ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Tổng thống Donald Trump ngày 30/10 đã bất ngờ đề cập việc Mỹ trong nhiều thập kỷ đã cấm thử vũ khí hạt nhân dưới dạng kích nổ. Chỉ vài phút trước cuộc gặp với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, ông Trump đã đăng dòng trạng thái trên trang mạng xã hội của mình, trong đó ông “chỉ đạo Bộ Chiến tranh khởi động thử vũ khí hạt nhân trên cơ sở bình đẳng”. Tổng thống Mỹ viết thêm: “Quá trình này sẽ bắt đầu ngay lập tức”.

Ngày 31/10, trả lời câu hỏi của phóng viên về các cuộc thử nghiệm hạt nhân dưới lòng đất, ông Trump một lần nữa khẳng định: "Các bạn sẽ sớm biết thôi. Chúng tôi sẽ tiến hành một số cuộc thử nghiệm. Các quốc gia khác đã làm rồi. Nếu họ làm, chúng tôi cũng sẽ làm”.

Hiện chưa rõ điều gì đã thúc đẩy ông Trump gửi đi tín hiệu về khả năng thay đổi đáng kể chính sách của Mỹ đối với thử hạt nhân, nhưng nhiều nhà phân tích nhận định, ông Trump có thể đang muốn gửi thông điệp tới Nga và Trung Quốc. Ông Trump mới đây đã gọi việc Nga thử nghiệm những loại vũ khí có năng lực mang đầu đạn hạt nhân là điều “không thích hợp”. Ông cũng nhấn mạnh Mỹ có nhiều vũ khí hạt nhân hơn bất kỳ quốc gia nào khác, nhưng Trung Quốc có thể bắt kịp trong 5 năm tới.

Chưa rõ lý do ông Trump dự báo Trung Quốc có thể đuổi kịp kho vũ khí hạt nhân Mỹ trong 5 năm tới. Thực tế, Mỹ và Nga đang dần loại bỏ một số vũ khí hạt nhân. Trong khi Trung Quốc mở rộng kho vũ khí từ 350 đầu đạn năm 2022 lên 410 đầu đạn năm 2023 nhưng số lượng vũ khí hạt nhân của Mỹ vẫn cao gấp 9 lần, đạt 3.708 đầu đạn vào năm 2023.

Giới chuyên gia đánh giá kế hoạch này nếu được thực hiện, sẽ không chỉ gây nguy hiểm cho các cộng đồng dân cư gần nơi nổ thiết bị hạt nhân, mà còn là một bước leo thang lớn, có thể kích hoạt một cuộc chạy đua vũ trang mới giữa các cường quốc hạt nhân.

Bà Heather Williams - Trung tâm nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế cho biết: “Nếu Mỹ thực sự quay trở lại thử nghiệm hạt nhân, thì các quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân khác có khả năng cũng sẽ làm theo. Quốc gia được hưởng lợi nhiều nhất từ việc quay trở lại thử nghiệm hạt nhân là Trung Quốc. Mỹ đã tiến hành hơn 1.000 vụ thử hạt nhân. Nga đã tiến hành hơn 700 vụ, trong khi Trung Quốc mới chỉ thực hiện chưa đến 100 vụ. Nhiều chuyên gia và quan chức Trung Quốc đã chỉ ra rằng, Trung Quốc có thể đang ở thế bất lợi về kiến thức, kho vũ khí và thiết kế vũ khí của mình vì họ không có nhiều dữ liệu thử nghiệm. Vì vậy, nếu lệnh cấm thử hạt nhân bị phá vỡ và các vụ thử hạt nhân được nối lại, Trung Quốc sẽ được hưởng lợi nhiều hơn từ việc này so với Mỹ”.

Không chỉ vậy, để nối lại các vụ thử hạt nhân, Mỹ sẽ phải mất nhiều năm và tốn kém hàng trăm triệu USD. Theo ông Ernest Moniz - người đứng đầu Bộ Năng lượng Mỹ dưới thời Tổng thống Barack Obama, ngay cả một vụ nổ “đột phá” được thực hiện mà không quan tâm đến việc thu thập dữ liệu khoa học có lẽ cũng sẽ mất một năm để chuẩn bị.

Còn ông Corey Hinderstein, cựu quan chức cấp cao của Cơ quan An ninh Hạt nhân Quốc gia Mỹ cho biết, cơ quan này sẽ cần đào một giếng thẳng đứng mới với chi phí khoảng 100 triệu USD. Từ lâu, Mỹ và các cường quốc hạt nhân khác đã ngừng kích nổ đầu đạn hạt nhân thực tế và thay vào đó sử dụng mô phỏng máy tính tiên tiến để duy trì khả năng sẵn sàng của các kho vũ khí. Mỹ đã tiến hành hơn 1.000 vụ thử hạt nhân và lần thử nghiệm cuối cùng diễn ra từ năm 1992.