Sự trỗi dậy của phong trào cánh hữu mới tại Anh
Cuộc tuần hành “Đoàn kết toàn vương quốc” và những vụ bạo động vừa qua đã biến Luân Đôn thành “sân khấu phơi bày nỗi bất an của nước Anh”.
Hơn 110.000 người đã tập trung tại trung tâm Luân Đôn, Anh trong sự kiện “Đoàn kết toàn Vương quốc” do nhà hoạt động cực hữu Tommy Robinson tổ chức ngày 13/9.
Cảnh sát thủ đô London triển khai khoảng 1.000 nhân viên nhằm duy trì trật tự, đồng thời tách biệt với khoảng 5.000 người tham gia cuộc tuần hành “Chống phân biệt chủng tộc” do phe phản đối cực hữu tổ chức. Cuộc tuần hành “Đoàn kết toàn Vương quốc” và những vụ bạo động vừa qua đã biến Luân Đôn thành “sân khấu phơi bày nỗi bất an của nước Anh”.
Ai đứng đầu các cuộc biểu tình?
Người đứng sau cuộc tuần hành này là Tommy Robinson, thường được báo chí gọi là “nhà hoạt động cực hữu”. Dù được nhắc đến là biểu tình “vì tự do ngôn luận”, nhưng thực chất thông điệp cốt lõi là phản đối nhập cư và Hồi giáo.
Năm nay mới 42 tuổi, Robinson đã có một “hồ sơ đen” khá dày: từ hành hung, gian lận hộ chiếu, thế chấp, cho đến tội khinh thường tòa án. Song song đó, người này lại gây dựng được vị thế đáng kể trong giới cực hữu, trở thành một “người gây rối chuyên nghiệp” và có sức ảnh hưởng mạnh trên truyền thông. Điều trớ trêu là chính “danh tiếng” bất hảo ấy lại giúp Robinson nổi lên, và càng được chú ý.
Ngay cả việc Robinson công khai ủng hộ Israel, đi ngược với những gì người này rao giảng về “người ngoại quốc phá hoại nước Anh”, cũng không làm suy giảm vị thế. Một số ý kiến cho rằng Robinson được hưởng lợi từ việc ủng hộ chủ nghĩa Do Thái.
Đầu năm nay, Robinson thụ án 18 tháng tù vì khinh thường tòa, sau khi tung video vu khống một thiếu niên tị nạn Syria.
Điều gây chú ý là giờ đây Robinson lại trở thành “ngọn cờ” được Elon Musk – tỷ phú giàu nhất thế giới và khi đó là cố vấn của Tổng thống Mỹ Donald Trump – công khai ủng hộ. Ông Musk viết trên X: “Hãy thả Tommy Robinson!”.
Dù Robinson chỉ nhận được sự ủng hộ 19% theo khảo sát của YouGov, thấp hơn cả ông Musk (26%), nhưng giới phân tích cảnh báo Robinson có thể thoát khỏi vị thế “ngoài rìa” nếu được những nhân vật toàn cầu hậu thuẫn. Scott Lucas, giáo sư tại Đại học Dublin, nhận định: “Tommy Robinson là biểu tượng của cực hữu, và ông Musk hiểu rõ điều đó.”
Trong thời gian qua, ông Elon Musk nhiều lần can thiệp vào chính trị Anh và châu Âu: dự đoán Anh sẽ “nội chiến” sau vụ bạo loạn ở Southport, kêu gọi Quốc vương Anh giải tán Quốc hội, và tích cực đăng bài về “băng nhóm xâm hại trẻ em” – chủ đề vốn bị cực hữu khai thác.
Sân khấu phơi bày nỗi bất an của nước Anh
Vì sao nhân vật Robinson có thể tạo ra chấn động lớn như vậy? Câu trả lời sẽ phản ánh khá rõ tình trạng hiện tại của nước Anh và rộng hơn là phương Tây. Tình trạng bất ổn xung quanh vấn đề nhập cư ở Anh có liên quan mật thiết với sự xâm nhập của các lực lượng cánh hữu, tranh cãi nội bộ đảng phái và xung đột gay gắt về việc phân bổ nguồn lực kinh tế. Những yếu tố này cùng phản ánh những thách thức hiện tại về quản trị xã hội ở Anh.
Về quy mô, đây thực sự là một sự kiện chính trị lớn. Cảnh sát Luân đôn cho biết có khoảng 110.000 người tham gia, trong khi BBC ước tính “tới 150.000”. Con số này gây chú ý khi so với cuộc biểu tình ủng hộ nhập cư được tổ chức cùng lúc chỉ có khoảng 5.000 người tham gia. Thậm chí tờ Guardian cũng phải thừa nhận cuộc biểu tình này đã đạt “kỷ lục” về số lượng người tham gia.
Điều chắc chắn là số người tham gia cuộc biểu tình “Đoàn kết toàn Vương quốc” vượt xa dự đoán của cảnh sát, và có vẻ đây là “sự kiện dân tộc chủ nghĩa lớn nhất trong nhiều thập kỷ”.
Tuy nhiên, đây không phải hiện tượng đơn lẻ. Nhập cư đã trở thành một vấn đề chính trị lớn ở Anh. Tính đến nay, hơn 28.000 người di cư đã đến Anh bằng thuyền vượt eo biển Manche.
Truyền thông quốc tế mô tả nước Anh đang bị cuốn vào bầu không khí "chiến tranh văn hóa" khốc liệt. Tháng 8/2024 từng chứng kiến gần 30 cuộc biểu tình và bạo loạn ở 27 thị trấn và thành phố, bị coi là nghiêm trọng nhất kể từ năm 2011.
Đến tháng trước, BBC tiếp tục đưa tin về “làn sóng phản đối các trung tâm tị nạn”.
Tại cuộc biểu tình ngày 13/9, một số người đã hô vang các khẩu hiệu chỉ trích Đảng Lao động, đổ lỗi cho những sai lầm trong chính sách của chính phủ hiện tại về các vấn đề xã hội do nhập cư gây ra.
Trong khi đó, Đảng Lao động cầm quyền tuyên bố rằng chính phủ Bảo thủ trước đây phải chịu trách nhiệm hoàn toàn về cuộc khủng hoảng nhập cư.
"Họ cần phải chặn làn sóng nhập cư trái phép vào đất nước này, vì nó đang khiến xã hội chia rẽ. Ở đây có những cựu binh – những người từng chiến đấu vì chúng ta, vì tự do của chúng ta – giờ phải nằm la liệt trên đường phố, không chốn nương thân. Trong khi đó, người nhập cư chỉ cần vứt bỏ giấy tờ là có thể được ở khách sạn bốn sao, ăn ở miễn phí, đầy đủ tiện nghi."
Bà Sandra Mitchell - Người biểu tình chống nhập cư.
Tuy nhiên, không phải người Anh nào cũng đồng tình với điều này. Vẫn có những người ủng hộ chính sách nhập cư của Anh. Tuy nhiên, số người biểu tình ủng hộ người nhập cư chỉ có 5.000, trái với con số 100 nghìn người biểu tình chống nhập cư.
Bà Kathy - Người biểu tình chia sẻ: "Có một nỗi lo rằng phe cực hữu đang tìm cách chiếm lĩnh. Người nhập cư và người xin tị nạn bị đổ lỗi cho mọi vấn đề ở đây, điều đó hoàn toàn sai lầm và, theo tôi, mang tính phân biệt chủng tộc."
Sự kiện này không chỉ cho thấy một nước Anh đang chia rẽ, mà còn vì nhiều vấn đề khác, chẳng hạn sự phẫn nộ với Thủ tướng Keir Starmer đang dâng cao, ông là người vốn bị coi là cực kỳ mất lòng dân.
Lợi dụng làn sóng chống nhập cư trỗi dậy mạnh mẽ, Đảng Cải tổ Nước Anh theo đường lối cánh hữu của ông Nigel Farage vừa vượt qua Công đảng cầm quyền để trở thành chính đảng được ủng hộ nhiều nhất tại Anh, theo một khảo sát mới – phản ánh sự bất mãn ngày càng lớn của công chúng đối với Thủ tướng Keir Starmer chỉ sau chưa đầy bảy tháng cầm quyền.
"Trừ khi chúng ta bắt đầu trục xuất người nhập cư, còn không thì tình hình sẽ diễn biến đúng như tôi đã dự đoán. Với con số 180.000 người đến đây bất hợp pháp, còn có từ nào khác có thể mô tả đúng hơn những gì đang xảy ra? Đây là một cuộc xâm lược, khi những thanh niên này vượt biên trái phép và tràn vào đất nước chúng ta."
Ông Nigel Farage - Lãnh đạo Đảng Cải tổ Nước Anh.
Ông Nigel Farage - Lãnh đạo Đảng Cải tổ Nước Anh phát biểu thêm: “Dư luận trong nước hiện nay về vấn đề này là sự pha trộn giữa tuyệt vọng cùng cực và cơn giận dữ ngày càng dâng cao. Tôi phải nói thế này: nếu không có hành động cụ thể, nếu không có cách nào để khôi phục niềm tin giữa chính phủ và người dân, thì tôi e rằng sự phẫn nộ đó sẽ tiếp tục lớn mạnh. Thực tế, tôi tin rằng tình hình hiện tại đã tạo ra một mối đe dọa nghiêm trọng đối với trật tự công cộng.”
Cuộc thăm dò do YouGov thực hiện cho báo The Times công bố hôm thứ Hai cho thấy: nếu bầu cử được tổ chức ngay ngày mai, 25% cử tri sẽ chọn Đảng Cải tổ Nước Anh, 24% chọn Công đảng và 21% ủng hộ Đảng Bảo thủ. Tuy cách biệt vẫn nằm trong sai số, nhưng kết quả này đánh dấu bước tiến đáng kể cho ông Farage.
Ông Starmer, người từng dẫn dắt Công đảng giành chiến thắng áp đảo trong cuộc tổng tuyển cử năm ngoái, đang gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là làn sóng phản đối ngân sách tăng thuế cùng tình hình kinh tế trì trệ. Trong khi đó, ông Farage với những quan điểm dân túy – chống nhập cư, giảm thuế, chống giới tinh hoa – lại thu hút sự ủng hộ rộng rãi.
Ông Farage vốn là nhân vật thân cận với Tổng thống Mỹ Donald Trump và từng là một trong những gương mặt hàng đầu vận động cho Brexit năm 2016. Tuy nhiên, hệ thống bầu cử đa số tương đối đã khiến Đảng Cải tổ Nước Anh chỉ giành được 5/650 ghế tại Quốc hội năm ngoái, dù đạt tới 14,3% tổng số phiếu. Ngược lại, Công đảng nắm 63,2% số ghế chỉ với 33,7% phiếu bầu.
Trên mạng xã hội X, ông Farage tự tin tuyên bố: “Nước Anh muốn cải tổ”. Theo kết quả mới, Công đảng giảm ba điểm so với khảo sát cuối tháng 1, trong khi Đảng Cải tổ Nước Anh tăng thêm hai điểm. Đảng Bảo thủ tiếp tục tụt lại phía sau, đánh dấu thêm một bước lùi sau thất bại lịch sử dưới thời cựu Thủ tướng Rishi Sunak hồi tháng 7 năm ngoái.
Phong trào cánh hữu mới trên quy mô toàn cầu
Một trong những điểm đáng chú ý nhất của cuộc biểu tình “Đoàn kết toàn Vương quốc” không chỉ nằm ở quy mô trong nước, mà còn ở sự tham gia và hưởng ứng xuyên biên giới. Sự kiện đã thu hút những gương mặt nổi bật trong làn sóng cánh hữu mới toàn cầu đến từ Pháp, Đan Mạch, Đức, Ba Lan, Mỹ dù chỉ qua hình thức trực tuyến.
Doanh nhân người Mỹ Elon Musk, với tầm ảnh hưởng truyền thông mạnh mẽ, đã phát biểu ca ngợi “bản sắc Anh truyền thống” và cảnh báo về sự suy tàn do nhập cư. Trong khi đó, Éric Zemmour – chính trị gia và bình luận viên người Pháp – nhắc lại thuyết “Đại thay thế”, vốn là luận điểm cốt lõi trong tư tưởng cực hữu châu Âu. Sự góp mặt của họ biến một cuộc biểu tình tại London thành sự kiện có ý nghĩa biểu tượng, kết nối các nhóm cực hữu từ Mỹ, Pháp, Đức cho tới Canada.
Trong hơn một thập niên qua, thế giới đã chứng kiến sự nổi lên mạnh mẽ của một xu thế chính trị mới thường được gọi là “cánh hữu mới”. Khác với các phong trào bảo thủ truyền thống, cánh hữu mới mang màu sắc dân túy, kết hợp tư tưởng dân tộc chủ nghĩa, chống toàn cầu hóa, bài nhập cư và phản đối “chủ nghĩa thức tỉnh” (wokeism). Điểm nổi bật của phong trào này là khả năng huy động quần chúng thông qua mạng xã hội và tận dụng những bất mãn về kinh tế, văn hóa, và an ninh để xây dựng sức mạnh chính trị.
Làn sóng cánh hữu mới không còn giới hạn trong phạm vi một quốc gia mà đã lan rộng toàn cầu. Ở Mỹ, Tổng thống Donald Trump trở thành biểu tượng khi ông thách thức giới tinh hoa chính trị truyền thống và khơi gợi khẩu hiệu “Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại”.
Tại châu Âu, bà Marine Le Pen ở Pháp, Giorgia Meloni ở Italy hay Sự lựa chọn thay thế (AfD) tại Đức đều là những gương mặt tiêu biểu. Các phong trào này tuy khác nhau về bối cảnh địa phương, nhưng lại chia sẻ cùng một quan điểm: phản đối nhập cư, bảo vệ “bản sắc dân tộc” và chống lại ảnh hưởng của các tổ chức siêu quốc gia như EU.
Điều đáng chú ý là Phong trào Cánh hữu mới ngày càng mang tính xuyên biên giới, với sự kết nối của các nhà tài phiệt, chính trị gia và nhà bình luận thông qua truyền thông kỹ thuật số. Tỷ phú Elon Musk, Jordan Peterson hay Éric Zemmour đều tham gia vào mạng lưới này, góp phần lan tỏa thông điệp cực hữu trên quy mô toàn cầu. Nhờ vậy, tư tưởng “Cánh hữu mới” không chỉ định hình lại cục diện chính trị từng nước, mà còn tạo nên một thách thức mang tính hệ thống đối với trật tự tự do truyền thống của phương Tây.
Chính quyền Thủ tướng Starmer ở Anh lẫn Tổng thống Macron ở Pháp từng được coi như “cơ hội cuối cùng của chủ nghĩa trung dung”. Nhưng giờ đây, ngay cả tờ Economist cũng thừa nhận những chính quyền này đang đối mặt với nguy cơ suy tàn và sụp đổ.
"Có thể nói đây là một cuộc khủng hoảng chưa từng có tiền lệ dưới thời Đệ Ngũ Cộng hòa. Không thể coi đó là khủng hoảng chế độ, vì các thể chế vẫn vận hành. Nhưng đây là một cuộc khủng hoảng chính trị do tình trạng bất ổn của chính phủ, điều chưa từng thấy kể từ năm 1958. Chính sự bất ổn này mới thực sự gây lo ngại cho các giới chính trị và kinh tế, nhất là vì nó tác động tiêu cực đến nền kinh tế quốc gia."
Ông Luc Rouban - Nhà khoa học chính trị tại Đại học Sciences Po.
Ở Đức, chính phong trào cánh hữu mới lại nổi lên như lực lượng có khả năng vượt qua khủng hoảng do giới trung dung tạo ra.
Đó có lẽ sẽ là bài học rõ ràng nhất: Robinson và những người khởi xướng chỉ là triệu chứng, không phải nguyên nhân. Nguyên nhân thực sự của “Đoàn kết toàn Vương quốc” nằm ở sự chia rẽ trong bộ máy chính trị của những quốc gia này.
Không phải ngẫu nhiên mà trong cuộc biểu tình, người ta còn nhắc đến vụ ám sát gần đây nhằm vào Charlie Kirk – một thủ lĩnh phong trào Cánh hữu mới Cơ đốc giáo tại Mỹ. Tại Mỹ, vụ việc này thổi bùng trở lại những cảnh báo về tình trạng “phân cực” và nguy cơ nội chiến. Theo tờ Politico, khi chính trị Anh chuyển sang cánh hữu trong những năm gần đây, Charlie Kirk đã gây ảnh hưởng đến cánh hữu ở Anh thông qua các nền tảng mạng xã hội. Tờ Guardian của Anh tin rằng vụ ám sát Charlie Kirk đã góp phần vào sự bùng nổ của cuộc biểu tình cực hữu lớn nhất ở Anh trong nhiều thập kỷ.
Giới tinh hoa và truyền thông chính thống ở Anh và Tây Âu có thể vẫn cho rằng tình hình chưa đến mức nguy hiểm. Nhưng lịch sử – từ Cách mạng 1848 đến mùa Xuân Ả Rập – đã cho thấy những biến cố mang tính bước ngoặt không chỉ bắt nguồn từ một sự kiện, mà từ sự cộng hưởng của nhiều sự kiện và mâu thuẫn. Theo thực tế đó, “Đoàn kết toàn Vương quốc” là một dấu hiệu nữa cho thấy khả năng châu Âu sẽ đối mặt với biến động lớn trong thời gian tới.
