ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Bản Tuyên ngôn độc lập đã mở ra kỷ nguyên mới cho đất nước: kỷ nguyên độc lập, tự do và phát triển.

Bản Tuyên ngôn độc lập ra đời như thế nào?

Số nhà 48 Hàng Ngang vốn là hiệu buôn của gia đình tư sản yêu nước Trịnh Văn Bô, sau này trở thành nơi làm việc của Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng Trung ương Đảng vào những ngày tháng 8/1945. Chính tại căn phòng nhỏ giản dị trên tầng hai, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã miệt mài viết nên những dòng chữ bất hủ trong Bản Tuyên ngôn độc lập, kết tinh ý chí và khát vọng ngàn đời của dân tộc Việt Nam.

Bản Tuyên ngôn độc lập ra đời khi chúng ta mới giành được chính quyền nhưng đất nước vẫn còn bộn bề khó khăn, thù trong giặc ngoài. Thời gian viết cũng rất ngắn, từ ngày 26/8 cho đến 29/8, khi đó Chủ tịch Hồ Chí Minh đảm nhận việc viết và thông qua Ban Thường vụ Trung ương để hình thành nên bản tuyên bố cho sự ra đời của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Đây là điều cực kỳ đặc biệt.

Chủ tịch Hồ Chí Minh vừa nghiên cứu những áng hùng văn của nhân loại – Tuyên ngôn độc lập của Mỹ năm 1776, Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền của Pháp năm 1791 – vừa chắt lọc, sáng tạo để viết nên bản Tuyên ngôn của chính dân tộc mình. Bản Tuyên ngôn độc lập không chỉ là một văn kiện quan trọng, khẳng định quyền độc lập, tự do của dân tộc ta, mà còn là một áng văn bất hủ, kết tinh tinh thần yêu nước, khát vọng tự do, và ý chí quật cường của nhân dân Việt Nam.

Bác Hồ của chúng ta đã có sự chuẩn bị từ lâu về những nội dung và tinh thần của Tuyên ngôn độc lập nên khi Tuyên ngôn độc lập của Việt Nam ra đời, mặc dù không dài nhưng lập luận rất sắc bén, có cơ sở pháp lý và đi vào lòng người, ai nghe cũng thấu hiểu lý do tại sao chúng ta cần độc lập và phải cương quyết bảo vệ nền độc lập mới giành được đó.

Với lời lẽ giản dị, rõ ràng nhưng đanh thép, Tuyên ngôn khẳng định: "Một dân tộc đã gan góc chống lại ách nô lệ hơn 80 năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phe Đồng minh chống phát xít mấy năm nay, dân tộc đó phải được tự do! Dân tộc đó phải được độc lập". Tuyên ngôn độc lập kết thúc bằng quyết tâm sắt đá: "Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã trở thành một nước tự do, độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do độc lập ấy".

Những di vật lịch sử

Trải qua 80 năm, không gian ngôi nhà số 48 Hàng Ngang vẫn còn lưu giữ nhiều hiện vật gắn bó với Bác và các đồng chí lãnh đạo cách mạng, như: bộ quần áo kaki, chiếc vali mây, di ảnh cùng những đồ dùng sinh hoạt giản dị. Đặc biệt, chiếc bàn dài màu cánh gián với 8 chiếc ghế tựa hai bên vẫn còn nguyên vẹn. Đây là những đồ vật chứng kiến giờ phút lịch sử mà từ đó, vận mệnh dân tộc rẽ sang một trang mới.

Ông Trịnh Kiến Quốc, con trai ông Trịnh Văn Bô và bà Hoàng Thị Minh Hồ, xúc động khi trở lại căn phòng lịch sử, nơi cha mẹ ông đã hiến dâng tài sản và gửi trọn niềm tin cho cách mạng, góp phần làm nên mùa thu độc lập 1945.

Ông Trịnh Kiến Quốc cho biết: "Bố mẹ tôi vẫn thường kể về những ngày họ đến với cách mạng. Điều đặc biệt là khi Bác Hồ về đây, mẹ tôi cũng không hề hay biết. Chỉ đến chiều ngày 2/9, khi mẹ và bố tôi cùng có mặt tại Quảng trường Ba Đình, mỗi người đứng trong một đoàn khác nhau thì lúc nghe Bác Hồ đọc Tuyên ngôn độc lập, mẹ tôi mới biết".

Chị Nguyễn Thu Hiền, thuyết minh viên di tích lịch sử 48 Hàng Ngang cho hay: "Tại ngôi nhà số 48 Hàng Ngang, gian tầng hai chính là nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sống và viết bản Tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Tại căn phòng nhỏ ấy, trong những ngày tháng 8 lịch sử, Người đã dồn hết tâm lực, trí tuệ và bản lĩnh của một vị lãnh tụ để soạn thảo bản Tuyên ngôn độc lập".

Cùng với sự gìn giữ nguyên trạng, di tích còn được bổ sung các phương thức trưng bày hiện đại. Bằng công nghệ trình chiếu mapping, thực tế ảo VR hay hologram, những kỷ vật của lịch sử như được “sống lại”, giúp công chúng hình dung chân thực bầu không khí của mùa thu cách mạng năm 1945. Chính nhờ cách tiếp cận này, thế hệ trẻ hôm nay thêm cơ hội tìm hiểu, gắn bó và tự hào hơn về lịch sử dân tộc.

Sinh viên Chu Vũ Nguyên Anh, Đại học Sư phạm Hà Nội, chia sẻ: "Đi qua dòng chảy lịch sử, tôi càng thấm thía hơn ý nghĩa của bản Tuyên ngôn độc lập. Tôi thấy rằng nơi đây là một trong những 'địa chỉ đỏ' của Hà Nội. Các bạn trẻ, dù là đến thăm hay đang sống và làm việc tại Thủ đô, cũng nên một lần ghé qua để cảm nhận không khí thiêng liêng ấy".

Sinh viên Nguyễn Thị Huế, Đại học Thủ đô Hà Nội, bày tỏ: "Cảm giác như không khí của ngày 2/9/1945 đang hiện hữu ngay trước mắt. Khi được tận mắt chứng kiến những di vật, em cảm thấy vô cùng tự hào, đồng thời cũng ý thức rõ hơn về trách nhiệm của bản thân đối với dân tộc và đất nước trong việc gìn giữ, bảo vệ những thành quả mà cha ông đã gây dựng".

Không gian tưởng niệm trong di tích còn dành một vị trí trang trọng làm phòng thờ Bác, được bài trí theo phong cách truyền thống, như lời nhắc nhở về công lao to lớn và vai trò vĩ đại của Người trong sự nghiệp giành độc lập, tự do cho Tổ quốc. 80 năm sau ngày 2/9/1945, những di vật lịch sử tại ngôi nhà 48 Hàng Ngang vẫn giữ nguyên giá trị. Không chỉ là chứng nhân của một thời khắc lịch sử, đó còn là bài học sinh động về khát vọng độc lập, tự do và sức mạnh đại đoàn kết dân tộc.

Tuyên ngôn độc lập: Giá trị lịch sử vượt thời đại

Với hơn 1.000 từ, Bản Tuyên ngôn độc lập là văn kiện lịch sử đặc biệt, văn bản chính trị - pháp lý đầu tiên trong hệ thống văn kiện chính trị - pháp lý của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Bản Tuyên ngôn độc lập năm 1945 được coi là bản Tuyên ngôn thứ ba trong lịch sử về quyền tự chủ của dân tộc Việt Nam.

Đại tá Nguyễn Văn Trường, Học viện Chính trị Bộ Quốc phòng, cho biết: "Bản Tuyên ngôn độc lập do Chủ tịch Hồ Chí Minh soạn thảo được xem là một trong những bản Tuyên ngôn nổi tiếng nhất thế giới. Vượt lên trên những bản Tuyên ngôn trước đó, văn kiện này không chỉ khẳng định các quyền cơ bản của con người, mà còn nâng tầm thành quyền cơ bản của cả một dân tộc: quyền độc lập, quyền tự quyết cùng những quyền thiêng liêng khác".

Tư tưởng giá trị cốt lõi, xuyên suốt trong Bản Tuyên ngôn là sự khát khao về một đất nước độc lập, tự do; là cuộc sống ấm no, hạnh phúc của nhân dân; là ý chí đấu tranh kiên cường, bất khuất, quyết tâm sắt đá để bảo vệ độc lập, tự do, hạnh phúc cho dân tộc. Trong bối cảnh cả dân tộc đang vững bước tiến vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình, tinh thần độc lập, tự chủ, tự cường, khát vọng hòa bình, nhân quyền và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc của Tuyên ngôn độc lập vẫn vẹn nguyên giá trị.

PGS.TS Nguyễn Mạnh Hà, nguyên Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng, cho hay: "Bản Tuyên ngôn độc lập đã mở ra một thời kỳ mới: cả dân tộc vừa bảo vệ độc lập, vừa gắn liền con đường đó với chủ nghĩa xã hội. Ngày nay, những thành tựu to lớn của công cuộc đổi mới và xây dựng chủ nghĩa xã hội đã thể hiện rõ trên tất cả các lĩnh vực, tạo nên một tiền đề vững chắc để đất nước ta bước vào kỷ nguyên mới, với niềm tin và khát vọng phát triển".

PGS.TS Bùi Đình Phong, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, chia sẻ: "Với thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám và sự kiện Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa chính thức ra đời. Thắng lợi ấy đã mở ra một kỷ nguyên mới – kỷ nguyên độc lập, tự do của dân tộc".

Khát vọng hòa bình – tinh thần bất diệt của Tuyên ngôn độc lập ngày 2/9/1945 đã có ý nghĩa lớn lao, khơi dậy lòng tự hào dân tộc của thế hệ trẻ hôm nay. Đó sẽ là kim chỉ nam và nguồn sức mạnh tinh thần vô giá để thế hệ trẻ – những chủ nhân tương lai của đất nước – vững bước trên con đường xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

80 năm trôi qua, tư tưởng vượt thời đại của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong Tuyên ngôn độc lập ngày 2/9/1945 đã trở thành sức mạnh to lớn của toàn dân tộc Việt Nam vượt qua mọi khó khăn, thách thức, thực hiện lời thề thiêng liêng trong ngày lễ Độc lập: “Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy”.

Tuyên ngôn độc lập không chỉ là một văn bản chính trị, mà là biểu tượng bất diệt của ý chí độc lập, khát vọng tự do. Từ bản Tuyên ngôn bất hủ năm 1945, khát vọng độc lập, tự do vẫn luôn soi sáng và đồng hành cùng con đường phát triển của đất nước hôm nay.