ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Những ngày này, nhiệt độ ngoài trời ở Hà Nội và nhiều tỉnh thành trên cả nước có lúc lên tới 39 độ C. Các thiết bị làm mát được bật hết công suất, làm tỷ lệ tiêu thụ điện gia tăng. Có người nói: May mà nhân loại phát minh ra máy điều hòa nhiệt độ, không thì… Đúng là thời buổi con người phụ thuộc vào tiện nghi, chợt nhớ lại một thời, có điện để được bật chiếc quạt 35 đồng chống nóng đã là hạnh phúc.

"Quạt 35 đồng", hay còn gọi là quạt "con cóc", đó là tên gọi chiếc quạt nhỏ thời bao cấp, do Xí nghiệp Điện cơ Thống nhất nay là Công ty cổ phần Điện cơ Thống nhất (Vinawind) sản xuất. Sau này tôi được biết, sở dĩ nó có tên là "ba nhăm đồng" vì mức lương của một cán bộ viên chức thời ấy chỉ khoảng 60 đồng, nhưng mua chiếc quạt này cũng đã 35 đồng, chứng tỏ nó cũng là tài sản có giá trị; còn tên "con cóc" xuất phát từ dáng vẻ bề ngoài nhỏ nhắn của nó y như con cóc đang ngồi vậy!

Tôi ấn tượng với chiếc quạt 35 đồng vì nó gắn với những kỷ niệm tuổi thơ của tôi. Hồi ấy, Hà Nội rất hay bị cúp điện, buổi tối nóng nực, chúng tôi tràn ra đường ngồi hóng gió. Có đêm, phải đến mười một, mười hai giờ mới có điện trở lại, lũ trẻ chúng tôi mừng, reo hò náo loạn cả một góc phố. Nhưng cũng có khi, vừa có, ít phút lại tắt làm chúng tôi đồng loạt "ồ…" lên vì hụt hẫng!

Có điện, tôi vội chạy thật nhanh về nhà để chiếm vị trí nằm sát chiếc quạt 35 đồng. Giường có hai anh em, chiếc quạt nhỏ được cho vào bên trong, mặc dù đã rém màn cẩn thận, nhưng cha tôi dặn phải lấy chiếc chăn mỏng hoặc gối đè lên màn cho chắc. Ông biết, hai ông tướng đang tuổi ăn, tuổi ngủ, đêm nằm mơ lăn lộn, chân đạp lung tung làm màn xô dịch, có khi bị cánh quạt cuốn vào màn, có thể dẫn đến om dây, cháy quạt...

Chiếc quạt 35 đồng thời ấy không có lồng bảo vệ, sau này mới được cải tiến lắp thêm lồng. Vì vậy, có nhiều đêm, ngủ say, tôi bị cánh quạt chém vào mặt, vào tay chầy xước, nhưng điều đó cũng không làm cho tôi bỏ ý định chiếm vị trí nằm sát chiếc quạt. Có đêm ngủ quá say, mồ hôi túa ra, bừng tỉnh dậy thì thấy chiếc quạt đã bị đá văng khỏi thành giường, may mà có màn giữ lại nên không rơi xuống đất. Tôi vội dựng chiếc quạt lại, vỏ quạt nóng bừng do bị om dây nhưng không hỏng...

Lại nói thêm về vỏ quạt, cha tôi thường dặn vui là: Nếu sử dụng quạt liên tục, thì phải sờ trán nó xem có "sốt" không, "của bền tại người". Hai anh em tôi dùng chung một chiếc quạt, nên mỗi khi có điện, thì vận hành tối đa. "Sốt" là chuyện thường ngày, nhưng chỉ cần cho nó nghỉ ngơi ít phút là "trán" mát trở lại, chạy vô tư!

Đất nước đổi mới, đời sống người dân khấm khá hơn, hàng hóa cũng phong phú, đa dạng hơn; gia đình tôi sắm được thêm chiếc quạt bàn "Tai voi" của Liên Xô, rồi quạt cây Trung Quốc, nên chiếc quạt 35 đồng chỉ dùng để nhóm bếp than tổ ong. Rồi than tổ ong cũng không dùng nữa, chiếc quạt 35 đồng bỗng nhiên biến mất.

Hiện nay, cùng với sự phát triển của xã hội, mỗi gia đình, cơ quan, doanh nghiệp không chỉ trang bị máy điều hòa nhiệt độ, mà còn lắp thêm nhiều loại quạt làm mát hiện đại. Chúng ta không thể tưởng tượng nổi, nếu trời nóng nực thế này, vào một quán ăn, một siêu thị lại không có điều hòa nhiệt độ. Nhưng có một nghịch lý là, con người càng sản xuất ra nhiều điện, thì tiêu thụ càng nhiều hơn; càng lắp đặt thêm điều hòa nhiệt độ, trang bị cho cả xe bus, tàu điện, xe hơi… thì ra đường càng hầm hập nóng, do ảnh hưởng của hiệu ứng nhà kính và thủng tầng ozon.

Tôi có đọc một bài viết được lan truyền trên mạng xã hội, tác giả bài viết đó cho rằng, người lớn chúng ta đã dọn sẵn cho con cái một "cái tổ" quá êm ấm. Cái tổ đó luôn duy trì nhiệt độ 25 độ C, mà cuộc sống bên ngoài đâu có nhiệt độ lý tưởng như thế. Do đó, khi con trẻ không được rèn luyện với nóng, lạnh, đói, khát, vận động, sinh tồn, thì vùng chịu đựng, cả thể chất lẫn tinh thần, sẽ bị thu hẹp lại. Để rồi, chỉ một biến cố nhỏ như mất điện, giông bão, lũ lụt… cũng có thể trở thành cú sốc lớn, không biết thích nghi và ứng phó ra sao?!

Vậy nên, tắt điều hòa và bật quạt điện, cũng là cách để dạy cho lớp trẻ làm quen với môi trường sống hiện nay.

Trần Minh