Gaza sắp đạt được hòa bình?
Dù còn nhiều trở ngại nhưng việc Israel và Hamas cùng sẵn sàng đối thoại cho thấy cơ hội hòa bình đang dần hình thành tại Dải Gaza.
Tổng thống Mỹ Donald Trump đang đẩy mạnh các nỗ lực ngoại giao nhằm chấm dứt cuộc chiến kéo dài giữa Israel và Hamas tại Dải Gaza.
Trong tuyên bố ngày 4/10, ông Trump cho biết, Israel đã đồng ý với “đường ranh giới rút quân ban đầu” và lệnh ngừng bắn sẽ “có hiệu lực ngay lập tức” nếu Hamas xác nhận. Động thái này được xem là bước tiến đáng kể trong kế hoạch 20 điểm do Nhà Trắng đề xuất, nhằm mở ra hy vọng mới cho hòa bình Trung Đông sau gần hai năm xung đột đẫm máu.
Theo bản đồ đề xuất được ông Trump công bố trên mạng xã hội Truth Social, quân đội Israel sẽ duy trì kiểm soát sâu 6,5 km ở phía Nam Gaza, 2 km ở trung tâm và 3,5 km ở phía Bắc sau khi toàn bộ 48 con tin được thả. So với bản đồ do các nhà hòa giải quốc tế đưa ra hồi giữa tháng 7, đây là mức mở rộng đáng kể phạm vi kiểm soát của Israel, vốn chỉ sâu tối đa 1,6 km tính từ biên giới.
Một nguồn tin từ Tel Aviv cho biết, bản đồ này bám sát các ranh giới quân sự của Israel trước khi Chiến dịch “Cỗ xe ngựa của Gideon” được phát động vào tháng 8. Tuy nhiên, việc duy trì các “vùng kiểm soát sâu” bên trong Gaza có thể vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ phía Hamas, vốn lâu nay luôn yêu cầu Israel rút quân hoàn toàn.
Để thúc đẩy tiến trình, con rể của Tổng thống Trump - Jared Kushner và đặc phái viên về Trung Đông Steve Witkoff đã lên đường tới Ai Cập nhằm hoàn thiện chi tiết của thỏa thuận trao đổi con tin. Theo một quan chức Nhà Trắng, hai đại diện này sẽ làm việc với các bên trung gian, trong đó có Ai Cập và Qatar để “đảm bảo lệnh ngừng bắn được thực thi trong thời gian ngắn nhất có thể”.
Phản hồi từ Tel Aviv, Thủ tướng Benjamin Netanyahu tuyên bố, ông đã chỉ đạo Bộ trưởng Các vấn đề Chiến lược Ron Dermer dẫn đầu phái đoàn Israel tới Ai Cập để “hoàn thiện các chi tiết kỹ thuật” của kế hoạch. Nhà lãnh đạo Israel bày tỏ sự lạc quan rằng, tất cả con tin sẽ được trả tự do trong những ngày tới, đồng thời khẳng định áp lực quân sự và ngoại giao đã buộc Hamas phải nhượng bộ.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cho biết: “Trong giai đoạn đầu, Hamas sẽ thả toàn bộ con tin của chúng tôi và Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) sẽ được tái triển khai theo cách bảo đảm quyền kiểm soát toàn diện đối với các khu vực trọng yếu trong Dải Gaza.
Bước sang giai đoạn thứ hai, Hamas sẽ bị giải giáp và Dải Gaza sẽ được phi quân sự hóa. Việc này sẽ được thực hiện thông qua các biện pháp ngoại giao theo kế hoạch của Tổng thống Trump hoặc bằng biện pháp quân sự do chúng tôi tiến hành”.
Về phía Hamas, nhóm vũ trang Palestine tuyên bố sẵn sàng tham gia đàm phán để trả tự do cho toàn bộ con tin, song chưa chấp nhận đề xuất ngừng bắn của ông Trump một cách vô điều kiện. Phản ứng này cho thấy, nhóm vũ trang Palestine vẫn đang cân nhắc các vấn đề then chốt như rút quân, kiểm soát lãnh thổ và giải trừ vũ khí.
Nhà phân tích Amjad Iraqi - Tổ chức Khủng hoảng Quốc tế nhìn nhận: “Hamas đã phản ứng khá khôn ngoan khi nói ‘đồng ý, nhưng kèm điều kiện’. Họ chấp nhận phần thỏa thuận liên quan đến việc thả con tin, nhưng tách riêng khỏi các vấn đề khó hơn như tương lai của Gaza sau chiến tranh. Cách tiếp cận này giúp họ chuyển áp lực trở lại phía chính quyền Thủ tướng Netanyahu và các quốc gia Ả Rập đang đóng vai trò hòa giải. Nếu Hamas bác bỏ toàn bộ kế hoạch, Israel có thể lấy đó làm cớ để mở cuộc tấn công mạnh hơn nữa”.
Theo giới quan sát, cả Israel và Hamas đều phản ứng tích cực nhưng có tính toán riêng. Với Thủ tướng Netanyahu, việc ủng hộ kế hoạch của Mỹ giúp ông duy trì quan hệ đồng minh chiến lược với Washington, đồng thời tránh mâu thuẫn với phe cánh hữu trong chính phủ - những người phản đối bất kỳ nhượng bộ nào với Palestine.
Còn với Hamas, việc tham gia đàm phán là cách duy trì ảnh hưởng chính trị trong khi tránh bị quy trách là cản trở tiến trình hòa bình.
Trên thực địa, tình hình chiến sự đã có dấu hiệu hạ nhiệt. Sau lời kêu gọi của ông Trump, các cuộc không kích tại Gaza giảm đáng kể, dù vẫn còn một số vụ nổ rải rác. Người dân địa phương cho biết, họ cảm nhận được “khoảng lặng đầu tiên sau nhiều tháng giao tranh”.
Dù còn nhiều trở ngại, việc Israel và Hamas cùng sẵn sàng đối thoại cho thấy cơ hội hòa bình đang dần hình thành. Nếu các cuộc đàm phán tại Cairo đạt kết quả và kế hoạch của ông Trump được thực thi, đây chắc chắn sẽ là bước ngoặt lớn nhất trong tiến trình hòa giải Trung Đông suốt nhiều năm qua.
