ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Mỗi ngày, Thủ đô Hà Nội phát sinh gần 7.000 tấn rác sinh hoạt, tương đương hàng nghìn xe chở rác đổ về các khu xử lý. Con số này phản ánh không chỉ quy mô dân số hơn 8 triệu người, mà còn là sức ép môi trường ngày một lớn đối với hệ thống hạ tầng đô thị. Khi những bãi chôn lấp dần quá tải và quỹ đất eo hẹp, việc tìm ra lời giải bền vững cho rác thải trở thành bài toán cấp bách. Và hướng đi đang được Hà Nội lựa chọn chính là ứng dụng công nghệ hiện đại - biến rác từ gánh nặng trở thành tài nguyên.

Trong những năm gần đây, Thành phố đã chủ động chuyển từ mô hình “thu gom - vận chuyển - chôn lấp” sang mô hình quản lý thông minh, kết nối giữa người dân, doanh nghiệp và cơ quan chức năng.

Các nền tảng số như Grac, mGreen hay URENCO App đã được triển khai tại nhiều địa bàn, giúp người dân dễ dàng tra cứu thông tin, phản ánh dịch vụ hoặc đặt lịch thu gom rác cồng kềnh. Dữ liệu từ những ứng dụng này được tổng hợp để cơ quan quản lý nắm bắt tình hình thực tế, điều phối nhân lực và giám sát chất lượng vệ sinh môi trường hiệu quả hơn. Đây không chỉ là sự thay đổi về kỹ thuật, mà là bước chuyển căn bản trong tư duy quản lý đô thị - coi công nghệ là công cụ hỗ trợ cho hành vi và ý thức cộng đồng.

Một trong những biểu tượng rõ nét nhất cho chiến lược này là Nhà máy điện rác Sóc Sơn, đặt tại Khu liên hợp xử lý chất thải rắn Nam Sơn, do Công ty Cổ phần Năng lượng Môi trường Thiên Ý Hà Nội đầu tư. Bắt đầu vận hành từ năm 2022, nhà máy có công suất 4.000 tấn rác khô mỗi ngày, sử dụng công nghệ đốt rác tiên tiến của Bỉ, giúp giảm hơn 90% lượng rác phải chôn lấp và đồng thời phát điện hòa vào lưới điện quốc gia. Với quy mô này, Sóc Sơn hiện là nhà máy điện rác lớn nhất Việt Nam, lớn thứ hai thế giới, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong việc chuyển đổi mô hình xử lý chất thải.

Bên cạnh đó, URENCO - đơn vị nòng cốt của thành phố trong công tác vệ sinh môi trường cũng đã bước vào giai đoạn hiện đại hóa. Đầu năm 2025, doanh nghiệp này đưa vào vận hành 100 phương tiện và thiết bị chuyên dụng mới tại bốn quận trung tâm cũ Ba Đình, Hoàn Kiếm, Đống Đa, Hai Bà Trưng. Các xe quét rửa đường tiêu chuẩn Euro 6, xe điện mini cho ngõ nhỏ và xe phun sương dập bụi cao 45 mét giúp tăng năng suất thu gom 25%, đồng thời giảm đến 70% sức lao động thủ công. Đây là bước tiến quan trọng, thể hiện quyết tâm của Hà Nội trong việc xây dựng đô thị sạch và giảm phát thải.

Tiếp nối thành công đó, ngày 18/9/2025, Nhà máy điện rác Seraphin (phường Tùng Thiện, Hà Nội) chính thức khánh thành. Công trình có công suất xử lý 2.250 tấn rác/ngày, phát điện 37 MW/giờ, sử dụng công nghệ đốt Martin (Đức) hiện đại bậc nhất khu vực. Ông Nguyễn Văn Vinh, Tổng Giám đốc Tập đoàn AMACCAO, cho biết, dự án khởi công tháng 3/2022 và tiếp nhận rác từ 1/5/2025, vượt tiến độ nhờ hệ thống tự động hóa và giám sát chặt chẽ. Seraphin không chỉ giúp giảm 40% khí thải so với phương thức chôn lấp, mà còn trở thành mô hình kiểu mẫu cho xử lý rác đô thị, được kỳ vọng nhân rộng trong thời gian tới.

Tuy nhiên, những nỗ lực này vẫn phải đối mặt với không ít thách thức. Phân loại rác tại nguồn - yếu tố cốt lõi để công nghệ phát huy hiệu quả hiện vẫn chưa được triển khai rộng rãi. Dù Luật Bảo vệ Môi trường 2020 đã quy định bắt buộc phân loại từ 1/1/2025, nhưng thực tế nhiều nơi vẫn trộn lẫn rác sinh hoạt, gây khó khăn lớn cho khâu xử lý. Bên cạnh đó, chi phí đầu tư và vận hành công nghệ cao như cảm biến, camera, hệ thống IoT hay dây chuyền đốt rác vẫn là gánh nặng cho ngân sách và doanh nghiệp. Một số dự án hiện đại gặp khó khăn trong vận hành do thiếu nhân lực kỹ thuật và nguồn vốn duy trì ổn định.

Cũng không thể bỏ qua bài toán đồng bộ dữ liệu và hạ tầng. Các ứng dụng quản lý, cảm biến và camera hiện chưa kết nối thống nhất, khiến việc giám sát và cảnh báo môi trường còn hạn chế. Nhiều hạ tầng cũ như thùng rác, trạm trung chuyển, khu lưu chứa… chưa được nâng cấp tương ứng, làm giảm hiệu quả của hệ thống mới. Các chuyên gia cho rằng, muốn công nghệ thực sự đi vào cuộc sống, Hà Nội cần đẩy mạnh hợp tác công - tư (PPP), tạo cơ chế tài chính minh bạch, ổn định và khuyến khích doanh nghiệp đầu tư dài hạn.

Cuối cùng, yếu tố con người vẫn là then chốt. Từ công nhân thu gom, kỹ sư vận hành đến cán bộ quản lý đều cần được đào tạo về kỹ năng sử dụng công nghệ mới. Song song, công tác truyền thông và giáo dục cộng đồng phải đi trước một bước, để mỗi hộ dân hiểu rằng việc phân loại rác, bảo trì hệ thống, phản hồi qua ứng dụng không chỉ là nghĩa vụ mà còn là hành động bảo vệ chính không gian sống của họ.

Hà Nội đang đứng trước cơ hội lớn để tái định hình mô hình quản lý rác thải đô thị - từ chôn lấp sang tái tạo năng lượng, từ quản lý thủ công sang điều hành thông minh. Khi công nghệ, chính sách và ý thức cộng đồng cùng vận hành hài hòa, rác thải không còn là gánh nặng, mà sẽ trở thành nguồn tài nguyên quý giá cho một Thủ đô xanh, sạch, hiện đại và bền vững.