Mỹ điều tàu ngầm đến gần Venezuela với mục đích gì?
Việc Mỹ triển khai tàu và hải quân tới vùng biển Venezuela được coi là một bước leo thang nguy hiểm, đánh dấu sự gia tăng trực tiếp của lực lượng quân sự Mỹ gần biên giới và vùng đặc quyền kinh tế của Venezuela.
Mỹ đang mở rộng đáng kể sự hiện diện quân sự gần Venezuela bằng cách triển khai một lực lượng hải quân hùng hậu. Động thái này do Tổng thống Mỹ Donald Trump chỉ đạo, viện cớ ngăn chặn dòng chảy ma túy bất hợp pháp vào Mỹ, đồng thời thể hiện sự gia tăng bất bình với Tổng thống Venezuela Nicolás Maduro.
Những cáo buộc của Mỹ
Theo một số nguồn tin truyền thông, trong số các khí tài được triển khai có ít nhất ba khu trục hạm mang tên lửa dẫn đường lớp Arleigh Burke, một tàu ngầm, cùng ba tàu đổ bộ chở khoảng 4.000 lính thủy đánh bộ và thủy thủ. Các quan chức Mỹ mô tả chiến dịch này là một sáng kiến chống ma túy đa tầng, chứ không phải một cuộc can thiệp quân sự trực tiếp. Mục tiêu chính thức của nhóm tàu là thu thập tin tức tình báo và giám sát, nhưng trên thực tế, lực lượng này còn đóng vai trò như một nền tảng để triển khai phản ứng nhanh, bao gồm việc chặn bắt các chuyến hàng ma túy hoặc tiến hành các đòn tấn công chính xác nếu tình hình leo thang.
Các báo cáo cho biết, những tàu này, bao gồm USS Gravely, USS Jason Dunham, USS Sampson và nhóm tác chiến đổ bộ Iwo Jima đã được lệnh tới vùng biển phía nam Caribe và có thể hoạt động trong vùng biển, vùng trời quốc tế trong nhiều tháng tới. Lực lượng này còn bao gồm các máy bay tuần thám biển P-8, được giao nhiệm vụ giám sát và trinh sát. Theo các quan chức Mỹ, đội hình hải quân nói trên không chỉ sẵn sàng cho hoạt động thu thập tin tình báo mà còn có thể tiến hành các đòn tấn công chính xác nếu được chính quyền cho phép.
Động thái đưa tàu khu trục và binh sĩ Mỹ đến Caribe diễn ra trong bối cảnh ông Trump thúc đẩy sử dụng quân đội nhằm trấn áp các băng đảng ma túy mà ông cáo buộc là thủ phạm khiến fentanyl và nhiều loại ma túy khác tràn vào các cộng đồng Mỹ, đồng thời góp phần làm gia tăng bạo lực tại một số thành phố tại Mỹ.
Ông Trump cũng gây sức ép để Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum hợp tác chặt chẽ hơn so với người tiền nhiệm, đặc biệt trong việc truy quét mạnh tay các băng đảng ma túy. Tuy nhiên, bà Sheinbaum khẳng định sẽ bảo vệ chủ quyền quốc gia, bác bỏ mọi gợi ý từ ông Trump và giới chức Mỹ về khả năng quân đội Mỹ can thiệp.
Hồi tháng 2, ông Trump đã liệt Tren de Aragua của Venezuela, băng MS-13 ở El Salvador cùng sáu tổ chức khác ở Mexico vào danh sách các tổ chức khủng bố nước ngoài. Chính quyền của ông cũng tăng cường kiểm soát nhập cư nhằm trục xuất các đối tượng bị nghi là thành viên băng nhóm. Thông thường, danh sách này chỉ áp dụng cho các tổ chức như al-Qaeda hay IS, vốn sử dụng bạo lực cho mục tiêu chính trị chứ không phải cho các băng đảng ma túy vì lợi nhuận. Tuy nhiên, Nhà Trắng lập luận rằng, phạm vi quốc tế, hoạt động buôn lậu ma túy, đưa người di cư trái phép và mở rộng lãnh thổ bằng bạo lực của những nhóm này đã đủ cơ sở để áp dụng quy chế khủng bố.
Đầu tháng này, chính quyền của Tổng thống Trump thông báo tăng gấp đôi mức thưởng lên 50 triệu USD cho thông tin dẫn đến việc bắt giữ Tổng thống Venezuela Nicolás Maduro. Washington cáo buộc ông là một trong những “ông trùm ma túy lớn nhất thế giới”, cấu kết với các băng nhóm nhằm tuồn cocaine pha fentanyl vào Mỹ.
Hôm nay, Bộ Tư pháp và Bộ Ngoại giao Mỹ công bố mức thưởng lịch sử trị giá 50 triệu USD cho thông tin dẫn đến việc bắt giữ ông Nicolás Maduro. Ông Maduro sử dụng các tổ chức khủng bố nước ngoài như TDA, Sinaloa và Cartel of the Suns để tuồn ma túy chết người và bạo lực vào đất nước chúng ta. Cho đến nay, DEA đã thu giữ 30 tấn cocaine có liên quan đến ông Maduro và các cộng sự, trong đó gần 7 tấn gắn trực tiếp với ông Maduro, được coi là nguồn thu chủ yếu của các băng đảng ma túy khét tiếng tại Venezuela và Mexico. Cocaine thường bị pha trộn với fentanyl, gây ra cái chết và sự tàn phá cho vô số sinh mạng người Mỹ. Bộ Tư pháp đã tịch thu hơn 700 triệu USD tài sản có liên quan đến ông Maduro, bao gồm hai máy bay phản lực riêng, chín xe hơi và nhiều tài sản khác”.
Khi một phóng viên hỏi về việc Mỹ cáo buộc cụ thể ông Maduro hợp tác với băng đảng Sinaloa, Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum cho biết đây là lần đầu tiên bà nghe đến vấn đề này.
“Về phía Mexico, hoàn toàn không có cuộc điều tra nào liên quan đến vấn đề đó. Như chúng tôi vẫn luôn nói, nếu họ có bằng chứng thì hãy đưa ra. Chúng tôi không có bất kỳ chứng cứ nào liên quan đến ông ấy.”
Trước đó, vào năm 2020, trong nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Trump, một tòa án liên bang ở New York đã truy tố ông Maduro cùng nhiều đồng minh thân cận với các tội danh khủng bố ma túy và âm mưu buôn lậu cocaine. Khi đó, Mỹ cũng treo thưởng 15 triệu USD cho thông tin dẫn đến việc bắt giữ ông. Chính quyền của ông Biden sau đó nâng mức thưởng lên 25 triệu USD.
Venezuela lo ngại về động cơ phía sau của Mỹ
Trong một tuyên bố mới đây, Ngoại trưởng Venezuela Yvan Gil bác bỏ cáo buộc liên quan đến Tổng thống Maduro, đồng thời cho rằng: “Việc Washington cáo buộc Venezuela buôn ma túy cho thấy sự thiếu uy tín và thất bại của chính sách Mỹ tại khu vực. Trong khi Washington đe dọa, Venezuela vẫn vững bước trong hòa bình và chủ quyền, chứng minh rằng hiệu quả chống tội phạm thực sự chỉ đạt được khi tôn trọng độc lập dân tộc”. Trong khi đó, giới phản chiến và các tổ chức nhân quyền lo ngại rằng, Mỹ có thể lại sa lầy vào một cuộc chiến “thay đổi chế độ” mới.
Hưởng ứng lời kêu gọi của Tổng thống Nicolás Maduro trong vai trò Tổng tư lệnh, hàng trăm người dân Venezuela đã gia nhập lực lượng Dân quân Bolivar quốc gia vào ngày thứ Bảy (23/8) nhằm bảo vệ chủ quyền đất nước trước căng thẳng leo thang với Mỹ. Tại thủ đô Caracas, đông đảo công chức đã xếp hàng tại Quảng trường Bolivar để đăng ký, nhiều tân binh khẳng định họ tham gia để ngăn chặn nguy cơ can thiệp từ bên ngoài.
“Chúng tôi hưởng ứng lời kêu gọi của Tổng thống hợp hiến Cộng hòa Bolivar Venezuela, Nicolás Maduro, khi đăng ký gia nhập lực lượng dân quân Bolivar để ngăn chặn bất kỳ đế quốc nào đặt chân lên mảnh đất của những người tự do này một lần nữa.”
Hôm 25/8, ông Maduro tuyên bố Mỹ đã gia tăng các mối đe dọa nhằm vào Venezuela và thông báo kế hoạch huy động hơn 4,5 triệu dân quân trên khắp cả nước. Lực lượng dân quân này được cố Tổng thống Hugo Chávez thành lập, nhằm bổ sung cho quân đội chính quy trong việc bảo vệ nước này trước các cuộc tấn công từ bên trong và bên ngoài.
“Chúng tôi kiên quyết phản đối sắc lệnh của chính phủ Mỹ về việc triển khai lực lượng quân sự, viện dẫn những cái cớ giả tạo, với ý đồ rõ ràng nhằm áp đặt các chính sách bất hợp pháp, can thiệp thô bạo, đi ngược lại trật tự hiến pháp của các quốc gia Mỹ Latinh và Caribe. Chúng tôi tố cáo trước toàn thế giới rằng, việc Mỹ triển khai quân sự tại vùng biển Caribe được ngụy trang dưới danh nghĩa chiến dịch chống ma túy, thực chất là một mối đe dọa đối với hòa bình và ổn định của khu vực, đồng thời cấu thành sự vi phạm trắng trợn luật pháp quốc tế cũng như Hiến chương Liên hợp quốc, trong đó khẳng định nguyên tắc tôn trọng chủ quyền, bình đẳng giữa các quốc gia và quyền tự quyết của các dân tộc”.
Venezuela cũng thông báo triển khai 15.000 binh sĩ tới khu vực biên giới giáp Colombia nhằm tăng cường an ninh và chống buôn lậu ma túy trong khu vực. Bộ trưởng Nội vụ Diosdado Cabello cho biết, chiến dịch sẽ tập trung vào các bang Zulia và Táchira, với việc sử dụng máy bay không người lái, tàu thuyền, máy bay và nhiều phương tiện khác để tuần tra dọc tuyến biên giới. Ông nhấn mạnh mục tiêu chính của việc triển khai là củng cố an ninh và ngăn chặn dòng chảy ma túy xuyên biên giới.
Ông Cabello đồng thời kêu gọi chính phủ Colombia tăng cường kiểm soát bên phần lãnh thổ của mình tại các cửa khẩu biên giới, nhằm phối hợp bảo đảm an ninh.
Nhóm phản chiến Mỹ CodePink đã lên án việc triển khai tàu chiến là một “hành động leo thang liều lĩnh” khiến vùng Caribe bị “quân sự hóa một cách nguy hiểm và đẩy khu vực tiến gần hơn đến chiến tranh”.
Tổ chức này cho rằng, vai trò của Venezuela trong hoạt động buôn bán ma túy đã bị phóng đại nhằm tạo cớ cho một cuộc xâm lược. Họ chỉ ra rằng, ngay trong các báo cáo đánh giá nội bộ của Mỹ về tình hình buôn bán ma túy toàn cầu, Venezuela cũng không được xác định là tuyến trung chuyển chính. Ngoài ra, Báo cáo Ma túy Thế giới mới nhất của Liên hợp quốc cũng không coi Venezuela là một mắt xích trọng yếu trong mạng lưới ma túy quốc tế.
Trong khi đó, nhà kinh tế Colombia Maximiliano Londono cho rằng, sáng kiến của Mỹ chủ yếu nhằm giành quyền kiểm soát nguồn dầu mỏ dồi dào của Venezuela, thậm chí có thể hướng tới mục tiêu lật đổ chính quyền tại đây.
Mục đích của Mỹ khi đe dọa Venezuela bằng việc triển khai quân sự ở vùng Caribe, gần lãnh thổ Venezuela, chính là nhằm lật đổ chính phủ nước này, tức là thay đổi chế độ. Thông điệp mà ông Trump gửi đến khu vực, đến các quốc gia của chúng ta, đến toàn bộ Mỹ Latinh là học thuyết Monroe lại một lần nữa được áp dụng. Dĩ nhiên, Mỹ muốn giành quyền kiểm soát dầu mỏ. Đây không phải lần đầu tiên, mà đã diễn ra từ sau khi Thế chiến II kết thúc năm 1945”.
Dưới thời Tổng thống Donald Trump, chính sách của Mỹ đối với Venezuela đã mang tính đối đầu mạnh mẽ, tập trung vào việc thay đổi chế độ và kiểm soát nguồn tài nguyên dầu mỏ của quốc gia Nam Mỹ này.
Trước cả khi truy tố người đồng cấp Nicolas Maduro, ông Trump đã nhiều lần đề xuất việc Mỹ nên đưa quân đến Venezuela để lật đổ chính quyền, nhưng các cố vấn cấp cao đã bác bỏ ý tưởng này. Thay vào đó, ông Trump mở rộng các lệnh trừng phạt kinh tế nhằm gây sức ép lên chính phủ Caracas, một chiến lược được cựu Ngoại trưởng Mike Pompeo thừa nhận nhằm thúc ép người dân Venezuela lật đổ ông Maduro. Năm 2023, ông Trump còn phàn nàn rằng, Mỹ phải mua dầu từ Venezuela và nếu còn quyền lực, ông sẽ “kiểm soát Venezuela để lấy toàn bộ dầu mỏ”.
Văn phòng Washington về Mỹ Latinh (WOLA) - một tổ chức nhân quyền có trụ sở tại Washington D.C. cảnh báo rằng, một cuộc chiến nhằm thay đổi chế độ tại Venezuela có thể trở thành thảm họa, ngang với cuộc chiến tại Iraq cách đây hai thập kỷ.
Sự phản đối mạnh mẽ của quốc tế
Nhiều quốc gia Mỹ Latinh đã bày tỏ sự lo ngại trước việc Mỹ điều ba tàu khu trục tên lửa dẫn đường Aegis tới vùng biển ngoài khơi Venezuela, mà Tổng thống Donald Trump viện cớ là đối phó với các băng đảng ma túy. Hôm thứ Tư, Hội nghị Cấp cao Bất thường lần thứ 13 của Liên minh Bolivar vì các dân tộc châu Mỹ - Hiệp ước Thương mại giữa các dân tộc (ALBA-TCP) đã ra tuyên bố chung, phản đối mạnh mẽ các hành động quân sự gần đây của Mỹ tại vùng Caribe, đồng thời tái khẳng định sự ủng hộ đối với Tổng thống Venezuela Nicolás Maduro.
Tuyên bố Liên minh Bolivar vì các dân tộc châu Mỹ - Hiệp ước Thương mại giữa các dân tộc nhấn mạnh rằng, bất kỳ sự can thiệp nào từ bên ngoài đều sẽ đe dọa nghiêm trọng đến sự ổn định của khu vực Mỹ Latinh và Caribe. Các nước thành viên liên minh cũng nhất trí lên án những cáo buộc mà họ gọi là “vô căn cứ và ác ý” của giới chức tư pháp Mỹ nhằm vào Venezuela.
Tại Brazil, ông Celso Amorim - cố vấn đặc biệt của Tổng thống bày tỏ lo ngại sâu sắc trước việc Mỹ triển khai tàu chiến gần bờ biển Venezuela. Ông khẳng định, chống lại chủ nghĩa can thiệp là nguyên tắc cốt lõi trong chính sách đối ngoại của Brazil, đồng thời lên án mạnh mẽ việc Washington gắn kết hoạt động buôn bán ma túy với khủng bố để lấy cớ hành động chống lại các quốc gia khác.
Tổng thống Colombia Gustavo Petro hôm thứ Ba cũng cảnh báo rằng, Venezuela và Colombia có chung đường biên giới dài 2.219 km và nếu Mỹ điều quân đến Venezuela, thì không những không giải quyết được vấn đề mà còn đẩy Venezuela vào hỗn loạn, kéo cả Colombia vào vòng xung đột.
“Người Mỹ sai lầm nếu nghĩ rằng xâm lược Venezuela sẽ giải quyết vấn đề của họ. Họ đang đưa Venezuela vào tình trạng giống như Syria, đồng thời kéo cả Colombia vào hỗn loạn, vì các nhóm này sẽ kiểm soát tài nguyên ngầm và khoáng sản, làm chết nền kinh tế. Vì vậy, tôi đã nói với Mỹ, thông qua các đặc phái viên của họ rằng, việc xâm lược Venezuela sẽ là sai lầm tồi tệ nhất”.
Thông qua người phát ngôn, Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres hôm thứ Năm (21/8) kêu gọi Mỹ và Venezuela “hạ nhiệt căng thẳng, kiềm chế hành động và giải quyết khác biệt bằng các biện pháp hòa bình.
Việc Mỹ triển khai tàu và hải quân tới vùng biển Venezuela được coi là một bước leo thang nguy hiểm, đánh dấu sự gia tăng trực tiếp của lực lượng quân sự Mỹ gần biên giới và vùng đặc quyền kinh tế của quốc gia Nam Mỹ. Động thái này phản ánh một chiến lược đa diện của Mỹ với Venezuela, đó là kết hợp các lệnh trừng phạt kinh tế, áp lực quân sự và cáo buộc hình sự nhằm kiểm soát tài nguyên dầu mỏ và có thể là thay đổi chính quyền, nhưng việc này đang làm dấy lên mối quan ngại lớn về an ninh và ổn định khu vực.
