Tranh cãi gay gắt quanh chính sách H-1B của ông Trump
Quyết định áp phí 100.000 USD cho visa H-1B của Tổng thống Mỹ Donald Trump gây tranh cãi dữ dội, làm dấy lên lo ngại làn sóng chảy máu chất xám tại các tập đoàn công nghệ phụ thuộc lao động nhập cư.
Thị thực H-1B là loại thị thực dành cho lao động nước ngoài có tay nghề cao đến làm việc tại Mỹ. Tuyên bố của cựu Tổng thống Donald Trump đã ngay lập tức khiến doanh nghiệp Mỹ lo lắng vì chi phí tuyển dụng tăng cao, do nhiều công ty phụ thuộc lớn vào chương trình này để thu hút lao động nước ngoài.
Mỹ siết chặt thị thực H-1B
Theo tuyên bố của ông Trump, từ ngày 21/9, các công ty tại Mỹ phải trả 100.000 USD cho mỗi đơn xin thị thực H-1B. Trước đây, mức phí chỉ dao động từ 2.000 đến 5.000 USD tùy quy mô doanh nghiệp. Động thái này gây hỗn loạn trong giới chủ và người lao động nước ngoài tại Mỹ, nhiều ý kiến cho rằng đây là khoản phí thường niên.
Nhà Trắng sau đó làm rõ: đây là khoản phí nộp một lần khi xin thị thực H-1B mới. Quy định không áp dụng cho người đã có thị thực hoặc nộp đơn trước ngày 21/9.
Thị thực H-1B được ban hành trong loạt cải cách thị thực năm 1990, cho phép doanh nghiệp Mỹ thuê lao động nước ngoài có chuyên môn nhằm bù đắp sự thiếu hụt nhân lực tay nghề cao. Chủ sở hữu thị thực H-1B được làm việc tại Mỹ tối đa sáu năm nhưng không có quyền định cư lâu dài. Hiện mỗi năm Mỹ giới hạn 85.000 thị thực H-1B mới, trong khi số đơn nộp lên tới hàng trăm nghìn. Theo New York Times, đầu năm nay, ước tính có khoảng 730.000 người tại Mỹ sở hữu loại thị thực này. Các công ty công nghệ là nhóm sử dụng nhiều nhất, trong đó Amazon đứng đầu với hơn 10.000 thị thực trong năm nay.
Theo dữ liệu chính phủ Mỹ, năm 2024, người Ấn Độ chiếm 71% thị thực H-1B được phê duyệt; công dân Trung Quốc đứng thứ hai với 11,7%; Philippines chiếm 1,3%; Canada 1,1%; và Hàn Quốc 1%.
Nhà Trắng khẳng định khoản phí mới nhằm tạo sân chơi bình đẳng cho lao động Mỹ, những người “đang bị thay thế bởi lao động nhập cư có mức lương thấp hơn.”
“Việc nâng phí bảo lãnh H-1B lên 100.000 USD sẽ bảo đảm chỉ những ứng viên thật sự có tay nghề cao mới được tuyển dụng. Thay đổi này vừa bảo vệ lao động Mỹ, vừa giúp doanh nghiệp thu hút nhân tài xuất sắc đến Mỹ.”
Tại Mỹ đang diễn ra cuộc tranh luận gay gắt về vấn đề nhập cư. Nhiều giám đốc điều hành doanh nghiệp cho rằng thị thực H-1B giúp duy trì khả năng cạnh tranh, trong khi phe cứng rắn lại nhận định chương trình này gây tổn hại lợi ích và việc làm của người Mỹ. Năm 2024, công ty công nghệ TCS của Ấn Độ bị kiện vì sa thải nhân viên Mỹ để ưu tiên tuyển dụng lao động gốc Ấn Độ và Nam Á có thị thực H-1B. Tesla của tỷ phú Elon Musk cũng bị cho là đã sử dụng khoảng 1.355 lao động H-1B trong khi sa thải hơn 6.000 công dân Mỹ.
Trong nhiệm kỳ đầu, cựu Tổng thống Donald Trump từng mô tả H-1B là “rất tệ” đối với lao động Mỹ. Năm 2020, ông tạm thời cấm chương trình nhưng lệnh cấm bị tòa án liên bang hủy bỏ. Sang nhiệm kỳ này, dù quan điểm của ông có phần tích cực hơn, dưới sức ép từ khẩu hiệu “Nước Mỹ trên hết”, ông vẫn buộc phải đưa ra quyết định cải tổ chương trình.
Nguy cơ phản tác dụng với kinh tế Mỹ
Các nhà phân tích nhận định việc siết chặt chính sách H-1B có thể làm giảm sức hấp dẫn của Mỹ đối với nhân tài quốc tế, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc đua trí tuệ nhân tạo, đổi mới sáng tạo và tăng trưởng kinh tế. Không chỉ các tập đoàn công nghệ lớn, nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Mỹ cũng sẽ chịu tác động.
Hiện Amazon là công ty sử dụng nhiều lao động diện H-1B nhất với hơn 10.000 thị thực, tiếp đến là Microsoft, Meta, Apple, Google, JP Morgan Chase, Walmart và Deloitte. Theo giới phân tích, mức phí mới có thể phản tác dụng khi đẩy chi phí tuyển dụng tăng cao, khiến doanh nghiệp buộc phải dịch chuyển việc làm, nhất là trong lĩnh vực nghiên cứu và phát triển, ra nước ngoài.
"Tôi nghĩ rằng mất đi nguồn nhân tài, từ sinh viên, học giả đến các nhà nghiên cứu, là bất lợi lớn cho nước Mỹ. Đặc biệt, việc không giữ chân được các chuyên gia công nghệ sẽ để lại tác động lâu dài trong nhiều năm tới.”
Các luật sư di trú tại Mỹ cho biết việc siết chặt thị thực H-1B có nguy cơ ảnh hưởng không chỉ ngành công nghệ mà cả nhiều lĩnh vực khác. Doanh nghiệp nhỏ và tổ chức phi lợi nhuận khó có khả năng chi trả mức phí mới, dẫn tới bị loại khỏi thị trường và mất cơ hội tiếp cận nhân lực chất lượng cao. Trước mắt, chính sách này đang tạo ra sự bất ổn rõ rệt trong môi trường kinh doanh tại Mỹ, đồng thời làm gia tăng lo ngại về khả năng duy trì sức cạnh tranh toàn cầu của nền kinh tế.
“Thị thực H-1B không chỉ cần thiết cho các công ty công nghệ, mà còn cho bệnh viện, trường đại học, sản xuất, kỹ thuật, tài chính, hạ tầng, kiến trúc, pháp lý và giao thông vận tải. Cuối cùng, những người chịu thiệt không phải đối tượng chính phủ nhắm tới, mà là các doanh nghiệp nhỏ cần H-1B để tuyển nhà nghiên cứu ung thư, phục vụ cải thiện cuộc sống của chúng ta.”
Ngân hàng đầu tư Berenberg nhận định đây là ví dụ điển hình cho “lối hoạch định chính sách phản tăng trưởng”, gây tình trạng “chảy máu chất xám” và đè nặng lên năng suất kinh tế. Ngân hàng này thậm chí hạ dự báo tăng trưởng Mỹ từ 2% xuống 1,5%.
Thay vì đến Mỹ, nhiều lao động tay nghề cao và sinh viên công nghệ có thể tìm tới các thị trường cạnh tranh như Ấn Độ, Trung Quốc. Mới đây, Trung Quốc công bố loại thị thực K, dự kiến có hiệu lực từ ngày 1/10, với nhiều ưu đãi hơn so với 12 loại thị thực hiện hành về số lần nhập cảnh, thời hạn hiệu lực và thời gian lưu trú.
“Mục đích của H-1B là thu hút nhân tài hàng đầu đến Mỹ, nhưng thay vào đó, chúng ta lại đẩy họ đi. Trùng hợp là cùng ngày, Trung Quốc giới thiệu thị thực K để chào đón nhân tài quốc tế. Nạn nhân thực sự là chính nước Mỹ, khi sáng tạo và nhân lực chất lượng cao bị chuyển sang tay đối thủ.”
Ngoài việc đẩy nhân tài ra nước ngoài, chính sách siết thị thực H-1B của cựu Tổng thống Donald Trump có thể đối mặt với rắc rối pháp lý, khi bị cáo buộc vi phạm các điều khoản rõ ràng của luật di trú liên bang. Các chuyên gia dự báo những hành động pháp lý có thể được khởi động ngay lập tức. Việc hạn chế H-1B cũng tác động trực tiếp đến quan hệ chính trị giữa chính phủ và giới công nghệ tại Thung lũng Silicon, nơi nhiều tỉ phú từng ủng hộ mạnh mẽ ông Trump giờ phải đối mặt với chính sách gây tổn hại nghiêm trọng ngành của họ.
Giới công nghệ Ấn Độ điều chỉnh chiến lược
Theo thống kê của Mỹ, các công ty công nghệ Ấn Độ đưa nhiều nhân viên diện H-1B nhất đến Mỹ trong giai đoạn 2009–2025. Chính sách siết chặt sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến lao động người Ấn Độ và gia đình họ, đồng thời có thể định hình lại ngành công nghệ – lĩnh vực thành công bậc nhất của Ấn Độ, trị giá khoảng 280 tỷ USD, cung cấp công nghệ cốt lõi cho nhiều tập đoàn hàng đầu của Mỹ.
Các nhà lập pháp đối lập tại Ấn Độ đổ lỗi cho chính phủ Thủ tướng Narendra Modi, cho rằng chính sách mới của Mỹ làm tổn hại lợi ích quốc gia trong bối cảnh quan hệ hai nước căng thẳng. Dư luận xã hội Ấn Độ cũng chỉ trích gay gắt, lo ngại hàng nghìn gia đình dựa vào H-1B để làm việc và định cư tại Mỹ sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề.
Trong bối cảnh kinh doanh suy giảm vì bất ổn địa chính trị và kinh tế, động thái của ông Trump được xem là đòn giáng mạnh vào các tập đoàn công nghệ lớn của Ấn Độ như Tata Consultancy Services (TCS), Infosys và Wipro. Các doanh nghiệp này vốn sử dụng H-1B để triển khai hàng chục nghìn kỹ sư cho khách hàng Mỹ như Citigroup và Walmart. Chính sách mới sẽ làm tăng chi phí, thu hẹp biên lợi nhuận và ngay lập tức kéo giá cổ phiếu công nghệ Ấn Độ đồng loạt giảm.
Tuy vậy, giới quan sát nhận định đây cũng là cơ hội để các công ty Ấn Độ tăng tốc điều chỉnh chiến lược. Thực tế, những tập đoàn như TCS đã dự đoán nhu cầu giảm phụ thuộc vào thị trường Mỹ. Mức phí 100.000 USD có thể buộc họ đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang mô hình kinh doanh mới, tập trung vào tư vấn tại chỗ hoặc dịch vụ từ xa.
“Đối với nhiều công ty, giải pháp hiển nhiên là thuê ngoài: những công việc từng thực hiện ở Mỹ có thể chuyển sang chi nhánh tại châu Âu, như Đức, Anh, Ireland, Pháp, hoặc các trung tâm năng lực toàn cầu ở Ấn Độ. Trên thực tế, chính các kỹ sư Ấn Độ sẽ làm việc với mức lương tương tự ngay tại Ấn Độ, thay vì ở Mỹ.”
Hiện tại, những ông lớn như Microsoft, Google, Goldman Sachs đã vận hành những trung tâm năng lực toàn cầu (GCC) quy mô lớn ngay tại Ấn Độ. Điều này trên thực tế lại đẩy việc làm từ Mỹ sang Ấn Độ.
"Chúng ta đừng quên rằng ngay cả những công ty lớn như Amazon, rất nhiều công ty, cũng có các cửa hàng lớn ở Ấn Độ. Điều đó không tệ. Cuối cùng, Ấn Độ sẽ là nền tảng cho các trung tâm GCC và các công ty Mỹ. Đó là nơi mà cả các chuyên gia nên làm việc, và chính phủ nên cố gắng thu hút họ."
Nhà kinh tế Toshi Jain của JPMorgan cho rằng số lượng sinh viên Ấn Độ đến Mỹ trong những năm tới sẽ giảm đáng kể, bởi lệ phí thị thực 100.000 USD giống như một “loại thuế” mới đối với việc tìm việc làm sau tốt nghiệp. Việc nhân tài Ấn Độ hạn chế đến Mỹ có thể mang lại lợi ích cho hệ sinh thái khởi nghiệp trong nước, vốn lâu nay bị chi phối bởi các tập đoàn công nghệ.
Chính sách tăng phí thị thực có thể giúp Mỹ tăng thu trước mắt, nhưng xu hướng rõ ràng là lao động công nghệ tay nghề cao sẽ hạn chế nhập cư. Khi đó, việc làm phụ thuộc vào lực lượng này sẽ bị dịch chuyển ra nước ngoài. Đây là rào cản với Mỹ trong cuộc đua công nghệ toàn cầu, nhưng lại mở ra cơ hội hiếm có cho các quốc gia khác thu hút nhân tài.
