Hoàn thiện khung pháp lý cho chuyển đổi số quốc gia
Việc xây dựng và sửa đổi đồng bộ ba đạo luật về công nghệ là yêu cầu cấp thiết, nhằm tạo hành lang pháp lý cho quá trình chuyển đổi số quốc gia, phát triển công nghiệp công nghệ cao, đồng thời mở rộng thị trường chuyển giao công nghệ – vốn đang là mắt xích yếu trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của Việt Nam.
Chiều 6/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, các đại biểu Quốc hội thảo luận tại tổ về ba dự án luật trong lĩnh vực khoa học – công nghệ: Luật Chuyển đổi số, Luật Công nghệ cao (sửa đổi) và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ. Đây được xem là bước đi quan trọng để hoàn thiện thể chế, khơi thông nguồn lực cho đổi mới sáng tạo và phát triển kinh tế tri thức.
Tháo gỡ rào cản, khơi thông dòng chảy công nghệ
Qua hơn 17 năm thực hiện, Luật Chuyển giao công nghệ đã góp phần thúc đẩy hoạt động nghiên cứu, ứng dụng và thương mại hóa kết quả khoa học. Tuy nhiên, theo nhiều đại biểu, thực tiễn cho thấy thị trường công nghệ của Việt Nam vẫn phát triển chậm, quy mô nhỏ, giao dịch manh mún và thiếu tính cạnh tranh.
Nguyên nhân chủ yếu nằm ở thể chế chưa thực sự khuyến khích đổi mới, trong đó còn tồn tại nhiều quy định về thẩm định, cấp phép và thủ tục hành chính rườm rà, khiến quá trình chuyển giao công nghệ giữa các tổ chức, doanh nghiệp gặp khó khăn.
Tại phiên thảo luận tổ, đại biểu Lê Quân (Đoàn Hà Nội) cho rằng, điểm cần sửa nhất trong Luật Chuyển giao công nghệ chính là chuyển trọng tâm quản lý từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”, giảm bớt thủ tục hành chính, đồng thời trao quyền chủ động hơn cho các bên tham gia.
“Chuyển giao công nghệ là hoạt động thị trường, bản chất là sự thỏa thuận tự nguyện giữa các bên để tạo ra giá trị gia tăng và hiệu quả xã hội. Nếu quy trình thẩm định, định giá quá phức tạp, sẽ không khuyến khích doanh nghiệp tham gia”, ông Lê Quân nhấn mạnh.
Đại biểu đề nghị, khi sửa luật, cần làm rõ cơ chế để các viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp được tự do hợp tác, chia sẻ lợi ích từ kết quả nghiên cứu. Song song, Nhà nước cần có chính sách mua công nghệ phù hợp, tạo đầu ra cho các kết quả nghiên cứu, thay vì để công nghệ “nằm trên giấy”.
Tạo động lực cho doanh nghiệp làm chủ công nghệ
Ở góc nhìn khác, đại biểu Hoàng Văn Cường (Đoàn Hà Nội) cho rằng, bên cạnh việc thúc đẩy chuyển giao công nghệ trong nước, Việt Nam cần tạo cơ chế mạnh mẽ để thu hút công nghệ tiên tiến từ nước ngoài vào, đồng thời bảo hộ thị trường nội địa để doanh nghiệp Việt có điều kiện học hỏi và làm chủ.
“Nếu chúng ta không có chính sách bảo hộ hợp lý, doanh nghiệp trong nước sẽ không thể cạnh tranh, không dám đầu tư mua công nghệ mới”, ông Cường nêu rõ.
Theo ông, cần xác định rõ vai trò chủ đạo của doanh nghiệp trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, trong đó Nhà nước đóng vai trò kiến tạo – thông qua chính sách thuế, tín dụng, hỗ trợ đào tạo nhân lực và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.
Đại biểu cũng đề nghị, xây dựng cơ chế chia sẻ rủi ro và lợi ích công bằng giữa các bên tham gia chuyển giao công nghệ, đặc biệt là các dự án ứng dụng công nghệ cao. “Khi doanh nghiệp dám bỏ vốn mua công nghệ, họ cần được bảo vệ bằng chính sách. Khi đó, đầu tư cho khoa học – công nghệ mới trở thành một động lực thực sự, chứ không phải một rủi ro”, ông Cường nhấn mạnh.
Theo ông, Việt Nam cần khuyến khích hình thành thị trường công nghệ minh bạch, cạnh tranh, cho phép doanh nghiệp nước ngoài chuyển giao công nghệ gắn với nghĩa vụ đào tạo, chuyển giao tri thức và quyền làm chủ sản phẩm cho phía Việt Nam.
Đồng bộ thể chế cho kỷ nguyên công nghệ số
Cùng quan điểm thúc đẩy sự thống nhất thể chế, đại biểu Tạ Đình Thi (Đoàn Hà Nội) nhấn mạnh, việc sửa đổi Luật Chuyển giao công nghệ lần này cần được xem xét trong tổng thể với các dự án Luật Chuyển đổi số và Luật Công nghệ cao, để bảo đảm sự kết nối và liên thông về chính sách.
“Chuyển giao công nghệ hiện nay không chỉ là chuyển giao máy móc, dây chuyền, mà còn bao gồm cả dữ liệu, phần mềm, nền tảng số, trí tuệ nhân tạo… Vì vậy, hệ thống pháp luật cần đồng bộ, tránh chồng chéo và mâu thuẫn”, đại biểu nói.
Ông Tạ Đình Thi cho rằng, Luật Chuyển đổi số cần xác định rõ vai trò, trách nhiệm của các cơ quan quản lý trong xây dựng hạ tầng dữ liệu quốc gia, bảo đảm an toàn, an ninh mạng và quản trị dữ liệu công dân. Đồng thời, Luật Công nghệ cao (sửa đổi) phải tạo cơ chế thúc đẩy nghiên cứu, sản xuất và thương mại hóa sản phẩm công nghệ cao trong nước, hình thành chuỗi giá trị nội địa gắn với doanh nghiệp Việt Nam.
Theo các đại biểu, chỉ khi ba đạo luật này được hoàn thiện đồng bộ, Việt Nam mới có thể chuyển dịch sang mô hình tăng trưởng dựa trên tri thức, dữ liệu và công nghệ số, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững trong thời kỳ mới.
Theo chương trình, Quốc hội sẽ thảo luận ở hội trường về Dự án luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ và Dự án Luật Công nghệ cao (sửa đổi) vào ngày 21/11. Dự án Luật Chuyển đổi số sẽ được thảo luận tại hội trường vào ngày 2/12 tới đây.
