ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Mỗi sản phẩm là một khám phá của chị với màu sắc, cảm xúc và nỗ lực kiếm tìm con đường mới cho tranh thêu tay.

Sinh ra ở huyện Mỹ Đức, không phải là cái nôi của nghề thêu thủ công nhưng từ khi còn rất nhỏ, nghệ nhân Nguyễn Thị Hằng đã có duyên với việc cầm kim trước khi cầm bút. Tuổi thơ của chị được lấp đầy bởi hình ảnh những sợi chỉ màu sắc trên khung thêu của bà, của mẹ. Niềm đam mê “vẽ” bằng những sợi chỉ trên vải cứ thế ngấm vào chị từ lúc nào không rõ.

Lớn lên với tay nghề thêu được trui rèn qua năm tháng, ở tuổi 18 cô gái Nguyễn Thị Hằng đã đau đáu một nỗi niềm về việc duy trì và phát triển nghề thêu đang ngày càng mai một. Lý do là phụ thuộc vào các đơn đặt hàng gia công nhỏ lẻ phụ kiện thời trang cho nước ngoài, lúc có lúc không. Không có sự ổn định, bền vững và không có sáng tạo.
Cô gái trẻ Nguyễn Thị Hằng năm đó đã quyết định đi học hỏi ở khắp các làng thêu, hội quán thêu trong nước, thậm chí ra nước ngoài để tìm hiểu thêm về kỹ thuật thêu. Chị đã tìm được hướng đi mới, đó là thêu tranh. 
Tuy nhiên, tại thời điểm đầu những năm 2000, thêu tranh là khái niệm còn quá mới mẻ đối với không chỉ chị Hằng mà tất cả những người thợ ở địa phương. Năm 2002, nghệ nhân Nguyễn Thị Hằng có quyết định táo bạo là mở xưởng thêu và hướng dẫn cho những người thợ lần đầu thêu tranh. Những khó khăn đầu tiên của việc thêu tranh đối với chị đó là phải thử nghiệm rất nhiều. Từ việc phối hợp với những người thợ nhuộm để tìm ra cách tạo sợi chỉ loang với các sắc độ đậm nhạt khác nhau trên cùng một sợi chỉ, cho đến việc làm sao để phối được những sợi chỉ đó lên tranh một cách tinh tế và có thẩm mỹ.

Không ít lần chị Hằng đã phải cắt bỏ những chi tiết thêu chưa ưng ý trên tranh thêu để nghiên cứu lại từng đường nét và bắt đầu lại từ đầu. Nhưng những nỗ lực bền bỉ đó đã làm nên một nghệ nhân Nguyễn Thị Hằng với những tác phẩm tranh thêu đặc sắc. Không dừng ở đó, nghệ nhân Nguyễn Thị Hằng còn có những sáng tạo khác như kết hợp kỹ thuật hội họa với thêu tay để làm nên những tác phẩm có chiều sâu và độ tương phản màu sắc đặc biệt, đánh dấu bước đi tiên phong của dòng tranh này.
Thế nhưng niềm vui và tự hào vì sản phẩm của mình được đón nhận nồng nhiệt nhanh chóng bị lấn át bởi nỗi lo lắng nhiều tác phẩm đã bị sao chép, bắt chước. Chị Hằng bắt đầu dè dặt, giữ kín quy trình sáng tác, không dám chia sẻ chi tiết các bức tranh. Rồi đến một ngày chị nhận ra, dù kỹ thuật thêu là thứ mà ai cũng có thể học được, ý tưởng có thể bắt chước thì vẫn có một điều không thể sao chép, đó chính là cảm xúc. Nghệ nhân Nguyễn Thị Hằng đã vượt qua được nỗi lo lắng và ngần ngại để tiếp tục khơi nguồn cảm xúc sáng tạo của mình, làm nên nhiều tác phẩm mới mẻ hơn, mang đậm dấu ấn cá nhân và chia sẻ chúng với cộng đồng yêu mến tranh thêu và nghệ thuật thêu.

Nghệ nhân Nguyễn Thị Hằng của ngày hôm nay đã không chỉ dừng ở việc chia sẻ kỹ thuật và nghệ thuật thêu tranh cho những người thợ địa phương mà còn mở rất nhiều lớp học, hướng tới những người yêu thích nghệ thuật thêu thủ công truyền thống. Từ những bạn nhỏ cho đến sinh viên đại học, người đi làm hay thậm chí có những học viên U60, 70 cũng đã tìm đến với lớp học của nghệ nhân Nguyễn Thị Hằng và được chị truyền lại tất cả các bí quyết của nghề thêu. Chị chỉ mong rằng, nghề thủ công sẽ tiếp tục phát triển mạnh hơn nữa và ngày càng có nhiều người gìn giữ những nét tinh hoa của nghề thêu tay truyền thống. Đón xem "Biến hóa tranh thêu tay" trong loạt phim tài liệu "Nghệ nhân Hà Nội" phát sóng lúc 08h30 Chủ Nhật, ngày 22/6/2025 trên Kênh H1 và các nền tảng số, Đài Phát thanh và Truyền hình Hà Nội.