Hệ lụy sau vụ bắt giữ công nhân Hàn Quốc tại Mỹ
Cuộc đột kích bắt giữ người nhập cư trái phép hôm 4/9 tại nhà máy Hyundai ở bang Georgia, Mỹ đã khép lại với việc hàng trăm lao động Hàn Quốc trở về nước, nhưng dư âm của nó dường như vẫn chưa lắng xuống.
Hình ảnh gần 500 công nhân, trong đó có hơn 300 công dân Hàn Quốc, bị còng tay và giam giữ trong 7 ngày đã đặc biệt thu hút sự chú ý của dư luận quốc tế nhiều ngày qua. Dù các công nhân và kỹ sư Hàn Quốc đã hồi hương an toàn, sự cố này vẫn làm dấy lên những hoài nghi sâu sắc về độ tin cậy của Mỹ cũng như tính bền vững trong hợp tác kinh tế giữa hai đồng minh thân cận.
Cú sốc ngoại giao Mỹ - Hàn Quốc
Theo giới chức Mỹ, chiến dịch này nằm trong khuôn khổ điều tra cáo buộc vi phạm thị thực và tuyển dụng lao động không có giấy tờ tại liên doanh giữa Hyundai Motor và LG Energy Solution, thuộc khu phức hợp trị giá 7,6 tỷ USD. Các quan chức Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Mỹ (ICE) tự hào gọi đây là một trong “chiến dịch thực thi pháp luật đơn lẻ lớn nhất” trong lịch sử.
Nhưng tại Hàn Quốc, hình ảnh các kỹ sư và kỹ thuật viên, những người được đưa sang để xây dựng dây chuyền sản xuất xe điện công nghệ cao, bị còng tay và đưa đi bằng xe buýt đã tạo ra làn sóng phẫn nộ. Báo chí Hàn Quốc từ cánh tả đến cánh hữu, đồng loạt chỉ trích đây là hành động “phản bội đồng minh”. Tờ Hankyoreh gọi đây là sự sỉ nhục, trong khi báo Chosun Ilbo mô tả vụ việc là một “chiến dịch bắt giữ tàn nhẫn”. Nhiều người dân Hàn Quốc cũng bất bình.
"Các công nhân và chuyên gia Hàn Quốc sang đó để giúp nước Mỹ. Chính phía Mỹ cũng muốn họ làm việc ở đó, nhưng lại đối xử với họ như tội phạm. Theo tôi, đây là một vấn đề nghiêm trọng."
Bà Park Jung Ae - Người dân Hàn Quốc.
Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae Myung lên án việc bắt giữ là “vi phạm bất công” quyền lợi của công dân và doanh nghiệp Hàn Quốc. Dù hai bên đã dàn xếp ổn thỏa để đưa công dân Hàn Quốc về nước, nhưng tổn thất về niềm tin và hình ảnh của liên minh Mỹ - Hàn có thể để lại vết sẹo khó lành.
Anh Jang Young Seol - Kỹ sư LG Energy Solutions chia sẻ: “Với tình hình như thế này, thì chẳng ai muốn sang Mỹ làm việc. Sau sự việc này, chúng tôi đã cân nhắc việc nghỉ ở nhà máy LG Energy Solutions. Tôi cũng không rõ lần tới visa Mỹ cho công nhân sẽ ra sao. Sẽ có một số người buộc phải sang đó, nhưng nếu là tôi, tôi sẽ phải suy nghĩ thật kỹ”.
Vụ việc diễn ra chỉ 11 ngày sau khi Tổng thống Donald Trump có cuộc gặp trực tiếp với Tổng thống Lee Jae Myung, và chưa đầy hai tháng sau khi hai nước ký thỏa thuận thương mại quan trọng. Theo thỏa thuận, Hàn Quốc cam kết đầu tư 350 tỷ USD vào Mỹ để đổi lấy việc giảm thuế quan xuống còn 15%. Nhiều dự án lớn về công nghệ, năng lượng và đóng tàu đã được vạch ra như nền tảng hợp tác chiến lược.
Theo nhận định của giới quan sát, chính quyền Trump đang quá chú trọng đến mục tiêu ngắn hạn về nhập cư mà bỏ qua những lợi ích chiến lược lâu dài từ liên minh kinh tế Mỹ - Hàn. Về phía Mỹ, chính quyền Trump muốn chứng minh quyết tâm “bảo vệ việc làm cho người Mỹ” bằng chiến dịch trấn áp lao động nhập cư. Nhưng trong mắt Seoul, cách làm này đi ngược lại tinh thần hợp tác kinh tế và tạo cảm giác Mỹ “đánh tráo”, vừa thu hút vốn đầu tư nước ngoài, vừa trừng phạt chính các kỹ thuật viên cần thiết để triển khai dự án.
Hàn Quốc hiện là một trong những nhà đầu tư trực tiếp nước ngoài lớn nhất của Washington, đồng thời là đối tác thương mại lớn thứ sáu tại Mỹ. Việc công nhân bị còng tay và ghi hình không khác gì tội phạm đã gây bức xúc, dẫn đến hậu quả trực tiếp. Các công ty Hàn Quốc đồng loạt đóng băng ít nhất 22 dự án mới tại Mỹ, trong đó có nhiều dự án liên quan đến sản xuất xe điện và công nghệ cao.
"Từ góc nhìn của doanh nghiệp, họ lo ngại sẽ bị đối xử bất lợi hoặc gặp khó khăn khi xây dựng nhà máy tại Mỹ. Điều này có thể ảnh hưởng đáng kể đến dòng vốn đầu tư trực tiếp vào Mỹ trong tương lai."
Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae Myung.
Tại bang Georgia, nhà máy Hyundai-LG vốn được kỳ vọng tạo ra 8.500 việc làm, nay bị đình trệ. Một số công ty Hàn Quốc còn triệu hồi nhân sự về nước, lo ngại nguy cơ xảy ra thêm các đợt bắt giữ bất ngờ. Điều này có thể ảnh hưởng đến hàng trăm nghìn việc làm sản xuất mới trên toàn nước Mỹ, đi ngược lại chính mục tiêu hồi sinh công nghiệp mà chính quyền Trump đề ra.
Hệ quả an ninh cũng không thể bỏ qua. Hàn Quốc là một trong những đối tác gần gũi nhất của Mỹ tại châu Á. Hai nước có một liên minh kéo dài hàng thập kỷ, đóng vai trò then chốt trong ảnh hưởng của Washington tại châu Á - Thái Bình Dương, với hơn 28.000 quân Mỹ đồn trú tại Hàn Quốc.
Nếu niềm tin bị xói mòn, Seoul có thể đẩy mạnh hợp tác với châu Âu hoặc thậm chí gia tăng quan hệ kinh tế với Trung Quốc, tạo ra những dịch chuyển khó lường trong cấu trúc an ninh khu vực.
Lo ngại về môi trường đầu tư kinh doanh ở Mỹ
Không chỉ gây ra cú sốc ngoại giao, giới phân tích cho rằng, vụ truy quét của cơ quan di trú Mỹ tại nhà máy Hyundai còn phơi bày mâu thuẫn sâu sắc trong chương trình nghị sự kinh tế của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Trong khi ông Trump liên tục kêu gọi các công ty nước ngoài đầu tư vào Mỹ, các chính sách nhập cư cứng rắn và thuế quan cao lại gửi đi tín hiệu khó đoán, khiến các nhà đầu tư toàn cầu lo ngại về những rủi ro khi làm ăn kinh doanh tại Mỹ.
Ngay từ khi trở lại Nhà Trắng hồi đầu năm nay, chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đặt mục tiêu thu hút lao động có trình độ cao từ nước ngoài để đào tạo nhân sự Mỹ, phát triển sản xuất trong nước và tăng cường năng lực công nghệ. Tuy nhiên, cuộc truy quét của cơ quan di trú Mỹ vào nhà máy Hyundai lại làm gián đoạn kế hoạch này, khiến hình ảnh Mỹ trở nên “cứng nhắc” trong mắt các nhà đầu tư nước ngoài.
Trước tình hình này, Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 14/9 viết trên mạng xã hội Truth Social rằng, ông không muốn “làm nản lòng” hay “làm giảm động lực” đầu tư nước ngoài. Ông kêu gọi các công ty công nghệ đưa chuyên gia lành nghề đến Mỹ, khẳng định nếu không có những chuyên gia này, các khoản đầu tư lớn sẽ khó xuất hiện, từ chip, chất bán dẫn đến các sản phẩm công nghiệp phức tạp.
"Tổng thống Trump nói rằng ông ấy rất biết ơn các công ty nước ngoài và những khoản đầu tư mà họ đang thực hiện tại Mỹ. Ông ấy hiểu rằng các công ty này muốn mang theo nhân sự kỹ thuật lành nghề, đặc biệt khi họ tạo ra các sản phẩm chuyên biệt chẳng hạn như chip hay pin tại Georgia."
Bà Karoline Leavitt - Thư ký báo chí Nhà Trắng.
Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Christopher Landau cũng lấy làm tiếc về vụ truy quét, nhấn mạnh vụ việc không “chủ đích” nhằm vào Hàn Quốc và mối quan hệ song phương vẫn “tốt đẹp”. Ông kêu gọi đẩy nhanh các cuộc tham vấn về thị thực và quyền lợi người lao động, biến sự kiện trở thành cơ hội để củng cố quan hệ Mỹ - Hàn.
Vụ việc Hyundai phản ánh bức tranh rộng hơn về xung đột chính sách kinh tế. Một khảo sát của Hiệp hội các nhà thầu xây dựng Mỹ cho thấy các biện pháp thực thi luật nhập cư đã tác động đến nhiều doanh nghiệp: 5% bị kiểm tra trực tiếp, 10% công nhân bỏ việc hoặc không đến làm việc, 20% bị ảnh hưởng gián tiếp qua các nhà thầu phụ. Mặt khác, mức thuế quan cao và chính sách thay đổi thất thường khiến doanh nghiệp khó dự báo chi phí và lên kế hoạch sản xuất lâu dài.
Dù Nhà Trắng nhấn mạnh các biện pháp này nằm trong chương trình nghị sự kinh tế rộng lớn hơn nhằm tạo việc làm cho người lao động Mỹ, nhưng các chuyên gia kinh tế lại cảnh báo rằng xung đột chính sách này có thể làm tổn hại dòng đầu tư nước ngoài, làm chậm tiến trình xây dựng và phát triển cơ sở hạ tầng, đồng thời tạo ra sự nghi ngại từ các đối tác chiến lược. Nếu Mỹ không cân bằng giữa thực thi luật nhập cư và thu hút đầu tư, các công ty nước ngoài sẽ e ngại khi cam kết các dự án dài hạn, từ đó làm suy yếu năng lực cạnh tranh của nền kinh tế Mỹ trên trường quốc tế.
Chính sách di trú của Mỹ sẽ thay đổi ra sao?
Trong vụ truy quét tại nhà máy Hyundai ở Georgia, hầu hết công nhân Hàn Quốc bị bắt giữ đều chỉ có thị thực ngắn hạn hoặc thị thực du lịch, dẫn tới rủi ro pháp lý không đáng có. Trong nhiều năm, Hàn Quốc đã nhiều lần vận động hành lang cho một dự luật nhằm mở rộng các loại thị thực, giúp những công dân có tay nghề cao sang Mỹ làm việc lâu dài hơn. Tuy nhiên, theo Bộ Ngoại giao Hàn Quốc, dự luật này gặp khó khăn khi trình lên Quốc hội Mỹ, bởi các vấn đề liên quan đến thị thực thường gắn liền với chính sách nhập cư - một trong những chủ đề nhạy cảm nhất tại đất nước cờ hoa. Vụ việc tại Hyundai một lần nữa khiến cả Washington nhận ra tầm quan trọng của việc xây dựng những cơ chế mới, vừa bảo vệ lợi ích kinh tế, vừa đảm bảo an ninh nhập cư. Vậy sau sự cố này, chính sách di trú của Mỹ sẽ thay đổi ra sao để thích ứng với dòng vốn và lao động quốc tế?
Hàn Quốc là một trong những nhà đầu tư lớn tại Mỹ, với nhiều dự án đòi hỏi kỹ thuật cao mà nguồn nhân lực tại Mỹ khó đáp ứng. Tuy nhiên, khác với một số quốc gia như Australia, Canada hay Mexico, công nhân và chuyên gia Hàn Quốc không được hưởng các chế độ thị thực đặc biệt. Thay vào đó, nhiều nhân viên phải sử dụng thị thực B-1, B-2 hoặc chương trình miễn thị thực ESTA, vốn chỉ cho phép lưu trú ngắn hạn và không được làm việc toàn thời gian. Điều này tạo ra những vùng “xám” về pháp lý, khiến một số lao động gặp rủi ro và dẫn tới các cuộc truy quét nhập cư.
Các công ty Hàn Quốc từng cố gắng xin thị thực E-2 để kỹ sư và nhà thầu phụ làm việc hợp pháp tại Mỹ, nhưng tỷ lệ hồ sơ được chấp thuận giảm mạnh từ hơn 600 hồ sơ xuống dưới 400 trong một năm gần đây. Theo Bộ Ngoại giao Hàn Quốc, kể từ khi Tổng thống Donald Trump trở lại Nhà Trắng, Seoul đã hơn 50 lần kiến nghị về vấn đề thị thực cho lao động tay nghề cao nhưng hầu như không có tiến triển.
Một trong những nguyên nhân chính là nhiều lao động vẫn nhận lương từ công ty mẹ ở Hàn Quốc, vi phạm quy định thị thực. Giới chuyên gia cho rằng đây là hệ quả trực tiếp của chính sách nhập cư siết chặt, trong khi nhu cầu nhân lực cho các dự án công nghệ cao tại Mỹ vẫn vô cùng lớn.
Ngay sau vụ việc, Ngoại trưởng Hàn Quốc Cho Hyun đã đề nghị Quốc hội Mỹ tạo ra loại thị thực mới dành riêng cho các doanh nghiệp và chuyên gia Hàn Quốc. Ông nhấn mạnh rằng cần biện pháp đảm bảo lực lượng lao động không bị đối xử bất công, đồng thời giúp các công ty hoàn thành cam kết đầu tư tại Mỹ. Hai bên đã đồng ý thành lập “nhóm công tác” để thảo luận cơ chế mới, tương tự cách Mỹ làm với Singapore và Chile.
"Để giải quyết vấn đề, Bộ Ngoại giao Hàn Quốc sẽ thành lập nhóm công tác nhằm xin cấp phép một loại thị thực mới, giúp doanh nghiệp và chuyên gia của Hàn Quốc làm việc tại Mỹ có thể xin được thị thực nhanh nhất có thể."
Ngoại trưởng Hàn Quốc Cho Hyun.
Do đó, vụ bắt giữ công nhân Hàn Quốc được đánh giá có thể trở thành động lực để xây dựng một “hành lang pháp lý sạch” cho thị trường lao động Mỹ: xử lý nghiêm các trường hợp sai phạm nhưng đồng thời mở rộng cửa cho hồ sơ hợp pháp. Các chuyên gia dự đoán ba thay đổi chính có thể xuất hiện. Thứ nhất là tăng hạn ngạch hàng năm cho visa EB-3, cho phép đáp ứng nhu cầu lao động tay nghề cao. Thứ hai là rút ngắn thời gian xét duyệt, giúp các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài vận hành dây chuyền đúng tiến độ, giảm thiệt hại kinh tế do chậm tiến độ. Thứ ba là thiết lập cơ chế minh bạch, giúp bảo vệ lao động và hỗ trợ doanh nghiệp tuyển đúng người mà không cần “lách luật”.
Nếu Mỹ không cải thiện cơ chế thị thực, các đối tác quốc tế có thể chuyển vốn sang Canada, Mexico hay Đông Nam Á, nơi có điều kiện thuận lợi hơn. Điều này sẽ làm suy yếu chiến lược “Made in America” mà chính quyền Trump đang thúc đẩy. Thực tế, không chỉ Hàn Quốc, mà Nhật Bản và nhiều nước châu Âu cũng phải đối mặt với tình trạng thiếu hạn ngạch thị thực lao động tại Mỹ. Một số hãng sản xuất ô tô lớn thường chủ yếu tập trung vào việc mở rộng và nâng cấp các nhà máy hiện có tại Mỹ, do e ngại việc xây dựng cơ sở mới gặp khó khăn trong thủ tục thị thực và chính sách nhập cư.
Vụ bắt giữ lao động bất hợp pháp ở Georgia, nếu không được xử lý khéo léo, có thể phủ bóng đen lên dòng vốn hàng chục, thậm chí là hàng trăm tỷ USD mà các tập đoàn Hàn Quốc đã cam kết tại Mỹ, đồng thời làm suy yếu một trong những trụ cột chiến lược mà Washington dựa vào để duy trì ảnh hưởng tại Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Nhưng nếu được giải quyết một cách thấu đáo, sự cố này có thể trở thành chất xúc tác để Mỹ và Hàn Quốc xây dựng một khuôn khổ minh bạch hơn cho tuyển dụng lao động chất lượng cao, bảo vệ đầu tư và duy trì lòng tin của doanh nghiệp quốc tế. Ở góc độ rộng hơn, đây cũng là phép thử cho năng lực của Washington trong việc cân bằng giữa chính sách nhập cư và lợi ích kinh tế, hướng đến mục tiêu “Nước Mỹ trên hết” mà Tổng thống Trump theo đuổi.
