ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Những đóng góp cụ thể của người dân có thể kể đến như nuôi giấu cán bộ, đóng góp sức người, sức của, tham gia các cuộc tuần hành giành chính quyền.

Mốc son trong lịch sử đấu tranh giải phóng dân tộc

Ngay từ sáng sớm ngày 19/8, hàng vạn quần chúng nhân dân ngoại thành, từ các huyện Thanh Trì, Thường Tín, Phú Xuyên, Hoài Đức, Đan Phượng, Gia Lâm mang theo cờ Việt Minh, gậy gộc tiến vào nội thành với khí thế như thác đổ. Tất cả cùng tập hợp trước Nhà hát Lớn. Cả thành phố Hà Nội như rung chuyển trong tiếng hô khẩu hiệu: “Ủng hộ Việt Minh”, “Chính quyền nhân dân cách mạng”, “Cách mạng thành công muôn năm”, “Lập Ủy ban dân quân cách mạng”, “Việt Nam hoàn toàn độc lập”, “Đả đảo các cuộc xâm lăng”, “Đả đảo mọi thế lực chống cách mạng Việt Nam”, “Chống xâm lăng”...

Đúng 11 giờ, trước hơn 20 vạn người tập trung tại Nhà hát Lớn, Ủy ban Khởi nghĩa đọc lời kêu gọi khởi nghĩa. Cuộc mít tinh nhanh chóng biến thành biểu tình vũ trang giành chính quyền. Quần chúng cách mạng, dưới sự dẫn dắt của các đơn vị vũ trang tự vệ, chia thành hai khối lớn, tiến chiếm các vị trí trọng yếu: Phủ Khâm sai, Sở Bưu điện, Sở Cảnh sát.

Trước sức mạnh áp đảo của quần chúng và lực lượng tự vệ, hầu hết công sở của chính quyền địch đều nhanh chóng rơi vào tay nhân dân. Riêng tại trại lính Bảo An, quân Nhật cho xe tăng chặn đầu đoàn biểu tình, nhưng trước khí thế sôi sục của quần chúng, lại được cán bộ ta thuyết phục, làm rõ chính sách của Đảng và Việt Minh, chúng buộc phải rút lui.

Ngay khi chiếm được Phủ Khâm sai, một đồng chí Ủy viên Thường vụ Xứ ủy Bắc Kỳ đã lập tức gọi điện cho Thị trưởng, Tỉnh trưởng các tỉnh Hải Phòng, Hải Dương, Bắc Ninh, Hà Nam, Nam Định, báo tin cách mạng đã thành công ở Hà Nội, đồng thời ra lệnh cho chúng phải nhanh chóng trao chính quyền cho Việt Minh địa phương. Tối 19/8, cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở Hà Nội kết thúc thắng lợi.

Khởi nghĩa thành công ở Hà Nội như một tiếng bom vang dội, nhanh chóng lan truyền khắp nơi, cổ vũ, động viên nhân dân cả nước gấp rút nổi dậy giành chính quyền.

Cuộc cách mạng từ nhân dân mà ra

Năm nay đã 97 tuổi, bà Phan Thị Phúc (nguyên Bí thư Phụ nữ cứu quốc khu Hoàn Kiếm) vẫn nhớ rõ những kỷ niệm xúc động về ngày lịch sử cách đây 80 năm. Sau khi cùng đội phụ nữ cứu quốc thành Hoàng Diệu tỏa đi khắp ngả đường biểu tình giành chính quyền, bà Phúc cùng các nữ sinh được phân công vận động hàng binh. Một trong những mục tiêu quan trọng cần phải chiếm lĩnh là trại Bảo An binh trên phố Hàng Bài. Hàng nghìn lính bảo an đồn trú tại đây, được trang bị đầy đủ vũ khí, là lực lượng chủ chốt của địch ở Hà Nội và miền Bắc thời điểm đó.

Trong ký ức bà Phúc, hình ảnh ở trại Bảo An binh vẫn còn nguyên vẹn. Bà kể lại: “Ông Quản Liên, người phụ trách trại lính, sẵn sàng tiếp đại biểu Việt Minh để bàn giao. Họ rất ngạc nhiên khi thấy chỉ có bốn cô thiếu nữ thay mặt Việt Minh vào tiếp quản doanh trại.”

Trong không khí bồi hồi của ngày Cách mạng tháng Tám thành công, bà Nguyễn Thanh Hương – con gái nhà cách mạng Nguyễn Khang – xúc động hồi tưởng về cha mình, người từng giữ cương vị Chủ tịch Ủy ban Khởi nghĩa Hà Nội trong thời khắc lịch sử 19/8/1945. Trong lòng bà, ông không chỉ là một người cha hiền từ, yêu thương gia đình, mà còn là một nhà cách mạng kiên cường, biết đưa ra quyết định quan trọng, dẫn dắt cuộc tổng khởi nghĩa đi đến thắng lợi.

Sự tham gia của quần chúng nhân dân là một trong những yếu tố quyết định thành công của Cách mạng tháng Tám. Thắng lợi này không chỉ mang ý nghĩa lớn lao đối với dân tộc Việt Nam, mà còn có tầm vóc thời đại, trở thành nguồn cảm hứng – một “niềm tin tinh thần, sức mạnh to lớn” – khích lệ các dân tộc bị áp bức, bóc lột đứng lên đấu tranh giành độc lập, tự do.

Ông Rogelio Polanco Fuentes – Đại sứ Cuba tại Việt Nam – nhấn mạnh: “Những gì Việt Nam đạt được với Cách mạng tháng Tám năm 1945 đã mở đường cho phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc chống thực dân ở các nước châu Phi, châu Á và Mỹ Latinh. Chính vì vậy, đối với nhân dân Cuba, sự kiện này là minh chứng rõ ràng cho thấy một dân tộc đoàn kết có thể đánh bại kẻ thù, xây dựng con đường phát triển dân tộc, thịnh vượng và hòa bình cho nhân dân mình.”

Thắng lợi tại Hà Nội đã mở đầu cho cao trào khởi nghĩa trên cả nước, góp phần quan trọng vào thành công chung của Cách mạng tháng Tám. Một dân tộc bị áp bức, dù nhỏ bé, vẫn có thể giành chiến thắng trước kẻ thù hùng mạnh, nếu có sự đoàn kết, ý chí kiên cường và đường lối lãnh đạo đúng đắn.

Nghĩa tình người Hà Nội trong Cách mạng tháng Tám

Trong ký ức lịch sử, ngôi nhà số 48 Hàng Ngang (Hoàn Kiếm, Hà Nội) là một địa chỉ đỏ gắn liền với sự kiện trọng đại của dân tộc. Từ chiều 25/8 đến ngày 2/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng các đồng chí Trung ương Đảng đã ở và làm việc tại đây. Khi ấy, ngôi nhà thuộc sở hữu của vợ chồng doanh nhân yêu nước Trịnh Văn Bô – Hoàng Thị Minh Hồ.

Chính tại căn phòng tầng hai, Người đã viết bản Tuyên ngôn Độc lập – áng văn bất hủ vang vọng đến muôn đời. Quyết định nhường ngôi nhà cho cách mạng sử dụng của gia đình không chỉ thể hiện tấm lòng son sắt với Tổ quốc, mà còn minh chứng cho truyền thống nghĩa tình, dấn thân vì dân tộc của người Hà Nội.

Tầng một ngôi nhà vốn là Cửa hàng Phúc Lợi – cơ sở buôn bán tơ lụa đông đúc bậc nhất Hà Thành lúc bấy giờ. Ngày nay, nơi đây được giữ gìn như một không gian trưng bày, tái hiện tháng ngày lịch sử, quá trình trưởng thành và chiến công vàng son của cách mạng. Trên tầng hai, căn phòng chính hướng ra phố Hàng Ngang chính là nơi thiêng liêng Chủ tịch Hồ Chí Minh viết nên bản Tuyên ngôn Độc lập.

Không chỉ ở khu phố cổ, vùng ven đô cũng là chỗ dựa vững chắc cho cách mạng. Di tích nhà cụ Nguyễn Thị An tại phường Phú Thượng là nơi Bác Hồ dừng chân nghỉ lại đầu tiên khi từ chiến khu Việt Bắc trở về Hà Nội ngày 23/8/1945. Đến nay, ngôi nhà đã trở thành di tích lịch sử cấp quốc gia, là địa chỉ đỏ giáo dục tinh thần yêu nước cho thế hệ trẻ.

Trải qua gần 80 năm, ký ức về “dân nuôi cách mạng” vẫn còn nguyên giá trị. Đó không chỉ là những câu chuyện cảm động về lòng trung kiên, mà còn là bài học sâu sắc về trách nhiệm, tình nghĩa và niềm tin sắt son của người Hà Nội đối với Đảng, với Bác Hồ, cùng khát vọng độc lập dân tộc.