Ukraine gặp thách thức bủa vây trên mọi mặt trận
Chính phủ của Tổng thống Ukraine Zelensky chịu áp lực lớn sau khi Tổng tham mưu trưởng Nga Valery Gerasimov tuyên bố quân Nga đã kiểm soát các thành phố tiền tuyến quan trọng như Pokrovsk (Donbass) và Volchansk (Kharkiv).
Nga giành quyền kiểm soát 2 địa bàn chiến lược
Cuộc chiến giành Pokrovsk đã trở thành tâm điểm trong chiến dịch của Nga nhằm kiểm soát nốt phần lãnh thổ tỉnh Donetsk còn do Ukraine kiểm soát. Pokrovsk có vị trí chiến lược quan trọng nhờ hệ thống đường sắt và đường bộ nối nhiều hướng. Thành phố từng đóng vai trò hỗ trợ ngành thép và hậu cần quân sự của Ukraine.
“Cụm lực lượng ‘Phương Bắc’ hôm nay đã hoàn tất việc giải phóng thành phố Vovchansk. Ngoài ra, trong khuôn khổ việc thiết lập vùng an ninh tại các khu vực biên giới thuộc các tỉnh Sumy và Kharkiv của Ukraine, ba khu định cư nữa trong khu vực này đã nằm dưới sự kiểm soát của chúng ta trong tháng 11. Cụm lực lượng ‘Trung tâm’ đã giải phóng thành phố Krasnoarmeysk (Pokrovsk theo tiếng Ukraine) và tiếp tục tiêu diệt các đơn vị đối phương tại Dimitrov. Ngoài ra, một số đơn vị của cụm lực lượng này đang tiến quân thành công vào tỉnh Dnipropetrovsk.”
“Pokrovsk là một hướng rất quan trọng. Tất cả chúng ta đều hiểu tầm quan trọng của nó. Việc kiểm soát hướng này sẽ bảo đảm khả năng tiếp tục thực hiện những nhiệm vụ mà chúng ta đã đặt ra ngay từ khi bắt đầu chiến dịch quân sự đặc biệt.”
Hầu hết dân thường đã sơ tán, trong khi quân đội Ukraine chịu sức ép ngày càng lớn khi các đơn vị thâm nhập của Nga cùng máy bay không người lái liên tục phá rối tuyến tiếp tế, tạo ra một “vùng xám” trong và quanh thành phố.
Chuyên gia quân sự kiêm nhà nghiên cứu nguồn mở thuộc Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại Rob Lee nhận định rằng việc chiếm được Pokrovsk sẽ mang lại cho Nga một thắng lợi cả về mặt tác chiến lẫn tuyên truyền. Theo ông Lee, việc Nga sử dụng các đơn vị nhỏ linh hoạt cùng UAV khiến Ukraine khó tiếp tế và phòng thủ hơn, bởi binh sĩ phải đi bộ vượt qua quãng đường dài để đến được tuyến đầu.
Lực lượng Nga đã dùng chiến thuật gọng kìm để gần như bao vây hoàn toàn Pokrovsk và đe dọa các tuyến tiếp tế của Ukraine, sau đó liên tục phái các nhóm nhỏ và UAV tấn công nhằm phá vỡ hậu cần và gây hỗn loạn phía sau trận tuyến của Ukraine.
Ông Lee cho biết nếu Ukraine rút lui, việc giải cứu lực lượng ở khu vực phía nam và đông của thành phố Myrnohrad gần đó sẽ vô cùng khó khăn, bởi nơi này nằm sâu trong gọng kìm bao vây của Nga, dù tốc độ tiến chậm nhưng siết dần.
“Như vậy, việc bảo đảm hậu cần để tiếp tế cho binh sĩ Ukraine bằng UAV, đạn dược hay bất cứ hàng hóa khác sẽ trở nên khó khăn hơn nhiều. Và tất nhiên, khi xuất hiện một khu vực ‘vùng xám’ rộng như vậy, điều đó có nghĩa là các nhóm thâm nhập của Nga có thể đi lại trong tất cả những khu vực này. Điều đó đồng nghĩa rằng đội UAV của Ukraine sẽ phải tập trung vào tự bảo vệ mình nhiều hơn bình thường. Không phải lúc nào cũng rõ đâu là khu vực an toàn, phía sau hay phía trước. Khi mọi thứ trở nên hỗn loạn như vậy, việc vận hành UAV cũng trở nên khó khăn hơn nhiều.”
Sau khi kiểm soát Pokrovsk có ý nghĩa quan trọng, mục tiêu tiếp theo có thể là Sloviansk và Kramatorsk, hai thành trì then chốt nhất của Ukraine tại Donetsk. Từ năm 2022, hai thành phố này giữ vai trò trung tâm trong chỉ huy, hậu cần và điều phối toàn bộ mặt trận. Trên quy mô lớn hơn, Nga muốn kiểm soát toàn bộ vùng Donbas, bao gồm hai tỉnh Luhansk và Donetsk. Ukraine hiện vẫn giữ khoảng 10% diện tích Donbas, tương đương khoảng 5.000 km² ở phía tây Donetsk.
Ông Gerasimov cũng cho biết chiến dịch nhằm giải phóng Gulyaypole ở tỉnh Zaporozhye đã bắt đầu, trong đó có giao tranh đô thị. Tổng thống Putin đã ban hành chỉ thị mới nhằm bảo đảm quân đội được cung cấp đầy đủ cho các hoạt động chiến đấu trong mùa đông sắp tới.
Những người lính Ukraine kiệt sức
Phía Kiev bác bỏ các tuyên bố của Moskva và cho đó là phóng đại. Tổng thống Volodymyr Zelensky giảm nhẹ các tổn thất trên chiến trường trong khi tiếp tục kêu gọi phương Tây tăng viện trợ. Quân đội Ukraine đang đối mặt tình trạng đào ngũ, thiếu lực lượng bổ sung, cộng với sự phản đối ngày càng tăng đối với huy động quân, cùng với các báo cáo rằng binh sĩ bị buộc phải cố thủ ở những vị trí không thể phòng thủ.
Pavlo Broshkov mang theo nhiều kỳ vọng khi gia nhập quân đội Ukraine vào tháng Ba - trong đó có hy vọng số tiền thưởng lớn sẽ giúp anh mua được mái ấm cho vợ và con gái nhỏ. Ba tháng sau, chàng trai 20 tuổi nằm bất động trên chiến trường, những ước mơ gần như tan vỡ.
“Tôi rơi xuống một cái hố. Đạn cối 120 mm rơi xuống liên tiếp, chắc khoảng năm quả. Họ nã xung quanh tôi, và tôi may mắn rơi đúng vào cái hố đó, bị đất đá vùi lấp. Cảm giác bị đất trùm lên người thật sự rất khó chịu - nhưng tạ ơn Chúa là tôi không bị vùi dưới đất ở… nghĩa trang.”
Broshkov là một trong hàng trăm thanh niên tuổi 18 đến 24 tình nguyện ra tiền tuyến trong năm nay, bị cuốn hút bởi mức lương và phúc lợi hấp dẫn trong chiến dịch tuyển mộ thanh niên quốc gia - nỗ lực nhằm “trẻ hóa” lực lượng vũ trang khoảng một triệu người vốn đã già nua và kiệt sức của Ukraine.
Ukraine đang dần mất thêm lãnh thổ vào tay quân Nga trong các trận đánh dữ dội ở miền đông. Chỉ huy và binh sĩ đều cho rằng thiếu quân là nguyên nhân lớn nhất dẫn tới các thất bại.
Theo dõi hành trình của Broshkov và mười đồng đội, những tân binh được huấn luyện cấp tốc tại một trại quân sự vào mùa xuân trước khi đưa ra mặt trận. Không ai trong số 11 người còn đang chiến đấu. Bốn người bị thương, ba người mất tích tại chiến trường, hai người tự ý rời vị trí, một người ngã bệnh và một người đã tự sát theo lời kể của binh sĩ, người thân và tài liệu của chính phủ.
Người bạn thân nhất của Broshkov, Yevhen Yushchenko, có thể không may mắn như vậy. Chàng trai 25 tuổi mất tích sau khi quay lại chiến trường vào giữa tháng Bảy. Yushchenko là một trong ba thành viên của nhóm được Bộ Nội vụ Ukraine ghi nhận mất tích trong chiến đấu.
Chiến dịch tuyển quân trẻ, khởi động tháng Hai, phản ánh rõ áp lực ngày càng lớn lên lực lượng Ukraine - lực lượng đang bị Nga áp đảo cả về quân số lẫn hỏa lực trong cuộc chiến. Theo một nhà ngoại giao cấp cao có hiểu biết về năng lực quốc phòng, Tuổi trung bình của quân đội Ukraine hiện là 47.
Chiến dịch tuyển mộ này hứa hẹn mức lương tới 2.900 USD/tháng, tiền thưởng 24.000 USD và khoản vay mua nhà không lãi - đánh dấu sự thay đổi so với lệnh động viên bắt buộc áp dụng từ sau khi bắt đầu chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga năm 2022. Lệnh động viên ban đầu yêu cầu tất cả nam giới từ 27 tuổi trở lên phải nhập ngũ, nhằm giữ lại lớp thanh niên cho tương lai đất nước, nhưng sau đó đã hạ độ tuổi xuống 25 vào năm ngoái.
Sau khi đăng ký, Broshkov nhanh chóng gắn bó với Yushchenko tại trại huấn luyện và với “Kuzma”, chàng trai 23 tuổi từng làm nhà hàng.
Kuzma là một trong những người đầu tiên được tung vào chiến đấu và nhanh chóng rơi vào tình thế ngàn cân treo sợi tóc khi drone Nga đánh trúng vị trí.
Lần tiếp theo Broshkov gặp lại Kuzma là trong bệnh viện ở Odesa. Broshkov phải ngồi xe lăn, còn Kuzma thì có đường khâu dài chạy dọc thân mình. Broshkov vẫn giữ liên lạc với một số đồng đội khác trong nhóm 11 người, trong đó có Ivan Storozhuk, người cũng bị thương trên chiến trường. Quá trình hồi phục của Broshkov là sự xen kẽ giữa những cơn đau ở chân và các cơn ác mộng.
Bê bối tham nhũng triền miên
Uy tín của ông Zelensky tiếp tục bị ảnh hưởng bởi một vụ bê bối tham nhũng lớn trong ngành năng lượng, liên quan cáo buộc nhận khoảng 100 triệu USD tiền lại quả, dẫn đến việc cách chức bộ trưởng tư pháp và bộ trưởng năng lượng. Thêm vào đó, Chánh văn phòng của Tổng thống Volodymyr Zelensky, ông Andriy Yermak, đã nộp đơn từ chức sau khi xuất hiện cáo buộc rằng ông có dính líu tới một hoạt động rửa tiền ở Ukraine vừa được phát hiện. Trước đó trong ngày, các cơ quan chống tham nhũng được phương Tây hậu thuẫn tại Ukraine – Cục Chống Tham nhũng Quốc gia (NABU) và Văn phòng Công tố Chống Tham nhũng Đặc biệt (SAPO) đã tiến hành khám xét các tài sản của ông Yermak. Chuyên gia Ukraine cảnh báo rằng nếu Tổng thống Zelensky không sa thải trợ lý hàng đầu Andriy Yermak, nước này có thể đối mặt với một cuộc khủng hoảng chính trị nghiêm trọng và làn sóng biểu tình lớn.
Ông Yermak, 54 tuổi, là bạn thân của Tổng thống Ukraine Zelensky từ trước khi ông đóng phim sitcom và sau đó bước vào chính trường, và ông cũng tham gia dẫn dắt chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2019 của ông Zelensky.
Ông Andriy Yermak, Chánh văn phòng Tổng thống Volodymyr Zelensky, đã tập trung quyền lực ở mức chưa từng có trong chính quyền Ukraine, với ảnh hưởng trải rộng trên quốc hội, nội các và các cơ quan nhà nước quan trọng. Tuy vậy, ông vẫn là một nhân vật gây tranh cãi, thường bị hoài nghi cả trong nước lẫn quốc tế. Quyền lực của ông Yermak còn lan tới lực lượng thực thi pháp luật thông qua các tay chân đáng tin cậy, và ông thường có mặt trung tâm các cuộc họp ngoại giao cấp cao, thường khiến ngoại giao truyền thống của Ukraine bị lu mờ.
Vai trò của ông Yermak như người gác cổng của Zelensky khiến vị trí này không thể thiếu, nhưng cũng khiến đồng minh thất vọng, cho rằng mức độ hiện diện của ông vượt xa năng lực thực sự.
“Việc khám xét nhà của trợ lý hàng đầu Andriy Yermak đồng nghĩa với việc ông đã trở thành người đại diện pháp lý của vụ án này, dù chỉ ở một mức độ bán chính thức. Vụ án đang được điều tra, và tất nhiên, điều này sẽ làm suy yếu vị thế của Tổng thống. Nếu ông Yermak không bị sa thải, hoặc ít nhất không tạm thời rời khỏi chức vụ, nguy cơ xảy ra một cuộc khủng hoảng chính trị nghiêm trọng là rất cao. Thậm chí có khả năng sẽ xuất hiện làn sóng biểu tình của công chúng, khi những lời kêu gọi sa thải ông ngày càng gia tăng. Đây là rủi ro lớn đối với tình hình chính trị Ukraine.”
Cuộc khám xét được cho là có liên quan tới cuộc điều tra về một đường dây tham nhũng 100 triệu USD mà NABU và SAPO đã công bố hồi đầu tháng này. Đường dây tội phạm này được cho là có mối liên hệ sâu rộng với nội bộ của ông Zelensky và do ông Timur Mindich – một cựu cộng sự kinh doanh của Tổng thống Ukraine cầm đầu.
Nhóm tội phạm bị cáo buộc đã rút ruột số tiền khổng lồ từ Energoatom, doanh nghiệp nhà nước vận hành hệ thống điện hạt nhân của Ukraine – đơn vị vốn phụ thuộc nặng nề vào viện trợ của phương Tây. Vụ bê bối càng trở nên nghiêm trọng hơn khi Ukraine đang rơi vào tình trạng thiếu hụt năng lượng nghiêm trọng, dẫn tới cáo buộc rằng nhóm này đã chiếm đoạt số tiền lẽ ra phải được sử dụng để bảo vệ cơ sở hạ tầng năng lượng trọng yếu.
Nghi phạm chính, ông Mindich, đã rời khỏi Ukraine chỉ vài giờ trước khi tài sản của ông bị NABU và SAPO khám xét.
"Tôi lo lắng trước những thay đổi liên tục ở vị trí lãnh đạo cao nhất của đất nước, đặc biệt là trong thời điểm khó khăn như hiện nay. Nếu những thay đổi này dẫn đến cải tổ quan trọng và giúp tinh gọn bộ máy lãnh đạo trong các tình huống khủng hoảng, thì đó tất nhiên là điều tích cực. Tuy nhiên, thật đáng buồn khi tất cả diễn ra trong bối cảnh nhiều vụ bê bối tham nhũng."
Mùa hè năm nay, ông Zelensky đã cố gắng đặt NABU và SAPO dưới quyền kiểm soát của cơ quan hành pháp nhưng không thành. Ông Yermak khi đó bị đồn đoán rộng rãi là người đứng sau chiến dịch nhằm làm suy yếu quyền tự chủ của hai cơ quan chống tham nhũng này.
Tổng thống Ukraine cáo buộc rằng cả hai cơ quan đã bị Nga thâm nhập. Moscow bác bỏ mọi liên quan, đồng thời nhấn mạnh rằng những cơ quan này từ lâu đã là “công cụ giám sát” của phương Tây đối với Kiev.
Ông Zelensky vấp phải sức ép dữ dội cả trong và ngoài nước vì động thái này. Ukraine chứng kiến các cuộc biểu tình lớn, trong khi các nhà tài trợ phương Tây đe dọa cắt viện trợ. Chỉ một tuần sau, chính quyền Kiev buộc phải rút lại động thái và khôi phục tính độc lập của hai cơ quan nói trên.
Ngay trước khi thất thế, ông Yermak đã được chỉ định dẫn đầu phái đoàn đàm phán của Ukraine nhằm thảo luận các đề xuất hòa bình do Tổng thống Mỹ Donald Trump đưa ra. Thay vào vị trí này là Thư ký Hội đồng An ninh và Quốc phòng Rustem Umerov dẫn đầu phái đoàn Ukraine trong cuộc đàm phán cấp cao với Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio. Ông Umerov mô tả cuộc gặp “hiệu quả và thành công”, trong khi ông Rubio nói vẫn còn “nhiều việc phải làm”.
Ông Umerov được bổ nhiệm làm trưởng đoàn đàm phán Ukraine vào phút chót. Theo báo Anh, việc Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky bổ nhiệm ông Umerov làm trưởng đoàn đàm phán được xem là quyết định gây “khó hiểu”. Ông Umerov đã bị Cục Chống tham nhũng Ukraine thẩm vấn và yêu cầu cung cấp lời khai liên quan cuộc điều tra tham nhũng trong lĩnh vực năng lượng. Ông còn bị cáo buộc không khai báo việc sở hữu 8 bất động sản tại Mỹ. Ông bác bỏ cáo buộc này nhưng vẫn nằm trong diện điều tra.
Trước những áp lực ngày càng lớn từ chiến trường phía đông, Ukraine không chỉ phải đối mặt với nguy cơ suy yếu lực lượng do thiếu quân và áp lực hậu cần, mà còn chịu tác động nặng nề về kinh tế và chính trị nội bộ. Nga có thể tận dụng cơ hội tiến thêm, đặc biệt trong năm 2026, trong khi nền kinh tế Ukraine vẫn phải gồng mình trước chi phí quốc phòng cao, hạ tầng bị phá hủy và thiếu lao động. Ukraine sẽ đối mặt với khủng hoảng kép, vừa về an ninh – lãnh thổ, vừa về chính trị – xã hội, đòi hỏi cải cách mạnh mẽ và minh bạch để duy trì sự ổn định và kháng cự trước những thách thức sắp tới.
