ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Việt Nam hiện có hàng ngàn lễ hội trải dài khắp mọi miền đất nước, nơi tiếng trống hội vang lên rộn ràng, khơi dậy tinh thần gắn kết cộng đồng. Ở Hà Nội, có một người đã dành trọn cuộc đời cho nhịp trống hội. Tiếng trống rộn ràng vang lên mở đầu cho mỗi lễ hội như một lời hiệu triệu, khơi dậy không khí tưng bừng và tinh thần gắn kết cộng đồng.

Ở Hà Nội, có một người nghệ nhân đã gắn bó trọn đời mình với nhịp trống hội. Đó là nghệ nhân ưu tú Nguyễn Thị Minh Tám – Chủ nhiệm Đoàn nghệ thuật trống hội Thăng Long. Dù tuổi đã cao, nhưng bà vẫn giữ niềm đam mê với những chiếc trống, miệt mài trên con đường gìn giữ, phát huy nét văn hóa phi vật thể đặc sắc của dân tộc, chứa đựng trong những nhịp trống hội vừa hào hùng, vừa linh thiêng.

Nghệ nhân ưu tú Minh Tám sinh năm 1942 tại tỉnh Thái Bình cũ. Thuở xưa, nhà ở sát chùa, đình làng nên từ nhỏ, bà đã được nghe và xem những tiết mục văn hóa dân gian, tham gia những lễ hội truyền thống của địa phương. Cô bé Minh Tám ngày ấy đặc biệt có ấn tượng với những âm thanh rộn ràng, dồn dập của tiếng trống hội.

Dù không sinh ra ở Hà Nội nhưng nghệ nhân Minh Tám đã gắn bó với Thủ đô từ thời niên thiếu. Khi hòa bình lập lại, nữ nghệ nhân bắt đầu sự nghiệp là một diễn viên chèo thuộc Đoàn Chèo II Trung ương. Sau đó trải qua một số nghề nghiệp khác. Cơ duyên gắn bó với bộ môn trống đến với nghệ nhân Minh Tám khi Nhà nước có chính sách khôi phục các đội tế lễ, yêu cầu hiểu biết về trống tế, trống rước, trống hội. Từ những kí ức về tiếng trống tuổi thơ vang lên trong những trò rối nước, hay tiếng trống lễ trong dịp hội hè, bà bắt đầu nghiên cứu và tìm cách khôi phục lại trống hội, đồng thời dựa theo những bài trống xưa để sáng tác thêm những bài trống mới.

Gặp nghệ nhân ưu tú Nguyễn Thị Minh Tám ngoài đời, ít ai nghĩ bà đã ở tuổi 85, bởi ở bà luôn toát lên niềm yêu đời và tinh thần vui tươi, trẻ trung. Đôi tay bà vẫn thoăn thoắt, điêu luyện theo từng nhịp trống, uyển chuyển trong những điệu múa dân gian như múa chén, múa sênh tiền, bà cũng thuộc hầu hết các bài múa phục vụ nghi lễ tế, lễ hội. Không chỉ lưu giữ vốn cổ, nghệ nhân Minh Tám còn sáng tác và dàn dựng thêm nhiều bài trống hội mới, góp phần làm phong phú kho tàng âm nhạc dân gian.

Nghệ nhân Minh Tám chia sẻ: "Tiếng trống hội nó rộn ràng lắm và trống hội có đủ các cỡ trống. Từ trống khẩu, trống cầm tay, trống múa, trống nhỏ để đứng, để đánh, để múa và trống trung, trống đại, trống cái. Các cỡ trống tập trung lại không khác gì một dàn nhạc đủ các loại nhạc. Hơn thế, các loại trống thì mỗi một loại có một cách đánh khác nhau nhưng lại hòa vào cùng nhịp không khác gì một dàn nhạc đủ các loại đàn."

Đến nay, dù tuổi đã cao, nhưng nghệ nhân ưu tú Nguyễn Thị Minh Tám vẫn say mê gắn bó với trống hội. Bà đều đặn mở lớp dạy miễn phí tại phường Tây Hồ, với mong muốn lưu giữ và lan tỏa nhịp trống truyền thống tới nhiều thế hệ. Không chỉ vậy, bà còn mở lớp dạy trống hội online, thường xuyên đi tới nhiều tỉnh, thành, tham gia biểu diễn và giao lưu trong các sự kiện văn hóa, lễ hội, góp phần quảng bá nét đẹp của nghệ thuật trống hội Việt Nam đến với đông đảo công chúng.

"Từ khi tôi đi dạy thì cũng lan tỏa được nhiều. Dần dần cũng được địa phương đề nghị lên phong tặng danh hiệu nghệ nhân ưu tú. Từ khi được danh hiệu nghệ nhân ưu tú thì rất nhiều nơi của cả nước đều biết đến, họ đều mời tôi đến để lan tỏa nhịp trống hội đi khắp nơi."

Các bài trống hội của nghệ nhân Minh Tám được đánh giá cao, từng trình diễn rộng rãi trong và ngoài nước. Những đóng góp của bà đã được UNESCO ghi nhận với nhiều bằng khen qua các năm, trong vai trò gìn giữ các nét văn hóa cổ truyền của Việt Nam. Đặc biệt, năm 2022, bà được Chủ tịch nước trao tặng danh hiệu "Nghệ nhân ưu tú" trong công cuộc góp phần gìn giữ di sản văn hóa phi vật thể: Nghệ thuật trình diễn dân gian.

“Tôi nghĩ là trống  là bộ gõ không thể điếu được ở các kỳ lễ hội, các chương trình nghệ thuật và luôn luôn phải giữ gìn, truyền lại. Nhất là bộ môn trống hội thì vô cùng đa năng, mở đầu các chương trình là đều đánh trống hội. Tôi cũng mong rằng từ những bài trống hội mà tôi dạy, ý nghĩa trống sẽ được giữ gìn, bảo tồn và phát huy.” - nghệ nhân Minh Tám chia sẻ thêm.

Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Thị Minh Tám đã giữ nhịp trống hội luôn vang vọng giữa nhịp sống hiện đại. Tiếng trống hội ngân vang không chỉ là âm thanh của lễ hội, mà còn là nhịp đập của truyền thống, của niềm tự hào dân tộc với những nét văn hóa dân gian đặc sắc. Với nghệ nhân ưu tú Nguyễn Thị Minh Tám, mỗi nhịp trống vang lên là cả một đời tâm huyết, là tình yêu và trách nhiệm gìn giữ bản sắc văn hóa quê hương.