Nỗ lực kiểm soát giá thuốc của Chính phủ Mỹ
Trong nỗ lực mạnh mẽ nhằm kiểm soát chi phí y tế tại Mỹ, Tổng thống Donald Trump đã áp dụng loạt biện pháp cứng rắn để buộc các công ty dược phẩm lớn trên thế giới phải giảm giá thuốc.
Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa chính thức công bố một thỏa thuận quan trọng với tập đoàn dược phẩm Pfizer, theo đó công ty này sẽ thực hiện việc giảm giá một số loại thuốc kê đơn tại thị trường Mỹ. Đây được xem là một bước tiến đáng kể trong nỗ lực của chính quyền Tổng thống Trump nhằm kiểm soát chi phí thuốc - một trong những vấn đề y tế nhức nhối nhất tại Mỹ và luôn là tâm điểm tranh luận giữa chính phủ, các công ty dược, các tổ chức bảo hiểm và người tiêu dùng.
Thỏa thuận với Pfizer và ra mắt nền tảng Trumpx
Theo một quan chức cấp cao của Nhà Trắng, thỏa thuận này là kết quả của nhiều tháng đàm phán giữa chính phủ và Pfizer và là minh chứng cho quyết tâm của chính quyền trong việc đưa giá thuốc về mức “hợp lý” hơn đối với người dân Mỹ. Đây cũng là lần đầu tiên một trong những công ty dược phẩm lớn nhất thế giới đồng ý công khai điều chỉnh giá thuốc của mình theo hướng giảm, thay vì tăng giá như xu hướng thường thấy trong nhiều năm qua.
Một điểm nhấn quan trọng của thỏa thuận lần này chính là việc Pfizer sẽ tham gia vào một nền tảng bán thuốc trực tiếp cho người tiêu dùng mang tên TrumpRx, do chính phủ xây dựng và giám sát. Theo đó, thay vì phải thông qua chuỗi phân phối phức tạp bao gồm nhà thuốc, công ty bảo hiểm và các đơn vị trung gian khác vốn thường làm đội giá thuốc lên cao, người tiêu dùng Mỹ có thể truy cập trực tiếp vào website TrumpRx để mua thuốc từ Pfizer, với mức giá đã được điều chỉnh giảm đáng kể.
Mô hình bán thuốc trực tiếp đến người tiêu dùng này được kỳ vọng sẽ tạo ra sự minh bạch trong giá cả, loại bỏ các chi phí ẩn từ hệ thống phân phối truyền thống, đồng thời tăng tính cạnh tranh trên thị trường dược phẩm nội địa. Nếu thành công, TrumpRx có thể trở thành một kênh phân phối thuốc quan trọng, thách thức các mô hình kinh doanh truyền thống vốn bị chỉ trích là thiếu công bằng và không minh bạch.
Việc Pfizer trở thành công ty đầu tiên tham gia vào TrumpRx được cho là một động thái có tính chiến lược, bởi nó giúp tập đoàn dược phẩm này đi đầu trong việc thích ứng với các chính sách y tế mới của chính quyền Trump. Đồng thời, đây cũng là cách để Pfizer củng cố hình ảnh “thân thiện với người tiêu dùng” trong bối cảnh ngành dược phẩm toàn cầu đang chịu nhiều áp lực về đạo đức, chi phí và trách nhiệm xã hội.
Không dừng lại ở việc giảm giá thuốc, Pfizer còn dự kiến công bố kế hoạch đầu tư quy mô lớn lên tới 70 tỷ USD vào nghiên cứu và phát triển, cũng như mở rộng sản xuất ngay tại nội địa Mỹ. Khoản đầu tư này sẽ trải dài trong nhiều năm, tập trung vào các lĩnh vực mũi nhọn như điều trị ung thư, liệu pháp gen, vaccine và các loại thuốc sinh học tiên tiến khác. Đồng thời, công ty cũng có kế hoạch xây dựng hoặc nâng cấp các cơ sở sản xuất tại nhiều bang để tăng cường khả năng sản xuất trong nước.
Đây là một phần trong chiến lược mà chính quyền Tổng thống Trump đã thúc đẩy từ lâu - đưa chuỗi cung ứng dược phẩm trở lại Mỹ. Trong bối cảnh đại dịch COVID-19 từng bộc lộ rõ sự phụ thuộc nguy hiểm của Mỹ vào nguồn cung thuốc từ các quốc gia khác, đặc biệt là Trung Quốc và Ấn Độ, việc khuyến khích các công ty như Pfizer đầu tư trở lại vào sản xuất trong nước trở thành một ưu tiên hàng đầu.
“Theo thỏa thuận mà chúng tôi đã ký kết, Pfizer cam kết sẽ bảo đảm sản xuất tại Mỹ đối với những loại thuốc được tiêu thụ tại thị trường Mỹ nhưng hiện đang được sản xuất ở nước ngoài. Để thực hiện điều đó, chúng tôi sẵn sàng kích hoạt danh mục đầu tư của mình tại Mỹ, nhằm xây dựng và mở rộng cơ sở sản xuất trong nước. Tổng thống đã hào phóng dành cho chúng tôi thời gian ân hạn ba năm, trong thời gian đó chúng tôi sẽ không bị áp thuế theo Mục 232, miễn là chúng tôi thực hiện đúng cam kết chuyển dây chuyền sản xuất về Mỹ.”
Nhiều chuyên gia trong ngành y tế đánh giá, thỏa thuận giữa chính quyền Tổng thống Trump và Pfizer là một mô hình hợp tác công - tư đáng chú ý, có thể tạo tiền lệ cho các hãng dược khác. Trong bối cảnh ngày càng nhiều người Mỹ không đủ khả năng chi trả cho thuốc kê đơn, việc có một nền tảng như TrumpRx cùng với sự tham gia của các công ty lớn như Pfizer có thể tạo ra một “cuộc cách mạng” trong ngành dược phẩm, hướng tới mục tiêu tiếp cận thuốc dễ dàng hơn, giá cả hợp lý hơn và minh bạch hơn.
Giới quan sát cũng nhận định rằng, sự thành công thực sự của TrumpRx hay cam kết giảm giá thuốc từ Pfizer sẽ phụ thuộc vào khả năng mở rộng quy mô, sự tham gia của các công ty dược khác và cách thức vận hành minh bạch, không bị chi phối bởi lợi ích chính trị. Ngoài ra, để người dân thực sự được hưởng lợi, cần có cơ chế kiểm soát giá rõ ràng, cũng như đảm bảo rằng các loại thuốc thiết yếu được ưu tiên trong chương trình.
Ông Trump gây áp lực buộc các hãng dược giảm giá
Trong nỗ lực mạnh mẽ nhằm kiểm soát chi phí y tế tại Mỹ, Tổng thống Donald Trump đã áp dụng loạt biện pháp cứng rắn để buộc các công ty dược phẩm lớn trên thế giới phải giảm giá thuốc. Một trong những chính sách trung tâm của chiến dịch này là yêu cầu các hãng dược giảm giá thuốc tại Mỹ xuống mức tương đương với các nước phát triển khác. Theo đó, Mỹ sẽ không chấp nhận trả giá cao hơn cho cùng một loại thuốc được bán ở các quốc gia như Anh, Pháp, Đức hoặc Canada. Mục tiêu rõ ràng của chính sách này là chấm dứt tình trạng người tiêu dùng Mỹ phải “trả nhiều hơn để bù cho phần còn lại của thế giới”, như cách chính quyền của Tổng thống Trump mô tả.
Vào tháng 7, Tổng thống Trump đã gửi thư trực tiếp đến 17 công ty dược lớn nhất toàn cầu, bao gồm những tên tuổi như Pfizer, Novartis, Roche, Sanofi và Johnson & Johnson, yêu cầu họ cam kết giảm giá thuốc tại Mỹ. Hạn chót được đưa ra là ngày 29/9 và các công ty phải phản hồi bằng văn bản. Trong số đó, Pfizer là công ty đầu tiên chính thức đưa ra thỏa thuận với chính quyền, cam kết điều chỉnh giá thuốc kê đơn của họ xuống ngang bằng với các nước phát triển khác trong khuôn khổ chương trình Medicaid.
“Đây là thông điệp gửi đến mọi gia đình Mỹ rằng cuối cùng, chúng ta đang đặt sức khỏe và sự an toàn tài chính của họ lên hàng đầu. Nó cũng thiết lập một chuẩn mực mới: rằng chúng ta sẽ không còn ký những “tấm séc khống” cho ngành công nghiệp dược phẩm nữa.Không một gia đình nào bị buộc phải chọn giữa việc mua thuốc hay mua thức ăn. Người Mỹ không nên tiếp tục trả mức giá cao hơn 300% hay thậm chí 400% so với người dân ở các quốc gia khác cho cùng một loại thuốc, trong khi rất nhiều loại trong số đó được sản xuất tại cùng một nhà máy ở New Jersey, rồi được bán tại Anh chỉ với 1/10 mức giá tại Mỹ”.
Để thúc đẩy các công ty tuân thủ, chính quyền của ông Trump triển khai chiến lược đàm phán song phương - trực tiếp làm việc với từng công ty thay vì thông qua các hiệp hội ngành nghề. Đồng thời, chính phủ không ngần ngại sử dụng thuế quan như một công cụ gây áp lực. Bộ trưởng Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Mỹ, ông Robert F. Kennedy Jr., cho biết Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick đã sử dụng biện pháp đe dọa thuế lên ngành dược phẩm để thúc đẩy đàm phán, buộc các hãng phải đưa ra nhượng bộ thực chất. Không chỉ dừng lại ở đó, vào tháng 5, Tổng thống Trump đã ký một sắc lệnh hành pháp toàn diện, tuyên bố nếu các hãng dược không tự nguyện giảm giá, chính phủ sẽ áp dụng các biện pháp hành chính hoặc cho phép nhập khẩu thuốc giá rẻ từ nước ngoài.
Sau thỏa thuận giữa Pfizer và chính quyền Trump về việc giảm giá thuốc kê đơn tại Mỹ, nhiều công ty dược phẩm Thụy Sĩ như Novartis và Roche được dự đoán sẽ thực hiện các thỏa thuận tương tự nhằm tránh mức thuế nhập khẩu 100% áp dụng với thuốc thương hiệu không sản xuất tại Mỹ. Chính sách mới buộc các hãng phải chuyển dây chuyền sản xuất đến Mỹ hoặc bán hàng trực tiếp đến người tiêu dùng để giảm chi phí. Một số công ty đã công bố kế hoạch đầu tư vào sản xuất nội địa và ra mắt nền tảng bán thuốc trực tuyến với giá ưu đãi cho bệnh nhân Mỹ.
“Tôi nghĩ hiện vẫn chưa có thông báo chính thức nào tương tự như của Pfizer, nhưng họ cũng đang cân nhắc những phương án tương tự, tức là: ‘Làm thế nào để giảm giá thành sản phẩm? Làm sao để loại bỏ phần chiết khấu mà các bên trung gian như các nhà quản lý lợi ích dược phẩm đang nhận?’. Như vậy, giá gốc có thể không thay đổi nhiều, nhưng người tiêu dùng cuối cùng vẫn có thể mua thuốc với giá thấp hơn. Tôi cho rằng đây là hướng đi được nhiều công ty dược phẩm lựa chọn”.
Áp lực từ chính quyền Trump xuất phát từ một thực tế gây tranh cãi lâu nay: người dân Mỹ đang phải trả giá thuốc cao nhất thế giới. Theo nhiều nghiên cứu, mức giá thuốc kê đơn tại Mỹ có thể cao gấp ba lần, thậm chí gấp mười lần so với giá ở các quốc gia phát triển khác, mặc dù trong nhiều trường hợp, thuốc đó được sản xuất tại cùng một nhà máy, thậm chí là ngay tại Mỹ, rồi xuất khẩu ra nước ngoài với mức giá rẻ hơn rất nhiều. Chính quyền Trump đã nhiều lần lên án mô hình phân phối thuốc hiện tại là "thiếu minh bạch", "có lợi cho trung gian" và gây bất công cho người tiêu dùng Mỹ.
Tuy nhiên, phản ứng từ các công ty dược lại khá thận trọng. Họ lập luận rằng, việc giảm giá thuốc quá mạnh có thể làm suy yếu nguồn thu, dẫn đến giảm đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, vốn là động lực chính cho những đột phá y học mới. Một số chuyên gia trong ngành cũng cảnh báo rằng, nếu lợi nhuận tại thị trường Mỹ bị thu hẹp, các công ty có thể bù đắp bằng cách tăng giá tại các thị trường khác, để bù lại sự mất mát lợi nhuận tại Mỹ, gây bất lợi cho người tiêu dùng toàn cầu.
Mỹ áp thuế 100% với thuốc nhập khẩu
Vào ngày 1/10, chính quyền Tổng thống Donald Trump đã chính thức áp dụng mức thuế 100% đối với các loại thuốc có thương hiệu hoặc còn bản quyền được nhập khẩu vào Mỹ. Đây là một phần trong nỗ lực tổng thể của chính quyền Trump nhằm buộc các công ty dược chuyển dây chuyền sản xuất về Mỹ, đồng thời giảm giá thuốc kê đơn, vốn được xem là cao nhất thế giới. Tuy nhiên, chính sách tưởng chừng như "yêu nước" này đang đặt ra những tác động hai chiều nghiêm trọng, đặc biệt là đối với người dân Mỹ, nhất là những người thu nhập thấp, người già và bệnh nhân mắc bệnh mãn tính - những nhóm vốn phụ thuộc nhiều vào nguồn thuốc nhập khẩu giá rẻ từ các quốc gia như Ấn Độ, Trung Quốc và các nước đang phát triển khác.
Thuốc nhập khẩu từ Ấn Độ và Trung Quốc đóng vai trò thiết yếu trong hệ thống y tế Mỹ, đặc biệt là với các loại thuốc gốc có giá thành thấp. Hai quốc gia này cung cấp phần lớn nguyên liệu dược phẩm (API) và sản phẩm hoàn chỉnh cho thị trường Mỹ, giúp duy trì mức giá hợp lý cho hàng triệu bệnh nhân, đặc biệt là người thu nhập thấp và người không có bảo hiểm. Việc khai thác nguồn cung từ Ấn Độ và Trung Quốc giúp Mỹ tiết kiệm hàng tỷ USD chi phí y tế mỗi năm và bảo đảm khả năng tiếp cận thuốc men cơ bản. Nhiều loại thuốc thiết yếu, từ điều trị tiểu đường, huyết áp, ung thư đến HIV... hiện đang được nhập khẩu với giá thành rẻ nhờ được sản xuất hàng loạt tại Ấn Độ hoặc Trung Quốc.
Khi thuế 100% được áp dụng, các loại thuốc này có thể tăng giá gấp đôi hoặc tệ hơn là biến mất hoàn toàn khỏi thị trường Mỹ vì không còn cạnh tranh nổi. Điều này sẽ khiến hàng triệu người dân Mỹ, đặc biệt là những người không có bảo hiểm hoặc phải chi trả thuốc bằng tiền túi, rơi vào cảnh không thể tiếp cận thuốc men thiết yếu.
"Chúng tôi nhập khẩu dược phẩm từ Mỹ với khối lượng lớn hơn nhiều so với lượng mà họ nhập khẩu từ Mỹ. Việc Mỹ áp thuế cao hơn đối với hàng xuất khẩu từ Australia vào thị trường của họ rõ ràng không mang lại lợi ích gì cho người tiêu dùng Mỹ, nhất là trong bối cảnh các nhà xuất khẩu của họ đang được hưởng lợi lớn từ hiệp định thương mại tự do với Australia”.
Thay vì giảm giá thuốc như mục tiêu ban đầu của chính sách, việc áp thuế quan cao với thuốc có thể dẫn đến tác dụng ngược: giá thuốc tăng cao hơn, nguồn cung bị gián đoạn và áp lực lên hệ thống y tế công cộng gia tăng.
Một trong những nhóm chịu ảnh hưởng nặng nề nhất là người cao tuổi, vốn tiêu thụ nhiều thuốc kê đơn và bệnh nhân mắc các bệnh mãn tính, phải dùng thuốc lâu dài và liên tục. Nếu các loại thuốc điều trị bệnh tim mạch, tiểu đường, viêm khớp hay ung thư không còn được nhập khẩu với giá hợp lý từ các quốc gia như Ấn Độ, bệnh nhân có thể buộc phải ngừng điều trị hoặc chuyển sang các lựa chọn kém hiệu quả hơn.
Ngoài ra, các chương trình hỗ trợ của chính phủ như Medicaid và Medicare cũng có thể bị ảnh hưởng, khi giá thuốc đầu vào tăng khiến ngân sách bị đội lên, làm giảm khả năng tiếp cận cho người hưởng lợi từ các chương trình này.
Về dài hạn, chính sách thuế 100% nếu không được điều chỉnh linh hoạt có thể làm chậm nỗ lực mở rộng tiếp cận y tế tại Mỹ, đặc biệt là trong các cộng đồng thu nhập thấp, nông thôn hoặc dân nhập cư, nơi thuốc giá rẻ là cứu cánh quan trọng.
Mặc dù mục tiêu thúc đẩy sản xuất trong nước và giảm giá thuốc là cần thiết, song việc áp dụng thuế 100% đối với thuốc nhập khẩu mà không có cơ chế điều tiết hợp lý có thể khiến người dân Mỹ chịu thiệt nhiều hơn được. Mất đi nguồn cung thuốc giá rẻ từ Ấn Độ và các thị trường tương tự sẽ khiến giá thuốc tại Mỹ tiếp tục leo thang.
Để đạt được mục tiêu công bằng về giá thuốc mà vẫn đảm bảo khả năng tiếp cận của người dân, Mỹ có thể cần một cách tiếp cận cân bằng hơn, kết hợp giữa ưu đãi đầu tư, đàm phán giá thuốc minh bạch, và bảo vệ chuỗi cung ứng thuốc thiết yếu quốc tế.
