Thông tin ‘nhiệt độ tăng 1 độ, nguy cơ đột quỵ tăng 10%’ là không chính xác | Hà Nội tin mỗi chiều
Tin giả về sức khỏe đánh thẳng vào điểm yếu dễ bị tổn thương nhất của con người: nỗi sợ mình hoặc người thân bị bệnh. Điều này có thể khiến người bệnh phải trả giá bằng sức khỏe, thậm chí là tính mạng.
Không phải ngẫu nhiên mà những tin giả liên quan đến sức khỏe luôn lan nhanh, lan mạnh và để lại hậu quả sâu rộng. Vì khác với các loại tin đồn khác, tin giả về sức khỏe đánh thẳng vào điểm yếu dễ bị tổn thương nhất của con người: nỗi sợ bản thân hoặc người thân bị bệnh. Đặc biệt trong những thời điểm xã hội đang bất ổn như dịch bệnh, thiên tai, hay nắng nóng cực đoan, sự nhạy cảm ấy càng tăng lên.
Một ví dụ điển hình là tin đồn gần đây: “Nhiệt độ tăng 1 độ, nguy cơ đột quỵ tăng 10%”. Câu nói nghe rất có vẻ khoa học, ngắn gọn, và dễ nhớ, có con số cụ thể; quan trọng nhất là đánh vào cảm xúc lo lắng đang hiện hữu của mọi người giữa thời tiết nắng nóng khắc nghiệt. Bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Tiến Dũng, Phó Giám đốc Trung tâm Đột quỵ, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết: "Không có nghiên cứu chính thống nào của Tổ chức Đột quỵ Thế giới (WSO), Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) hay các hiệp hội y khoa uy tín đưa ra một con số tỷ lệ chính xác và đơn giản như vậy (1°C = 10%) để mô tả mối liên hệ giữa nhiệt độ và nguy cơ đột quỵ”.
Theo đó, nguy cơ đột quỵ phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố phức tạp, như: tiền sử bệnh cá nhân (đột quỵ, tim mạch, huyết áp, tiểu đường...); tuổi tác; tình trạng sức khỏe hiện tại; mức độ hoạt động; khả năng tiếp cận với nơi mát mẻ; tình trạng mất nước; tuân thủ điều trị; các yếu tố môi trường khác (độ ẩm, ô nhiễm không khí); thời gian phơi nhiễm với nhiệt độ cao... Bác sĩ Dũng nhấn mạnh: “Không thể quy về một công thức đơn giản chỉ dựa trên nhiệt độ thời tiết”.
Nhiều nghiên cứu dịch tễ học (như một số được WHO trích dẫn về tác động của biến đổi khí hậu với sức khỏe) xác nhận rằng, các đợt nắng nóng cực đoan làm gia tăng đáng kể tỉ lệ nhập viện và tử vong do các bệnh tim mạch, trong đó có đột quỵ, đặc biệt ở nhóm dễ tổn thương. Tuy nhiên, mức độ gia tăng này là không đồng đều và không thể quy ra một tỉ lệ phần trăm cố định cho mỗi độ tăng nhiệt. Như vậy, thông tin “tăng 1 độ = 10% đột quỵ” là thông tin bịa đặt, thiếu căn cứ. Hậu quả mà thông tin này để lại hoàn toàn có thể tạo nên những hệ luỵ.
Thứ nhất, thông tin trên tạo cảm giác hoang mang. Khi nghe những cảnh báo đáng sợ nhưng không chính xác, người dân có thể phản ứng thái quá từ tự ý mua thuốc, dùng sai liều, đến tâm lý hoảng loạn dẫn đến stress. Đây vốn cũng là một yếu tố nguy cơ cho bệnh lý tim mạch, đột quỵ.
Thứ hai, làm lu mờ thông tin thật sự hữu ích. Giữa cơn bão tin giả, các khuyến cáo chính thức từ cơ quan y tế bị chìm khuất. Người dân không còn biết nên tin vào đâu, nghe ai, dẫn đến việc bỏ qua các lời khuyên thực tế như uống đủ nước, tránh nắng, tuân thủ điều trị.
Thứ ba, lợi dụng để trục lợi. Nhiều đối tượng tung tin giả kèm theo việc quảng bá sản phẩm “phòng chống đột quỵ”, “hạ nhiệt cấp tốc” hay các thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc, khiến người dân mất tiền, thậm chí rơi vào cảnh "tiền mất tật mang"…
Nếu phải ra đường giữa nắng gắt những ngày này, nhiều người cũng cảm nhận rõ cơ thể nhanh mệt, khát nước, đầu óc quay cuồng. Nhưng với những người có bệnh nền như tim mạch, tăng huyết áp, đái tháo đường, hay từng bị đột quỵ, đó không chỉ là cảm giác mệt mỏi thông thường, mà có thể là lời cảnh báo cho một nguy cơ nghiêm trọng hơn: đột quỵ.
Bác sĩ Nguyễn Tiến Dũng cảnh báo rằng nắng nóng khiến cơ thể mất nước và điện giải rất nhanh. Điều đó làm máu đặc lại, tim phải hoạt động nhiều hơn, dễ hình thành cục máu đông. Đây là nguyên nhân chính gây đột quỵ do thiếu máu cục bộ. Không chỉ vậy, với người cao tuổi hay người từng tổn thương hệ thần kinh do đột quỵ, cơ chế điều hòa thân nhiệt kém đi. Họ rất dễ rơi vào tình trạng kiệt sức vì nóng, hoặc sốc nhiệt… đều là những tình huống có thể nguy hiểm đến tính mạng.
Vì vậy, hãy uống đủ nước, tránh rượu bia, nước ngọt có ga; ưu tiên ở nơi mát, ăn nhiều rau xanh, trái cây mọng nước; ra đường đội mũ, nón, mặc đồ che nắng; nghỉ ngơi thường xuyên. Đặc biệt, nếu đang điều trị bệnh, hãy tuân thủ phác đồ, uống thuốc đúng giờ, đủ liều.
Ngoài ra, nên ghi nhớ thêm một nguyên tắc rất đơn giản nhưng cực kỳ quan trọng để nhận biết sớm đột quỵ, đó là FAST: F – Face: Mặt có bị méo không?; A – Arms: Có yếu hay liệt một bên tay/ chân?; S – Speech: Có nói ngọng, khó nói, hoặc không hiểu lời người khác?; T – Time: Nếu có một trong ba dấu hiệu trên, hãy gọi ngay cấp cứu 115. Đừng chần chừ.
Tin giả không phải là một trò đùa, nhất là khi tin giả đội lốt khoa học, gắn mác y tế và len lỏi vào những nỗi lo có thật giữa thời tiết cực đoan hay dịch bệnh. Tin giả làm xáo trộn nhận thức, làm mờ đi những lời khuyên chính thống, và trong nhiều trường hợp, trở thành “giọt nước tràn ly” khiến người bệnh phải trả giá bằng sức khỏe, thậm chí là tính mạng. Trong bối cảnh thời tiết bất thường đang trở thành "bình thường mới", công cuộc phòng chống tin giả về sức khỏe cần được nhìn nhận như một phần thiết yếu của bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
