Labubu và ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc
Xu hướng búp bê Labubu dường như mang đến cho Trung Quốc cơ hội khẳng định vị thế là một quốc gia có khả năng xuất khẩu văn hóa hấp dẫn, bên cạnh nhân vật Hello Kitty của Nhật Bản, làn sóng K-pop của Hàn Quốc.
Khởi nguồn từ một ý tưởng giản đơn, Labubu - búp bê nhỏ với bộ lông xù, đôi mắt hạt cà phê và nụ cười tinh nghịch, đến nay đã trở thành hiện tượng toàn cầu. Không chỉ là món đồ chơi được nhiều người săn đón, Labubu còn trở thành biểu tượng thương mại, đưa Pop Mart từ một cửa hàng nhỏ bán đồ lưu niệm tại Bắc Kinh (Trung Quốc) bùng nổ thành đế chế đồ chơi tỷ đô.
Thành công của Labubu cho thấy, đôi khi chính những điều “khác biệt” lại có sức mạnh chạm tới cảm xúc của hàng triệu người. Nhưng bên cạnh sức hút mạnh mẽ ấy, Labubu cũng gây nhiều tranh cãi, từ mô hình bán “túi mù” dễ tạo tâm lý nghiện mua sắm, cho đến thị trường sưu tầm bị đẩy giá quá cao. Vậy điều gì đã làm nên sức hấp dẫn đặc biệt cho Labubu và đâu là những hạn chế đằng sau cơn sốt này trên toàn cầu?
Giải mã sức hấp dẫn và hạn chế của Labubu
Labubu xuất hiện lần đầu vào năm 2015 trong bộ sách “The Monsters” của nghệ sĩ Hong Kong (Trung Quốc) Kasing Lung và hợp tác với Pop Mart từ 2019. Món đồ chơi này chỉ thực sự bùng nổ khi các ngôi sao quốc tế như Lisa, Rihanna hay cựu ngôi sao bóng đá David Beckham khoe Labubu trên mạng xã hội. Chiến lược thành công của Pop Mart không chỉ dựa vào sức lan tỏa của người nổi tiếng mà còn dựa trên mô hình kinh doanh thông minh: xây dựng quyền sở hữu độc quyền cho các nhân vật, bán đồ chơi theo kiểu “túi mù” để tạo cảm giác hồi hộp, đồng thời tận dụng mạng xã hội để lan tỏa trào lưu.
Cô Wang Yan, người hâm mộ Labubu ở Bắc kinh, Trung Quốc chia sẻ: “Tôi thích cảm giác chọn ngẫu nhiên. Nếu may mắn, tôi có thể tìm được con mình yêu thích. Nhưng nếu cả 12 con búp bê đều giống nhau, tôi thà không mua chúng”.
Theo báo cáo mới nhất, doanh thu nửa đầu năm 2025 của Pop Mart đạt gần 1,93 tỷ USD, tăng 204% so với cùng kỳ, trong khi lợi nhuận ròng tăng 400% lên hơn 627 triệu USD. Cổ phiếu Pop Mart từ đầu năm đã tăng hơn 200%, phản ánh sức hút mạnh mẽ của Labubu trên thị trường tài chính.
Ngân hàng JPMorgan (Mỹ) từng gọi Labubu là hiện tượng “Hello Kitty thế hệ mới”, khi Pop Mart được định giá 44 tỷ USD vào tháng 6/2025, cao hơn tổng giá trị của cả 3 gã khổng lồ ngành đồ chơi là Sanrio, Mattel và Hasbro cộng lại. Các phiên bản hộp mù của Labubu nhanh chóng cháy hàng, với phiên bản phổ thông được bán lại gấp ba lần giá gốc, trong khi phiên bản giới hạn có giá lên từ 3.000 đô la Mỹ đến hơn 230.000 đô la Mỹ tại các cuộc đấu giá. Cơn sốt Labubu lan rộng từ Los Angeles (Mỹ), London (Anh) đến Milan (Italy), Berlin (Đức) và Tokyo (Nhật Bản). Công ty này hiện có 571 cửa hàng trên thế giới. Trong đó, 40 cơ sở được mở nửa đầu năm nay. Họ cũng có gần 2.600 cửa hàng tự động tại 18 quốc gia và vùng lãnh thổ.
Pop Mart còn áp dụng chiến lược linh hoạt, tùy chỉnh phiên bản Labubu theo đặc trưng từng quốc gia, như Labubu Sư tử biển tại Singapore hay Labubu mặc trang phục truyền thống Thái Lan, nhưng vẫn giữ được nét đặc trưng vốn có của nhân vật. Nhờ vậy, doanh thu của Pop Mart dự kiến sẽ tiệm cận con số 4 tỷ USD vào năm 2025 và khoảng 6 tỷ USD vào năm 2026.
Ngoài ra, Labubu không tuân theo khuôn mẫu dễ thương truyền thống mà khai thác nét “xấu xí đáng yêu”, phù hợp với người tiêu dùng trẻ hiện nay, những người coi trọng kết nối cảm xúc và khả năng thể hiện bản thân.
Em Anna Schmidt, người hâm mộ Labubu ở Berlin, Đức cho biết: “Em thấy Labubu thật dễ thương. Khuôn mặt rất đáng yêu. Hàm răng có thể hơi đáng sợ với một số người, nhưng với em, nó vẫn cực kỳ dễ thương”.
Tuy nhiên, đằng sau ánh hào quang của hiện tượng Labubu là không ít hạn chế. Trước hết, mô hình “túi mù” có thể gây nghiện mua sắm và tạo ra gánh nặng tài chính cho người tiêu dùng. Không chỉ vậy, một số phụ huynh cũng phàn nàn về việc thiếu tính giáo dục trong mô hình kinh doanh của Pop Mart. Khác với các thương hiệu truyền thống như Lego hay Mattel vốn chú trọng đến phát triển tư duy và sáng tạo, Labubu chủ yếu khai thác yếu tố cảm xúc, may rủi và sự khan hiếm. Hiểu rõ những thách thức này, Pop Mart đang hướng đến mục tiêu xây dựng một “đế chế kiểu Disney”, với tham vọng mở rộng sang phim hoạt hình và công viên giải trí, biến Labubu trở thành tài sản lâu dài.
Khả năng xuất khẩu văn hóa đại chúng
Bất chấp những tranh cãi về cách thức thu hút người tiêu dùng, không thể phủ nhận rằng Labubu đang góp phần thay đổi cách nhìn về Trung Quốc, từ hình ảnh “công xưởng thế giới” với hàng hóa giá rẻ trở thành một quốc gia biết tạo ra thương hiệu. Nếu Nhật Bản có Hello Kitty, Hàn Quốc có K-pop, thì Labubu dường như đang mang đến cho Trung Quốc cơ hội khẳng định vị thế là một quốc gia có khả năng xuất khẩu văn hóa đại chúng hấp dẫn.
Nhà nghiên cứu Donnellon-May thuộc Tổ chức Oxford Economics (Anh) đánh giá, Labubu không chỉ là một món đồ chơi sưu tầm mà còn là một ví dụ về sức lan tỏa của văn hóa đại chúng Trung Quốc. Được tiếp sức bởi cộng đồng TikTok, sự ủng hộ của người nổi tiếng và những câu chuyện lan truyền, Labubu minh họa cho một mô hình giao thoa văn hóa mới, được thị trường nuôi dưỡng và chạm đến cảm xúc công chúng. Điều này phản ánh xu hướng tiêu dùng mới, nơi nhân vật hư cấu trở thành một phần bản sắc cá nhân và khát vọng của người trẻ, tương tự như cách Disney, Hello Kitty hay Pokemon từng định hình văn hóa đại chúng.
Bằng chứng là nhờ Labubu, thế hệ trẻ quốc tế quan tâm hơn đến Trung Quốc, từ việc ghé thăm cửa hàng Pop Mart, chụp ảnh với tượng Labubu khổng lồ, đến khám phá nguồn gốc văn hóa của búp bê.
"Tôi đến từ Singapore. Các con tôi và bạn bè đều rất thích Labubu. Chúng tôi đã đi ngang qua cửa hàng Pop Mart nhiều ngày nay và lúc nào cũng thấy có rất đông người xếp hàng.”
Cô Hui Min, du khách Singapore
Sự lan tỏa của Labubu còn cho thấy một cách tiếp cận mới trong việc định hình hình ảnh Trung Quốc. Nếu trước đây, cường quốc châu Á thường được biết đến qua các dự án quy mô lớn do nhà nước khởi xướng như Sáng kiến Vành đai và Con đường, thì nay sự thay đổi đến từ những biểu tượng văn hóa gần gũi, gắn liền với đời sống. Hiện tượng này gợi nhớ đến "Cool Japan" hay "Làn sóng Hallyu Hàn Quốc", nhưng điểm khác biệt nằm ở chỗ: thành công của Trung Quốc hiện nay phần nhiều xuất phát từ sức sáng tạo của doanh nghiệp và nhu cầu thị trường, chứ không phải từ các kế hoạch tập trung của chính phủ.
Cơn sốt của Labubu cũng cho thấy vai trò trung tâm của các nền tảng kỹ thuật số. Thay vì những câu chuyện chính thống, ngày nay khán giả toàn cầu tiếp cận Trung Quốc qua những nội dung do cá nhân hoặc cộng đồng sáng tạo. Trên TikTok, YouTube hay Instagram, hình ảnh về ẩm thực, thời trang, thủ công và đời sống thường nhật được chia sẻ dày đặc.
Những gương mặt như Lý Tử Thất, nổi tiếng với các video về nông thôn và ẩm thực truyền thống, thu hút hàng chục triệu người theo dõi, hay Điền Tây Tiểu Ca với các clip giới thiệu văn hóa Vân Nam, đã đem đến cho thế giới một hình ảnh gần gũi, giàu bản sắc và đầy cảm xúc về Trung Quốc. Đây chính là một dạng gắn kết văn hóa tinh tế, dựa vào sự đồng cảm và trải nghiệm sống, chứ không đặt nặng hệ tư tưởng. Labubu, theo cùng mô hình này, đã trở thành một hiện tượng nhờ sự cộng hưởng của cộng đồng người hâm mộ và mạng xã hội.
Theo các nhà phân tích, chiến lược văn hóa của Trung Quốc đang âm thầm mở rộng, từ những biểu tượng quen thuộc như gấu trúc hay các hoạt động ngoại giao chính thống sang các nhà sáng tạo kỹ thuật số, văn hóa đại chúng và những thương hiệu có sức chạm cảm xúc mạnh mẽ. Thông qua nội dung gần gũi, đậm bản sắc và hướng tới khán giả trẻ toàn cầu, Trung Quốc đang dần xây dựng hình ảnh vừa linh hoạt, vừa sáng tạo. Sự hiện diện văn hóa - kỹ thuật số ngày càng rộng khắp này định hình lại cách thế giới nhìn về nhận về Trung Quốc như một quốc gia biết kể chuyện và kết nối trong thời đại số.
Xu hướng tiêu dùng “xấu lạ”
Sau cơn sốt Labubu, thế giới bắt đầu chú ý nhiều hơn đến những sản phẩm tưởng chừng “khó yêu” và “khó gần” nhưng lại có sức hút đặc biệt. Thời gian gần đây, một làn sóng “xấu lạ” đang trỗi dậy trong văn hóa tiêu dùng Trung Quốc. Những chú gấu bông méo mó, chiếc gối kỳ dị hay bức tượng quái dị từng bị coi là “lỗi sản xuất”, nay lại trở thành mặt hàng triệu người săn đón, mở ra một thị trường đầy tiềm năng và định hình xu hướng thẩm mỹ mới.
Bước vào triển lãm “Thời đại của những thứ xấu xí đã đến” tại Hàng Châu, Trung Quốc, du khách lập tức bị choáng ngợp trước hàng trăm sản phẩm kỳ dị: gấu bông méo mó, mặt nạ đầu người hay tòa tháp gối mèo khổng lồ. Sự kiện này do Taobao - nền tảng thương mại điện tử của Alibaba, tổ chức. Dù mới lần đầu ra mắt nhưng triển lãm đã nhanh chóng trở thành một “điểm check-in” nổi tiếng. Chỉ trong tuần đầu khai mạc hồi giữa tháng 8 vừa qua, lượng khách tham quan đã vượt quá 3.000 người/ngày, biến triển lãm thành một trong những sự kiện văn hóa được quan tâm nhiều nhất mùa hè.
“Phản hồi từ khách tham quan đã vượt xa mong đợi của chúng tôi. Lượng khách đến triển lãm đông hơn nhiều so với dự đoán. Không chỉ người dân địa phương, mà cả du khách từ nhiều nơi khác cũng đến trải nghiệm. Tính đến nay, đã có hàng chục nghìn lượt tham quan.”
Cô Yu Hu - Đại diện Triển lãm ở Hàng Châu, Trung Quốc
Điều bất ngờ là những sản phẩm “xấu lạ” này không phải để vui đùa. Chúng khơi gợi trí tò mò và khuyến khích người xem nhìn nhận thẩm mỹ ở một góc độ khác. Với trẻ nhỏ, “cái xấu” không còn là khiếm khuyết, mà lại là sự khác biệt đầy hứng thú.
Với người lớn, triển lãm là bài học về sự đa dạng và những món đồ kỳ dị có thể trở thành công cụ giáo dục, dạy trẻ biết trân trọng cái khác thường. Thậm chí, sự “xấu lạ” còn được nhìn như một thử thách cho chuẩn mực thẩm mỹ truyền thống.
Bà Mei Duo, khách tham quan triển lãm chia sẻ: “Xấu xí là một dạng khác của cái đẹp. Khi đạt đến cực độ, nó chính là một vẻ đẹp đặc biệt.”
Phía sau những tiếng cười là cả một xu hướng đang phát triển mạnh mẽ. Theo Alibaba, kể từ năm 2020, các sản phẩm “xấu xí” đã mang về doanh thu hơn 100 triệu nhân dân tệ (gần 14 triệu USD), với mức tăng trưởng hàng năm lên tới “hai hoặc ba chữ số”.
“Giới trẻ có xu hướng theo đuổi tiêu dùng cá nhân hóa. Họ có nhu cầu thể hiện cá tính. Trong những năm gần đây, tiêu dùng dựa theo cảm xúc ngày càng phổ biến. Chúng tôi đã tóm gọn xu hướng này thành một cụm từ: Cái đẹp là kỷ luật, cái xấu là tự do. Cái đẹp là chuẩn mực, cái xấu là sự đa dạng. Cái đẹp là mẫu số chung, nhưng cái xấu là thứ tôi thích.”
Cô Yu Hu - Đại diện Triển lãm ở Hàng Châu, Trung Quốc
Theo các chuyên gia, điều này phản ánh một xu hướng lớn hơn trong giới trẻ Trung Quốc. Thứ nhất, đó là nhu cầu khẳng định bản thân và thoát khỏi chuẩn mực thẩm mỹ khắt khe để tìm kiếm sự độc đáo. Thứ hai là mong muốn thỏa mãn cảm xúc. Trong bối cảnh kinh tế còn nhiều thách thức, những món đồ “xấu lạ” trở thành niềm vui nhỏ, vừa rẻ vừa độc.
Không chỉ dừng lại ở sản phẩm giải trí, trào lưu này đang được đưa vào nghệ thuật, thời trang và thậm chí cả thiết kế công nghiệp, mở ra một kỷ nguyên kinh tế sáng tạo mới của Trung Quốc - nơi sự khác biệt chính là giá trị thương mại. Trong tương lai, giới phân tích dự đoán trào lưu này sẽ mở rộng hơn nữa. Những thương hiệu sớm nhận ra giá trị của cái khác thường sẽ có lợi thế cạnh tranh, trong khi thị trường “xấu lạ” có thể trở thành một mảnh đất sáng tạo đầy tiềm năng, vừa khai thác văn hóa, vừa thúc đẩy kinh tế. Đúng như câu nói của một nhà kinh tế học: “Cái đẹp có thể tùy thuộc vào mắt người nhìn, nhưng cái xấu thì đã nằm trong giỏ hàng rồi”.
Không chỉ có Labubu, nhiều sản phẩm văn hóa khác của Trung Quốc thời gian gần đây cũng tạo được sức hút đáng kể với công chúng quốc tế. Bộ phim "Na Tra 2" gây tiếng vang lớn tại phòng vé, trong khi trò chơi "Huyền thoại đen: Ngộ Không" nhanh chóng trở thành hiện tượng trong cộng đồng game thủ toàn cầu. Những thành công này cho thấy ngành công nghiệp văn hóa Trung Quốc đang từng bước mở rộng ảnh hưởng, đồng thời khẳng định vị thế mới trong mắt giới trẻ quốc tế.
