Mô hình đô thị 15 phút và cơ hội cho Hà Nội | Hà Nội tin mỗi chiều
Khi nhắc đến phát triển đô thị bền vững, có một khái niệm đang ngày càng được nói đến nhiều hơn, đó là “đô thị 15 phút”. Hiểu một cách đơn giản thì mọi nhu cầu thiết yếu của người dân (từ đi học, đi làm, đi khám bệnh cho tới mua sắm, vui chơi…) đều có thể đáp ứng chỉ trong 15 phút đi bộ hoặc đạp xe quanh nhà.
Trong Đồ án Điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô đến năm 2045, tầm nhìn 2065, mô hình đô thị 15 phút đã được đưa vào như một định hướng chính thức. Điều này cho thấy Hà Nội đang tổ chức lại không gian sống tiện nghi, gắn kết và quan trọng hơn cả là giảm phụ thuộc vào xe cá nhân. Bởi thực tế, cứ 1.000 người dân Hà Nội thì đã có hơn 500 xe máy. Trong khi đó, hệ thống giao thông công cộng mới chỉ đáp ứng được khoảng 10 - 15% nhu cầu đi lại. Với bức tranh như vậy, ùn tắc, ô nhiễm và áp lực hạ tầng chắc chắn chỉ có “tăng” chứ khó mà giảm.
Đô thị 15 phút mở ra một lối đi khác. Thay vì dồn mọi thứ vào trung tâm, Hà Nội sẽ mở rộng phát triển sang phía Tây, phía Nam. Đó là các quận, huyện trước đây như Đan Phượng, Hoài Đức, Hà Đông, Bắc – Nam Từ Liêm, Thanh Trì, Thanh Oai, Thường Tín…Ở đó, Thành phố hướng đến xây dựng những đô thị nén, tức là những đô thị với mật độ cao nhưng đa chức năng, hiện đại nhưng vẫn thân thiện với người dân, nhiều không gian công cộng hơn. Đi kèm với là mô hình TOD tức là đô thị gắn với giao thông công cộng. Điều này có nghĩa là nếu mô hình này được thực hiện thành công thì bạn chỉ cần bước ra từ ga metro hay điểm xe buýt nhanh là có thể kết nối tới các điểm trọng yếu của Thành phố.
Tuy vậy, để thực hiện được mô hình đô thị 15 phút không hề dễ dàng. Hạ tầng cho người đi bộ, và xe đạp gần như chưa đáp ứng. Hiện chỉ khoảng 15% tuyến phố Hà Nội có vỉa hè đủ rộng, còn đường dành cho xe đạp thì vẫn nằm trên giấy. Bên cạnh đó, thói quen của người dân cũng là một rào cản lớn vì xe máy lâu nay gần như là lựa chọn mặc định khi chúng ta đi làm, đi chợ cho đến tâm lý “nhà mặt phố mới tiện” chẳng hạn.
Bên cạnh đó, cách quy hoạch cũ vốn chia tách chức năng rõ ràng khi chỗ ở tách biệt chỗ làm, chỗ buôn bán gom lại riêng đã khiến việc tổ chức đô thị đa chức năng khó áp dụng. Để thay đổi điều này, nhiều chuyên gia cho rằng cần sửa cả quy chuẩn xây dựng, từ tỷ lệ đất công cộng, hệ số sử dụng đất cho đến cơ chế linh hoạt cho các dự án đa chức năng. Và tất nhiên, cần vốn rất lớn, trong khi chi phí giải phóng mặt bằng đã chiếm tới 30-70% tổng vốn nhiều dự án.
Thế nhưng, nếu chỉ nhìn khó khăn thì có lẽ rất khó để chúng ta hành động. Thực tế, các giải pháp đã được đưa ra như: nâng tỷ lệ đất cho không gian công cộng lên 10 - 15%, cải tạo vỉa hè, phát triển xe buýt mini linh hoạt trong khu dân cư, thí điểm TOD tại các ga metro. Đặc biệt, phải để người dân tham gia ngay từ khâu quy hoạch, để mô hình thật sự đáp ứng nhu cầu hàng ngày của chính họ.
Nếu bạn nhìn ra thế giới, Paris đã áp dụng đô thị 15 phút như một chiến lược then chốt khi mở rộng không gian cho người đi bộ, xe đạp, phân bổ lại trường học, y tế, thương mại trong từng khu phố. Ở Melbourne, khái niệm “khu phố 20 phút” cũng giúp cư dân tiếp cận chợ, trường, công viên trong phạm vi đi bộ. Những dẫn chứng ấy cho thấy, đô thị 15 phút không phải là giấc mơ xa vời, mà là điều hoàn toàn có thể làm được.
Đô thị 15 phút không chỉ là câu chuyện của bản quy hoạch hay hạ tầng, mà là sự thay đổi trong tư duy sống đô thị. Từ cách chúng ta đi lại, tiêu dùng, cho tới việc nhìn nhận không gian công cộng. Nếu Hà Nội làm được thì không chỉ giảm áp lực cho khu nội đô lịch sử, mà còn nâng chất lượng sống, xây dựng môi trường thân thiện, bền vững, đáng sống hơn cho hàng triệu cư dân. Câu hỏi đặt ra là chúng ta sẽ bắt đầu từ đâu? Là cải thiện hạ tầng cho người đi bộ, điều chỉnh quy chuẩn, hay thay đổi văn hóa đi lại? Với quyết tâm chính trị và sự đồng hành của người dân, giấc mơ về đô thị 15 phút có thể trở thành hiện thực trong tương lai gần.
