ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Năm học mới đang đến gần. Bộ Giáo dục và Đào tạo vừa công bố khung chương trình năm học tới vào hôm nay (12/8). Không chỉ là mốc thời gian, những đổi mới trong nội dung dạy và học là điều khiến nhiều phụ huynh, học sinh quan tâm.

Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 đã xác định rõ: giáo dục nghệ thuật là một phần cốt lõi để hình thành nhân cách toàn diện của học sinh. Không chỉ đơn thuần dạy Âm nhạc hay Mỹ thuật như các môn “nghệ thuật thuần túy”, chương trình mới còn lồng ghép yếu tố nghệ thuật vào nhiều môn học và hoạt động trải nghiệm, giúp học sinh phát triển hài hòa trí tuệ, cảm xúc, thể chất và kỹ năng xã hội.

Đây là bước tiến quan trọng, góp phần xóa bỏ tâm lý phân biệt môn chính – môn phụ vốn tồn tại nhiều năm. Nhưng để làm được điều đó lại không đơn giản. Nhiều trường phản ánh họ gặp rào cản lớn: thiếu giáo viên chuyên ngành hay cơ sở vật chất chưa đồng bộ. Có nơi không thể mở tổ hợp môn nghệ thuật vì thiếu nhân lực; có nơi phải dạy “vá víu”, nên chất lượng khó đảm bảo. Trong khi đó, nhu cầu học nghệ thuật, thể thao, kỹ năng sống của học sinh ngày một rõ rệt, đòi hỏi những giải pháp đột phá.

Trước thực tế ấy, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chỉ đạo các sở triển khai nhiều biện pháp: điều động, biệt phái giáo viên từ nơi thừa sang nơi thiếu; ký hợp đồng bổ sung; tổ chức dạy liên trường để tận dụng nhân lực hiện có. Đáng chú ý, lần đầu tiên Bộ đưa ra chủ trương huy động nguồn lực xã hội. Từ nghệ nhân, nghệ sĩ, vận động viên chuyên nghiệp đến tình nguyện viên quốc tế tham gia giảng dạy, đặc biệt trong các lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật, thể thao, kỹ năng sống.

Đây là một hướng đi mới mẻ và đáng kỳ vọng. Không chỉ giải quyết tạm thời tình trạng thiếu giáo viên mà còn mở ra cơ hội kết nối nhà trường với đời sống thực tiễn, đưa những giá trị tinh hoa từ các lĩnh vực chuyên môn vào lớp học.

Giáo viên chuyên ngành mang đến kiến thức sư phạm bài bản; nghệ nhân, nghệ sĩ lại mang theo trải nghiệm sống động, cảm xúc nguyên bản và những câu chuyện nghề. Một tiết Âm nhạc do nghệ sĩ từng đứng trên sân khấu lớn dẫn dắt sẽ cho học trò thấy, đằng sau mỗi giai điệu là hàng nghìn giờ tập luyện và sáng tạo. Một giờ Mỹ thuật với họa sĩ giàu kinh nghiệm sẽ mở ra cách nhìn thế giới qua đôi mắt của người sáng tạo. Thậm chí, giờ Thể dục với vận động viên chuyên nghiệp cũng có thể trở thành bài học về kỷ luật, tinh thần đồng đội và ý chí bền bỉ.

Khi nghệ nhân, nghệ sĩ bước vào lớp học, khoảng cách giữa “nghệ thuật” và “người học” thu hẹp lại. Tiết học trở nên sinh động, khơi gợi trí tò mò, thúc đẩy học sinh tự khám phá khả năng của mình. Và khi đó, nhiều phụ huynh sẽ thấy con mình không còn coi môn năng khiếu là “phụ”, mà bắt đầu hiểu hơn về tầm quan trọng của các môn học như Âm nhạc, Mỹ thuật hay Thể dục.

Ở nhiều quốc gia, mô hình này đã được áp dụng thành công. Ở Hàn Quốc, các trường phổ thông mời nghệ sĩ kịch, biên đạo múa, nhà thiết kế thời trang tới giảng dạy theo dự án, giúp học sinh vừa học kiến thức, vừa trải nghiệm môi trường làm việc thật. Ở Phần Lan – nơi nổi tiếng với nền giáo dục sáng tạo – nhà trường thường xuyên hợp tác với các tổ chức nghệ thuật địa phương, đưa học sinh tới bảo tàng, nhà hát hoặc ngược lại, đưa nghệ sĩ vào lớp học. Điểm chung là mọi hoạt động đều gắn chặt với mục tiêu giáo dục, có khung chương trình rõ ràng và được đánh giá định kỳ, để đảm bảo học sinh vừa được truyền cảm hứng, vừa đạt chuẩn kiến thức – kỹ năng.

Song, để chủ trương này đi vào thực chất và bền vững, cần chuẩn bị kỹ lưỡng. Thứ nhất, bổ sung nghiệp vụ sư phạm cho người giảng dạy: nghệ nhân, nghệ sĩ, vận động viên dù xuất sắc vẫn cần được tập huấn phương pháp dạy học, quản lý lớp và tâm lý học đường. Thứ hai, xây dựng chương trình khung rõ ràng; đảm bảo nội dung bám chuẩn kiến thức – kỹ năng của Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, tránh biến tiết học thành buổi biểu diễn đơn thuần.

Thứ ba, cần có cơ chế xã hội hóa minh bạch: có chế độ thù lao hợp lý, phương thức tài trợ rõ ràng để hợp tác lâu dài; có thể triển khai thỉnh giảng, dạy theo cụm trường, liên kết với trung tâm văn hóa – thể thao. Thứ tư, đánh giá, phản hồi thường xuyên. Nên lấy ý kiến từ học sinh, phụ huynh, giáo viên để điều chỉnh kịp thời phương pháp và nội dung trong quá trình tổ chức dạy và học.

Giáo dục nghệ thuật không phải để biến tất cả học sinh thành nghệ sĩ chuyên nghiệp, mà để nuôi dưỡng khả năng cảm thụ, sự tinh tế và nhân cách giàu cảm xúc. Khi học từ những người đang sống và sáng tạo trong nghề, học sinh hiểu rằng nghệ thuật là kết tinh của đam mê, kiên nhẫn và lao động nghiêm túc.

Chủ trương huy động nghệ nhân, nghệ sĩ vào trường học cho thấy tư duy quản lý giáo dục đã đổi mới. Từ chỗ chỉ trông vào nguồn lực trong ngành, nay sẵn sàng mở rộng hợp tác để mang đến cho học sinh trải nghiệm phong phú hơn, thực tế hơn. Một khi lớp học được “thổi hồn” bằng trải nghiệm sống động, học sinh sẽ nhớ không chỉ kiến thức, mà cả cảm xúc, câu chuyện và cảm hứng sáng tạo mà người thầy trao lại. Và đó mới chính là giá trị lâu dài mà giáo dục hướng tới: không chỉ dạy chữ, mà nuôi dưỡng tâm hồn người học!