Tiền nhiều, có tốt không?
Một doanh nghiệp có lượng tiền mặt dồi dào sẽ có khả năng chống chọi tốt hơn với khó khăn và sẵn sàng cho các cơ hội đầu tư, nhưng câu hỏi quan trọng nhất cần trả lời là, dòng tiền đó đến từ đâu?
Một thống kê mới đây từ FiinPro đã cho thấy một sự thật đáng kinh ngạc về dòng tiền trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Top 10 doanh nghiệp nắm giữ lượng tiền mặt nhiều nhất (nếu không tính các định chế tài chính) đang nắm giữ tổng cộng gần 230 nghìn tỷ đồng. Con số này tương đương với 45% tổng lượng tiền của hơn 1.000 doanh nghiệp đang niêm yết cộng lại. Sự tập trung này còn đang ngày càng gia tăng: trong nửa đầu năm nay, lượng tiền của nhóm 10 doanh nghiệp này đã tăng gần 29%, trong khi mức tăng chung của toàn thị trường chỉ 10%.
Trong một môi trường kinh tế nhiều biến động, một doanh nghiệp có lượng tiền mặt dồi dào giống như có một "tấm đệm an toàn" vững chắc, có khả năng chống chọi tốt hơn với khó khăn và sẵn sàng cho các cơ hội đầu tư. Tuy nhiên, khi phân tích một doanh nghiệp, để có thể biết được "chất lượng" thực sự của khoản tiền mà họ đang nắm giữ, một nhà đầu tư cần phải biết nhiều hơn là một con số dư khô khan trên bảng cân đối kế toán. Liệu lượng tiền mặt lớn đó là dấu hiệu của một doanh nghiệp khỏe mạnh, tự chủ hay là "triệu chứng" của một vấn đề nào đó?
Câu hỏi quan trọng nhất cần trả lời là, dòng tiền đó đến từ đâu? Công cụ để trả lời câu hỏi này chính là Bảng lưu chuyển tiền tệ với 3 hoạt động chính.
Thứ nhất, đó là dòng tiền từ hoạt động kinh doanh. Đây được xem là "dòng máu" của doanh nghiệp, là dòng tiền được tạo ra từ hoạt động cốt lõi, ví dụ như việc bạn sản xuất hàng hóa, cung cấp dịch vụ rồi bán đi để thu tiền về. Nếu doanh nghiệp mà bạn đang để ý có một dòng tiền mạnh mẽ và ổn định đến từ hoạt động này thì đó là một dòng tiền lành mạnh nhất, cho thấy sản phẩm của họ đang được thị trường đón nhận và hoạt động kinh doanh của họ có lãi bằng tiền thật.
Tuy nhiên, bạn cũng cần xem xét kỹ hơn. Bởi vì trong kinh doanh, không phải lúc nào tiền về cũng là từ bán hàng. Nhiều khi đó là tiền bạn nhận đặt cọc trước cho những đơn hàng trong tương lai, hoặc do bạn mua hàng của đối tác mà được chậm trả, trong tài chính gọi là "chiếm dụng vốn". Một dòng tiền kinh doanh dương nhưng chủ yếu đến từ chiếm dụng vốn sẽ kém bền vững hơn nhiều so với dòng tiền đến từ lợi nhuận thực.
Thứ hai, đó là dòng tiền từ hoạt động đầu tư. Hoạt động này thường là việc mua hoặc bán các tài sản dài hạn như nhà xưởng, máy móc hay các khoản đầu tư tài chính. Với một doanh nghiệp đang trong giai đoạn phát triển, dòng tiền từ hoạt động này thường sẽ là số âm, đó là một điều tốt. Nó có nghĩa là công ty đang dùng tiền để tái đầu tư, mua sắm thêm tài sản để mở rộng sản xuất. Ngược lại, một dòng tiền dương từ hoạt động này thường có nghĩa là doanh nghiệp đang bán bớt tài sản của mình đi. Bán tài sản khác với bán hàng. Nếu một công ty đang gặp khó khăn và phải bán đi nhà xưởng hay máy móc cốt lõi để có tiền tồn tại, đó là một tín hiệu cảnh báo rất tiêu cực.
Thứ ba, đó là dòng tiền từ hoạt động tài chính. Đây là tiền đến từ việc đi vay, hoặc trả nợ vay. Một doanh nghiệp nếu có lượng tiền tại quỹ tăng đột biến mà đến từ hoạt động tài chính, tức là do tăng vay nợ, các bạn phải thực sự chú ý. Nó có thể hàm ý hai điều. Một là họ sắp có những kế hoạch đầu tư, mở rộng cần một lượng tiền lớn. Hai là, trong tương lai gần, doanh nghiệp sẽ phải chịu một gánh nặng lãi vay rất lớn.
Một khi bạn có thể vẽ ra được dòng tiền đang chảy từ đâu đến đâu trong hành trình tạo ra lợi nhuận của một doanh nghiệp, bạn sẽ có thể hiểu được một phần quan trọng về "sức khỏe" thực sự của doanh nghiệp đó. Từ sự thấu hiểu, chúng ta sẽ có những dự đoán chính xác hơn và từ đó đưa ra những quyết định đầu tư hiệu quả hơn. Thị trường chứng khoán là nơi chúng ta đầu tư cho niềm tin vào tương lai, không phải chỉ cho tình trạng hiện tại của một doanh nghiệp.
