuất tổ chức một cuộc họp ba bên giữa Ukraine, Mỹ và Nga. Tuy vậy, trước khi lên đường tới Mỹ, ông Zelensky vẫn một lần nữa khẳng định rằng cần phải ngừng bắn trước rồi mới tiến hành đàm phán hòa bình.
Về phía Mỹ, ngay trước thềm các cuộc đàm phán quan trọng với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và phái đoàn lãnh đạo châu Âu, Tổng thống Donald Trump hôm 18/8 đã hé lộ thông điệp mà ông sẽ gửi đến các vị khách tại Nhà Trắng. Đó là ông Zelensky phải chấp nhận một số điều kiện của Nga để chấm dứt xung đột ở Ukraine. Thông điệp của nhà lãnh đạo Mỹ đã nhấn mạnh áp lực mà ông Zelensky sẽ phải đối mặt ngày 18/8, khi ông Trump tìm cách kết thúc xung đột. Hai điều kiện mà Tổng thống Trump đưa ra, đó là Ukraine từ bỏ Crimea mà Nga sáp nhập năm 2014 và cam kết không bao giờ gia nhập NATO, chính là những điều kiện mà ông Vladimir Putin đã nêu để chấm dứt xung đột.
Trước đó, trong các cuộc trao đổi với lãnh đạo châu Âu, ông Trump tiết lộ, Tổng thống Nga Putin đã đề nghị Ukraine từ bỏ khoảng 1/3 khu vực Donbass - bao gồm những vùng tại Luhansk và Donetsk mà Nga chưa kiểm soát, đổi lại Moscow sẽ đồng ý đóng băng chiến tuyến ở Kherson và Zaporizhzhia. Đây là kịch bản buộc Kiev đối mặt tình thế khó xử, khi nó có thể mở đường cho Nga phát động một cuộc tấn công mới trong tương lai.
Các quan chức châu Âu cho biết, ông Trump cũng bày tỏ sẵn sàng cung cấp bảo đảm an ninh cho Ukraine sau khi chiến sự kết thúc, song không làm rõ Mỹ sẽ hỗ trợ dưới hình thức nào. Việc nhiều lãnh đạo châu Âu đã được mời tham dự cuộc gặp giữa ông Trump và Tổng thống Ukraine Zelensky tại Nhà Trắng vào ngày 18/8, mở ra khả năng Mỹ muốn lôi kéo thêm đồng minh vào tiến trình hòa bình. Song điều đó cũng đồng nghĩa Kiev phải cảnh giác trước sức ép nhượng bộ theo những phương án mà ông Trump đã đồng ý với ông Putin.
Dù nhận được hậu thuẫn mạnh mẽ của các nhà lãnh đạo châu Âu, nhưng Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đang phải đối diện với một chuyến đi đầy thách thức. Thành công của các cuộc đàm phán tại Washington giữa ông Zelensky và các nhà lãnh đạo châu Âu với Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ quyết định liệu hội nghị thượng đỉnh Nga - Mỹ - Ukraine có thể diễn ra hay không. Nhà Trắng đang tính tới khả năng tổ chức một cuộc gặp ba bên ngay trong tuần này. Dù vậy, giới phân tích cho rằng, điều này phụ thuộc nhiều vào thái độ của ông Zelensky. Nếu ông từ chối bàn chuyện lãnh thổ, sự hỗ trợ của Mỹ có nguy cơ bị lu mờ; nhưng nếu chấp nhận, ông sẽ đối diện làn sóng phản đối dữ dội từ phe dân tộc chủ nghĩa ở Kiev.
