ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Nếu thuộc hộ nghèo và cận nghèo, người dân chỉ cần từ 70 tuổi trở lên là đã có thể được xét hưởng trợ cấp hưu trí xã hội. Đây là nội dung trong Nghị định 176 vừa được Chính phủ ban hành. Với nhiều người cao tuổi, chính sách này có thể là một điểm tựa quan trọng, dù muộn nhưng rất cần thiết. Bởi lẽ, ai rồi cũng sẽ già đi và không phải ai khi về già cũng có lương hưu, hay đủ tích lũy để sống độc lập. 

Hiện nay, Việt Nam có khoảng 16 triệu người từ 60 tuổi trở lên, nhưng chỉ khoảng 30% trong số đó đang hưởng lương hưu hoặc trợ cấp BHXH hàng tháng. Nghĩa là, phần lớn người già đang sống dựa vào con cháu, hoặc tự lo bằng những khoản thu nhập bấp bênh, chủ yếu ở nông thôn, vùng sâu vùng xa. Đó là những người cả đời làm ruộng, buôn gánh bán bưng, làm thuê làm mướn, không có điều kiện tham gia BHXH, hoặc không đủ năm đóng để được hưởng lương hưu. Với nhóm người này, chính sách hưu trí xã hội giống như một tấm lưới an sinh, giúp họ bớt lo hơn mỗi khi đau ốm, bớt tủi thân khi tuổi cao, sức yếu mà không có khoản nào đều đặn mỗi tháng.

Chính sách lần này cũng được thiết kế khá dễ tiếp cận. Người dân chỉ cần có đơn đề nghị gửi đến UBND cấp xã, có thể nộp trực tiếp, qua bưu điện, hoặc trên mạng. Sau đó, chính quyền sẽ tra cứu dữ liệu dân cư, xác minh thông tin, và giải quyết trong vòng 10 ngày làm việc. Nếu đủ điều kiện, người dân sẽ được nhận trợ cấp từ tháng ký quyết định.

Đây là một thay đổi tích cực. Không chỉ hỗ trợ tài chính cho người già, mà còn giảm thủ tục, bớt phiền hà. Và quan trọng nhất, là trao cho người cao tuổi cảm giác được quan tâm, được lắng nghe và có chỗ dựa từ chính sách công. Nếu nhìn ra thế giới, Việt Nam không phải là nước đầu tiên nghĩ đến chuyện này.

Tại Phần Lan, bất kỳ ai từ 65 tuổi trở lên mà không có lương hưu đầy đủ đều được nhận một khoản lương hưu bảo đảm, không cần đóng góp trước đó. Họ coi đây là cách để người già sống độc lập, không phụ thuộc vào ai, dù trước kia làm công nhân, nông dân hay nội trợ. Ở Thái Lan, từ năm 2009, chính phủ đã cấp lương hưu công dân cho tất cả người từ 60 tuổi trở lên nếu không có lương hưu chính thức. Mức trợ cấp không nhiều, nhưng đã giúp hàng triệu người cao tuổi thoát khỏi cảnh nghèo, đặc biệt ở nông thôn.

Ở các nước phát triển, điều này đã trở thành một phần của hệ thống an sinh cơ bản: khi đến tuổi già, ai cũng có thể nhận một khoản hỗ trợ tài chính để đảm bảo một mức sống tối thiểu. Việt Nam đang đi theo hướng đó. Dù nguồn lực chưa dồi dào nhưng bắt đầu từ những nhóm yếu thế nhất, từ những người không có gì trong tay khi bước vào tuổi xế chiều cũng là một cách làm rất nhân văn, đáng trân trọng.

Một điểm đáng lưu ý trong Nghị định 176 là UBND cấp tỉnh có thể trình HĐND cùng cấp quyết định mức hỗ trợ bổ sung, tùy theo điều kiện ngân sách, kinh tế - xã hội và khả năng huy động các nguồn lực xã hội tại địa phương. Điều này mở ra một cơ chế linh hoạt: nơi nào có điều kiện thì có thể chăm lo nhiều hơn cho người cao tuổi. Không phải cào bằng, mà là tạo điều kiện để địa phương năng động chủ động hơn trong chính sách an sinh. Thay vì trông chờ hoàn toàn vào Trung ương, chính quyền tỉnh, thành có thể “đi thêm một bước”, để chính sách đến gần hơn với cuộc sống người dân, phù hợp hơn với đặc thù địa phương.

Nếu nghĩ rộng ra, đây cũng là một thước đo tinh tế về tư duy phát triển bao trùm. Một địa phương phát triển bền vững không chỉ có tăng trưởng GRDP, mà còn biết chia sẻ với những người dễ bị tổn thương nhất trong cộng đồng.

Nghị định 176 khi đi vào triển khai sẽ nhận được sự ủng hộ của đông đảo người dân. Mong rằng, với chính sách này, những cụ ông và cụ bà ở làng quê, góc phố, nơi đô thị lẫn nông thôn sẽ cảm thấy an tâm hơn khi về già. Cũng hy vọng rằng, đây là bước đầu để nước ta hướng tới một hệ thống hưu trí xã hội toàn dân.