Nga phá thế cô lập sau cuộc gặp thượng đỉnh ở Alaska
Cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin tại bang Alaska sau 6 năm được cho là một nỗ lực ngoại giao chung nhằm cải thiện quan hệ Nga – Mỹ, đồng thời tạo nền tảng cho các cuộc đàm phán sâu rộng hơn để giải quyết xung đột giữa Nga và Ukraine.
Sự trở lại của ngoại giao song phương Nga - Mỹ
Cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo Nga - Mỹ được đánh giá là sự kiện lịch sử được chuẩn bị trong thời gian chỉ chưa đầy một tuần kể từ khi thời gian và địa điểm được công bố. Mặc dù gấp rút, Mỹ vẫn thực hiện đầy đủ các nghi thức ngoại giao trọng thị để tiếp đón nguyên thủ Nga.Từ thời điểm hạ cánh, vị trí đỗ máy bay, cho tới trình tự di chuyển, đều được hai bên tính toán để không ai phải chờ người kia. Ông Trump đến trước nhưng chỉ rời máy bay khi ông Putin xuất hiện.
Hai nhà lãnh đạo đã có cái bắt tay lịch sử trên thảm đỏ được trải ra ngay trên đường băng tại Anchorage, đánh dấu sự khởi đầu chính thức cho cuộc gặp thượng đỉnh được mong đợi. Điểm nhấn đặc biệt nhất chính là màn phô diễn sức mạnh quân sự của Mỹ với bốn chiếc tiêm kích tàng hình F-22 Raptor, niềm tự hào của Không quân Mỹ, được xếp hàng dọc theo thảm đỏ. Trong khi đó, đội hình máy bay quân sự Mỹ đã thực hiện một màn bay trình diễn trên bầu trời Alaska. Trong đó, tâm điểm của sự chú ý là một chiếc máy bay ném bom tàng hình B-2 Spirit - một điều chưa từng diễn ra trước đây trong nghi thức ngoại giao giữa hai nước. Đây là một thông điệp ngầm của nước Mỹ, vừa thể hiện sự trọng thị, vừa khẳng định vị thế chủ nhà và năng lực quân sự của mình. Đây cũng là lời nhắc về thực tế đối đầu quân sự song song với nỗ lực ngoại giao.
Một chi tiết cũng được chú ý là hình ảnh hai vị nguyên thủ vui vẻ ngồi chung trên chiếc xe “The Beast” của Tổng thống Mỹ đến địa điểm tổ chức Hội nghị. Hình ảnh này được đánh giá “điều khác thường” vì thường các nguyên thủ không ngồi chung xe trong các sự kiện như vậy.
Việc lựa chọn Alaska là địa điểm cho Hội nghị thượng đỉnh lần này có ý nghĩa quan trọng đối với cả Nga và Mỹ, vì vùng đất này từng là lãnh thổ Nga trước khi Mỹ mua lại năm 1867 và chỉ cách biên giới Nga vài chục km qua eo biển Bering. Từ góc độ lịch sử, hiếm có nơi nào ở Mỹ thể hiện rõ tinh thần láng giềng thân thiện và hợp tác đôi bên cùng có lợi giữa hai nước như Alaska.
Điện Kremlin lưu ý rằng khu vực này là một "địa điểm lịch sử quan trọng và việc chọn Alaska làm nơi tổ chức cuộc gặp thượng đỉnh được cho là lời nhắc nhở về sự hợp tác quân sự giữa hai nước".
Về phía Mỹ, chọn tổ chức Hội nghị thượng đỉnh Mỹ- Nga tại Alaska, ông Trump muốn tránh sự tham gia của các bên trung gian có thể ảnh hưởng đến lợi ích của các bên và ưu tiên của hội nghị. Việc Nga và Mỹ chọn địa điểm này, nơi cách hàng nghìn dặm tính từ bất kỳ thủ đô nào ở khu vực châu Âu - Đại Tây Dương cũng nhằm nhấn mạnh khoảng cách của hai nước với các đồng minh NATO.
Hội nghị thượng đỉnh lần này đánh dấu việc Tổng thống Nga Putin trở lại Mỹ sau 10 năm. Sau khi xung đột Nga – Ukraine nổ ra vào năm 2022, các nước phương Tây đã nỗ lực cô lập Moscow. Tuy nhiên, sự cô lập ấy đã chấm dứt khi máy bay của ông Putin hạ cánh xuống Anchorage. Với thảm đỏ chào đón, màn trình diễn máy bay chiến đấu, tràng pháo tay từ chính tổng thống Mỹ, và việc vui vẻ ngồi chung xe, ông Trump đã thể hiện thông điệp rõ ràng: Nga đã trở lại vũ đài ngoại giao toàn cầu sau thời gian dài bị cô lập. Việc Tổng thống Mỹ Donald Trump, người đứng đầu nền kinh tế lớn nhất thế giới và quân đội hùng mạnh nhất, chào đón nhà lãnh đạo Nga có tác dụng làm xói mòn các nỗ lực xa lánh ngoại giao của các nước phương Tây và khởi động lại tiến trình ngoại giao song phương giữa hai nước.
Ngoài hai Tổng thống, hai phái đoàn của Nga và Mỹ cũng đã có mặt tại Alaska để tham dự hội nghị. Phái đoàn của Nga có Ngoại trưởng Sergey Lavrov, Bộ trưởng Quốc phòng Andrey Belousov, Bộ trưởng Tài chính Anton Siluanov, Đặc phái viên Tổng thống về Đầu tư và Hợp tác Kinh tế với các nước ngoài Kirill Dmitriev và Trợ lý chính sách đối ngoại của Điện Kremlin, ông Yury Ushakov cùng một số chuyên gia.
Còn về phía Mỹ có Phó Tổng thống J.D Vance, Ngoại trưởng Marco Rubio, Đặc phái viên của Tổng thống Steve Witkoff, Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent và Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth.
Chương trình nghị sự được mở đầu bằng cuộc gặp riêng giữa hai Tổng thống Putin và Donald Trump dài 3 giờ đồng hồ, có sự tham gia của các trợ lý và phiên dịch viên. Sau đó là các cuộc đàm phán giữa 2 phái đoàn Nga và Mỹ. Cuối cùng là họp báo của hai vị Tổng thống thông báo kết quả cuộc gặp.
Tiến triển nhưng chưa có thỏa thuận
Theo thông tin được hai bên tiết lộ từ trước, Hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Nga bàn về các vấn đề như an ninh chiến lược toàn cầu, vấn đề Ukraine và hợp tác kinh tế. Chính vì vậy, hội nghị này được đánh giá là mang ý nghĩa đặc biệt, thể hiện những nỗ lực ngoại giao quan trọng nhất của chính quyền Trump, đánh dấu bước chuyển từ các tuyên bố chính sách cứng rắn sang hành động thực tế nhằm giải quyết cuộc xung đột Ukraine. Tuy nhiên, đúng như dự đoán ban đầu của nhiều nhà phân tích, hội nghị đã không đạt được thỏa thuận nào, mà chỉ dừng lại ở một cử chỉ thiện chí, một khởi đầu cho tiến trình dài hạn.
Phát biểu sau cuộc gặp, Tổng thống Nga Putin cho biết hai bên đã có các cuộc đàm phán mang tính xây dựng và tôn trọng lẫn nhau, đồng thời bày tỏ lòng biết ơn đối với lời mời của ông Trump về việc tổ chức các cuộc đàm phán tại Alaska.
"Các cuộc đàm phán của chúng tôi đã diễn ra trong bầu không khí xây dựng và tôn trọng lẫn nhau, các cuộc đàm phán rất kỹ lưỡng và hữu ích. Tôi xin cảm ơn người đồng cấp Mỹ của tôi một lần nữa vì lời mời đến Alaska, việc gặp gỡ ở đây là hoàn toàn hợp lý. Xét cho cùng, hai nước chúng ta, mặc dù cách nhau bởi đại dương, nhưng thực tế là những người hàng xóm gần gũi."
Ông Trump cũng tuyên bố Hội nghị đã đạt được những tiến triển, dù không nói rõ đó là những tiến triển gì. Tuy nhiên, ông Trump cho biết, hội nghị không đạt được thỏa thuận nào - và lệnh ngừng bắn với Ukraine mà ông Trump từng kỳ vọng vẫn chưa thể trở thành hiện thực.
“Có rất nhiều, rất nhiều điểm mà chúng tôi đã nhất trí, tôi cho là hầu hết trong số đó. Có một vài điểm lớn mà chúng tôi chưa đạt được, nhưng chúng tôi đã đạt được một số tiến triển. Sẽ không có thỏa thuận nào cho đến khi có được thỏa thuận”.
Tại cuộc họp báo, hai nhà lãnh đạo đã nói tới khả năng về một hội nghị thượng đỉnh tiếp theo giữa hai bên. Ông Putin bất ngờ đề xuất tổ chức cuộc gặp tiếp theo tại Moscow, thậm chí đưa ra yêu cầu này bằng tiếng Anh. Ông Trump thừa nhận đây là ý tưởng “gây tranh cãi” nhưng “không hoàn toàn bác bỏ” và cho rằng điều đó có thể xảy ra.
Ông Trump dự định sẽ điện đàm với lãnh đạo Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và các lãnh đạo liên quan để thông báo kết quả cuộc gặp.
Việc cuộc họp kéo dài hàng giờ mà không đem lại kết quả thực ra là điều đã được báo trước. Từ trước khi cuộc gặp diễn ra, ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đã có thái độ thận trọng về kết quả cuộc gặp, cho rằng sẽ cần có nhiều cuộc thảo luận hơn để đi đến thỏa thuận cuối cùng.
“Để đạt được hòa bình, tôi nghĩ tất cả chúng ta đều nhận thức được rằng cần phải có những cuộc thảo luận nghiêm túc về đảm bảo an ninh, về các tranh chấp lãnh thổ và những yêu sách đang gây tranh cãi. Tất cả những điều này sẽ là một phần của một vấn đề toàn diện. Tổng thống hy vọng có thể đạt được một thỏa thuận ngừng bắn ban đầu để tạo điều kiện cho các cuộc đàm phán lớn hơn có thể diễn ra. Đây là những vấn đề mang tính kỹ thuật cao, cần có thời gian để giải quyết."
Điều này cũng phù hợp với động thái của Điện Kremlin khi hạ thấp kỳ vọng về đột phá tại hội nghị thượng đỉnh. Trước khi hội nghị diễn ra, người phát ngôn Điện Kremlin - ông Dmitry Peskov đã tuyên bố không có kế hoạch ký kết văn kiện nào tại hội nghị.
Các chuyên gia nhận định, dù không đạt được kết quả, nhưng chí ít việc hai nhà lãnh đạo muốn ngồi vào bàn đàm phán và mở ra khả năng cho các cuộc gặp tiếp theo đã là một bước tiến rất lớn mà hai bên đạt được.
Trả lời phỏng vấn của Fox News sau hội nghị, ông Trump tự chấm điểm cuộc gặp là “10/10” và mô tả bầu không khí “rất ấm áp” và hai quốc gia rất “hòa thuận”, điều này cho thấy những tín hiệu tích cực về quan hệ ngoại giao Mỹ - Nga trong tương lai gần.
Ai thắng, ai thua sau cuộc gặp lịch sử?
Hội nghị thượng đỉnh Mỹ- Nga tại Alaska ngay từ đầu đã được đánh giá là một cuộc gặp mang tính biểu tượng. Tuy nhiên, việc kết thúc hội nghị mà không đạt được kết quả cụ thể nào vẫn làm dấy lên những câu hỏi về nguyên nhân hai bên không thể đi đến thống nhất và Mỹ, Nga được gì và mất gì từ hội nghị?
Kỳ vọng ban đầu của ông Trump có lẽ là cuộc gặp trực tiếp với nhà lãnh đạo Nga có thể mang lại đột phá, giúp ông thực hiện lời hứa chấm dứt xung đột Nga – Ukraine ngay sau khi ông nhậm chức. Ông Trump không chỉ muốn cuộc xung đột tại Ukraine kết thúc nhanh chóng để có thể tập trung vào các ưu tiên trong nước, mà còn muốn thể hiện hình ảnh như một nhà trung gian trong nỗ lực giảm căng thẳng ở các điểm nóng toàn cầu. Tuy nhiên, cuộc gặp tại Alaska không đạt được cả hai mục tiêu hòa giải và đàm phán. Điều này có thể gây tổn hại đến uy tín trong nước và quốc tế của ông Trump.
Chuyên gia cho rằng, nguyên nhân cuộc gặp không đạt được thỏa thuận một phần xuất phát từ thái độ kiên định của Tổng thống Nga Vladimir Putin về “nguyên nhân gốc rễ” của xung đột ở Ukraine.
"Ông Trump chắc chắn đã thảo luận rất nhiều, có nhiều lĩnh vực mà họ đồng thuận. Nhưng cuối cùng ông ấy lại nói rằng không có thỏa thuận nào cả. Và tôi nghĩ có lẽ điều đó liên quan đến việc ông Putin nói rằng chúng ta cần xem xét nguyên nhân gốc rễ của cuộc xung đột này. Và đó chính là mật mã cho những điều kiện tối đa mà ông ấy đã đưa ra kể từ cuộc xung đột năm 2022.”
Tổng thống Donald Trump cho biết yêu cầu Ukraine nhượng bộ lãnh thổ và các đảm bảo an ninh của Mỹ dành cho Ukraine đã được thảo luận với Tổng thống Vladimir Putin. Tuy nhiên, đây vẫn là vấn đề khó khăn khi Ukraine không có mặt tại bàn đàm phán. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky kiên quyết phản đối mọi thỏa thuận nhượng bộ lãnh thổ theo yêu cầu từ Nga.
Trước cuộc họp ở Alaska, các đồng minh châu Âu của Kiev đã vội vã họp bàn để ngăn chặn việc châu Âu và Ukraine bị loại ra khỏi các cuộc đàm phán hòa bình giữa Mỹ và Nga. Tuy nhiên, ông Putin vẫn luôn giữ giọng điệu cứng rắn và cảnh báo Kiev cùng các đồng minh châu Âu không can thiệp vào tiến trình đàm phán.
Tổng thống Trump cho biết đã giao trách nhiệm đàm phán lệnh ngừng bắn cho Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, tuyên bố rằng sẽ sớm có một cuộc gặp giữa Tổng thống Zelensky và Tổng thống Putin.
Trong khi đó, với những diễn biến hiện nay, Tổng thống Putin có vẻ như giành được hai lợi thế đáng kể. Thứ nhất, hình ảnh ông được chào đón trang trọng tại Mỹ, với những gì mà công chúng đã thấy tại buổi tiếp đón ở sân bay Anchorage. Đây được xem là sự phục hồi danh tiếng đáng kể vào thời điểm quan hệ Nga-Mỹ được đánh giá ở mức thấp nhất kể từ Chiến tranh Lạnh. Thứ hai, Nga có thêm thời gian để chuẩn bị cho các bước tiến mới trên tiền tuyến, trong bối cảnh ông Trump đe dọa sẽ trừng phạt Nga nếu không đạt được lệnh ngừng bắn.
“Đây chắc chắn là một chiến thắng cho ông Putin. Điều này cho thấy, ông ấy đã đến lãnh thổ Mỹ ở Alaska, nơi trước đây là một phần của Liên bang Nga, ông ấy được Tổng thống Mỹ coi trọng và đi từ xa đến đón tiếp. Đồng thời, về cơ bản, ông ấy đã né tránh được những lệnh trừng phạt mà ông Trump đã đe dọa.”
Tại Nga, phản ứng trước hội nghị thượng đỉnh Trump - Putin rất tích cực. Truyền thông Nga đã vô cùng phấn khích khi nhà lãnh đạo Nga nhận được tràng pháo tay từ Tổng thống Mỹ khi trải thảm đỏ đón ông Putin tại sân bay ở Alaska.
Truyền thông đa số nhận định, hội nghị thượng đỉnh được tổ chức tại Alaska dù không đem lại kết quả cụ thể nào, nhưng là một thành công đối với Nga khi đưa nước này trở lại với vị thế trung tâm trong đối thoại toàn cầu, bất chấp sự xa lánh của phương Tây. Trong khi đó, ông Trump “tay trắng” khi trở về Washington mà không đạt được thỏa thuận ngừng bắn tại Ukraine. Việc để ngỏ khả năng tổ chức một hội nghị thượng đỉnh mới tại Moscow trong tương lai gần cũng được coi là một thành công khác của Tổng thống Putin về mặt ngoại giao.
