ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Nếu đi qua các tuyến phố trung tâm Hà Nội như Trần Hưng Đạo, Ngô Quyền hay Hàng Bài trong những ngày gần đây, người dân sẽ nhận thấy một thay đổi bất ngờ: những con số đếm ngược quen thuộc trên cột đèn tín hiệu giao thông đã biến mất. Không còn cảnh người đi xe “canh” từng giây cuối để vượt khi đèn còn 3, 2, 1; cũng không còn tiếng động cơ rồ lên đồng loạt trước khoảnh khắc đèn chuyển xanh. Thay vào đó, nhiều người bỗng trở nên lúng túng, dừng gấp, vượt nhầm, thậm chí tưởng đèn bị hỏng.

Thực chất, đèn không hỏng. Đây là một phần trong kế hoạch nâng cấp hệ thống điều khiển đèn tín hiệu giao thông của Hà Nội, chuyển từ cơ chế vận hành cố định sang điều khiển thông minh bằng trí tuệ nhân tạo (AI). Toàn Thành phố hiện có hơn 560 nút giao thông do lực lượng công an quản lý. Phần lớn trong số này được đầu tư từ nhiều năm trước, công nghệ lạc hậu, chỉ hoạt động theo chu kỳ cố định. Trong khi đó, lưu lượng giao thông hiện nay đã tăng gấp nhiều lần, phương tiện cá nhân chiếm hơn 80%, còn giao thông công cộng chưa đáp ứng đủ nhu cầu. Hệ thống cũ không còn khả năng điều tiết hiệu quả, khiến nhiều nút giao ùn ứ cục bộ.

Hệ thống mới sử dụng camera chuyên dụng thu thập dữ liệu giao thông theo thời gian thực, sau đó AI phân tích và điều chỉnh thời lượng đèn xanh, đèn đỏ phù hợp với lưu lượng từng hướng. Thử nghiệm tại hai nút giao Võ Chí Công – Xuân La và Nguyễn Hoàng Tôn cho thấy thời gian chờ đèn đỏ giảm 20 – 30%, các dòng xe di chuyển thông suốt hơn, đặc biệt trong giờ cao điểm. Khi triển khai đồng bộ, hệ thống có thể điều phối nhiều nút giao cùng lúc, tối ưu hóa lưu lượng toàn tuyến và giảm áp lực cho lực lượng cảnh sát giao thông.

Tuy nhiên, để AI hoạt động linh hoạt, bộ đếm giây buộc phải tạm dừng. Nếu vẫn duy trì con số đếm ngược, chu kỳ đèn sẽ bị cố định, làm mất tính tự động của AI. Về kỹ thuật, đây là hợp lý, nhưng với người dân, thay đổi này không dễ làm quen ngay.

Tại ngã tư Ngô Quyền – Trần Hưng Đạo, anh Nguyễn Cao Sơn (Nam Từ Liêm) chia sẻ: “Không có đèn đếm, tôi thấy thiếu chủ động. Nhiều khi đèn chuyển màu đột ngột, dễ phanh gấp hoặc vượt nhầm”. Ngược lại, chị Lê Thị Hà (Thanh Xuân) nhận xét, việc bỏ đèn đếm giúp tập trung hơn, không còn tâm lý tranh thủ vài giây cuối: “Chỉ mong đèn nháy thêm một lần trước khi đổi màu để chủ động dừng lại”. Hai ý kiến trái ngược cho thấy, thay đổi công nghệ dễ, nhưng thay đổi thói quen khó.

Theo chuyên gia giao thông Vũ Hoàng Chung, bộ đếm ngược từng là công cụ hữu ích, giúp người đi đường ước lượng thời gian. Nhưng lâu dần, nó tạo tâm lý tranh thủ. Khi còn ba giây đèn xanh, nhiều người cố lao qua; khi còn vài giây đèn đỏ, lại nhích lên chờ sẵn. Không ít vụ tai nạn xuất phát từ thói quen này. Vì vậy, bỏ đèn đếm ngược là cần thiết, giúp người đi đường quan sát tín hiệu thật, không “chạy đua” với đồng hồ.

Nhiều quốc gia phát triển đã đi trước chúng ta. Ở Nhật Bản, Singapore hay các thành phố châu Âu, hệ thống đèn tín hiệu được điều khiển tự động, thay đổi chu kỳ liên tục theo lưu lượng xe, nhưng không có đồng hồ đếm giây. Người dân tuân thủ tuyệt đối hiệu lệnh đèn, không nhích lên dù chỉ một bánh xe. Ở Tokyo, ai cũng sẵn sàng chờ thêm vài giây dù đường trống, vì an toàn của bản thân gắn liền trật tự chung.

Trở lại Hà Nội, việc bỏ đèn đếm giây không chỉ là cải tiến kỹ thuật, mà còn là phép thử về ý thức giao thông. AI có thể xử lý hàng nghìn dữ liệu mỗi giây, nhưng không thể thay thế sự bình tĩnh và tự giác của con người. Hệ thống thông minh đến đâu cũng vô nghĩa nếu người đi đường vẫn cố vượt, chen lấn, coi đèn vàng là “đèn được phép tăng tốc”. Văn minh giao thông không phải đèn biết đổi màu đúng lúc, mà là người dân biết dừng đúng chỗ, đúng thời điểm.

Trong thời gian đầu, thay đổi này có thể gây bất tiện, nhưng đó là cái giá tất yếu cho quá trình chuyển đổi sang giao thông thông minh. Công nghệ chỉ là công cụ, còn chất lượng một đô thị thông minh được quyết định bởi ý thức của những người sống trong đó. Nếu mỗi người chậm lại nửa nhịp, quan sát kỹ hơn, tôn trọng đèn và tôn trọng nhau, Hà Nội sẽ không chỉ có hệ thống đèn hiện đại mà còn có văn hóa giao thông thật sự văn minh.