EVFTA mang lại gần 300 tỷ USD kim ngạch thương mại song phương

Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam-Liên minh châu Âu (EVFTA) đã mở ra một giai đoạn mới cho mối quan hệ đối tác Việt Nam-EU đi vào chiều sâu, thiết thực và hiệu quả hơn. Sau 5 năm triển khai, EVFTA đã xúc tác cho kim ngạch thương mại song phương tăng trưởng mạnh mẽ.

Cách đây 5 năm, ngày 1/8/2020 đánh dấu mốc quan trọng trong quan hệ Việt Nam-Liên minh châu Âu (EU) khi Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam-Liên minh châu Âu (EVFTA) chính thức có hiệu lực.

Trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị gia tăng và chuỗi cung ứng toàn cầu ngày càng phân mảnh, EVFTA trở thành một hình mẫu hợp tác dựa trên luật lệ, giá trị chung và tầm nhìn phát triển dài hạn. Kết quả này đã đưa Việt Nam trở thành đối tác thương mại hàng đầu của EU tại ASEAN và đối tác lớn thứ 16 trên toàn cầu.

Tác động kinh tế và sự hội nhập tiêu chuẩn

Được ký kết vào ngày 30/6/2019 và chính thức có hiệu lực từ ngày 1/8/2020, EVFTA là một trong EVFTA những hiệp định thương mại tự do toàn diện và tham vọng nhất mà EU từng ký với một quốc gia đang phát triển. Hiệp định đã xóa bỏ hơn 70% thuế quan đối với nhiều mặt hàng xuất nhập khẩu giữa hai bên. Phần thuế còn lại lên tới 99% sẽ được gỡ bỏ dần theo lộ trình trong những năm tới. Không chỉ dừng lại ở việc cắt giảm thuế quan, EVFTA còn mở rộng quyền tiếp cận thị trường, tăng cường bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ và thúc đẩy minh bạch hóa trong hệ thống quy định – tất cả nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn để doanh nghiệp hai bên tận dụng tối đa cơ hội thương mại.

Bên cạnh tác động kinh tế trực tiếp, EVFTA còn là chất xúc tác cho sự hòa hợp lâu dài về giá trị và tiêu chuẩn giữa Việt Nam và EU. Ông Bruno Jaspaert, Chủ tịch EuroCham khẳng định đây là then chốt cho thành công của EVFTA.

“Trong bối cảnh bất ổn địa chính trị ngày càng gia tăng và các tuyên bố áp thuế đơn phương liên tục xuất hiện, EVFTA nổi bật như một biểu tượng của niềm tin và tinh thần hợp tác. Ngày 1/8 năm nay không chỉ đánh dấu tròn 5 năm hiệp định có hiệu lực, mà còn là thời điểm mang tính bước ngoặt trong cục diện thương mại toàn cầu. Giữa lúc thế giới đang phân tích từng chi tiết của các thỏa thuận thương mại mới và do dự trước các chính sách “thuế đối ứng từ Hoa Kỳ, EVFTA lại mang đến sự rõ ràng và ổn định hiếm hoi. Những điều khoản minh bạch và cam kết chung giữa Việt Nam và EU cho thấy: sự hài hòa về tiêu chuẩn cùng thị trường mở chính là con đường dẫn đến tăng trưởng bền vững và thịnh vượng lâu dài”, Chủ tịch EuroCham nhấn mạnh.

Thực tế cho thấy, kể từ khi được triển khai, EVFTA đã góp phần thúc đẩy thương mại EU-Việt Nam tăng trưởng mạnh mẽ. Theo số liệu sơ bộ từ Cục Thống kê Việt Nam, chỉ trong vòng chưa đầy 5 năm, từ tháng 8/2020 đến tháng 5/2025kim ngạch thương mại song phương đã đạt 298 tỷ USD. Con số này chiếm gần 40% tổng kim ngạch thương mại tích lũy giữa hai bên (815 tỷ USD) trong hơn 30 năm hợp tác giao thương kể từ 1995 – một minh chứng rõ ràng cho vai trò xúc tác của EVFTA trong việc mở rộng thị trường và làm sâu sắc hơn mối quan hệ hợp tác kinh tế song phương.

Đài PTTH Hà Nội
Xuất khẩu dệt may của Việt Nam tăng trưởng nhờ EVFTA.

Hiện nay, Việt Nam là đối tác thương mại hàng hóa lớn nhất của EU tại ASEAN và đứng thứ 16 trên toàn cầu. Các mặt hàng xuất khẩu sang châu Âu đa dạng từ điện tử, dệt may, nội thất cho đến nông sản. Ở chiều ngược lại, EU là thị trường xuất khẩu lớn thứ ba và là nguồn nhập khẩu lớn thứ tư của Việt Nam, cung cấp các sản phẩm chiến lược như máy móc công nghệ cao, phương tiện vận tải, dược phẩm và công nghệ xanh. Chỉ số Niềm tin Kinh doanh (BCI) mới nhất của EuroCham, công bố trong Quý 2/2025, cho thấy EVFTA đang ngày càng phát huy hiệu quả. Có tới 66% doanh nghiệp tham gia khảo sát đang tích cực giao thương giữa EU và Việt Nam và gần như toàn bộ doanh nghiệp (98,2%) đều có mức độ hiểu biết nhất định về hiệp định. Một nửa số doanh nghiệp đã ghi nhận lợi ích ở mức từ trung bình đến đáng kể – tỷ lệ này được kỳ vọng sẽ tiếp tục tăng khi các cam kết cắt giảm thuế quan được triển khai đầy đủ trong những năm tới.

Đài PTTH Hà Nội
Da giày là một trong những mặt hàng xuất khẩu nhiều của Việt Nam sang thị trường EU.

Đáng chú ý, không chỉ các tập đoàn lớn được hưởng lợi mà các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) cũng đang khai thác tốt các ưu đãi từ hiệp định. Tỷ lệ doanh nghiệp xem cắt giảm thuế quan là lợi thế then chốt đã tăng vọt từ 29% trong Q2/2024 lên 61% trong cùng kỳ năm nay. Trong đó, một số doanh nghiệp đã có thể định lượng lợi nhuận trực tiếp từ EVFTA, mức tăng trung bình được ghi nhận vào lợi nhuận ròng là 8,7% – với một số doanh nghiệp báo cáo con số ấn tượng lên tới 25%.

Nắm bắt cơ hội và vượt qua lực cản

Không chỉ dừng lại ở các ưu đãi thuế quan, EVFTA còn là chìa khóa giúp doanh nghiệp châu Âu tiếp cận tốt hơn thị trường nội địa đang phát triển nhanh chóng của Việt Nam, từ cơ hội đầu tư FDI được hưởng nhiều chính sách ưu đãi đến hợp tác trong các dự án hợp tác công tư (PPP). Với quy mô dân số 100 triệu người và lực lượng lao động hơn 55 triệu người, Việt Nam đang dần trở thành một hệ sinh thái chiến lược cho các doanh nghiệp châu Âu hội nhập sâu hơn vào các chuỗi cung ứng mới và mở rộng thị trường dài hạn.

Đài PTTH Hà Nội
EVFTA là chìa khóa giúp FDI tiếp cận tốt hơn thị trường nội địa Việt Nam.

Trong các lĩnh vực như nông nghiệp bền vững, chuyển đổi số và năng lượng xanh, chuyên môn của châu Âu là sự bổ trợ lý tưởng cho nền tảng tài nguyên và các ưu tiên phát triển của Việt Nam. Ví dụ, những đổi mới từ châu Âu trong nông nghiệp số và công nghệ xanh đang góp phần nâng cao năng suất, chất lượng và khả năng truy xuất nguồn gốc trong các ngành nông nghiệp, thực phẩm và nuôi trồng thủy sản – những lĩnh vực mà Việt Nam đang là nhà cung cấp chủ lực cho thị trường châu Âu. EVFTA đang giúp Việt Nam định vị mình như một trung tâm sản xuất, xuất khẩu đáng tin cậy trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu ngày càng phân mảnh.

Với tổng GDP lên tới 29 nghìn tỷ USD (tính theo sức mua tương đương) và hơn 450 triệu người tiêu dùng, EU hiện là khối kinh tế thống nhất lớn nhất thế giới. Môi trường thương mại được quản lý bằng hệ thống pháp luật minh bạch, ổn định và dễ dự đoán, kèm với GDP bình quân đầu người vượt 43.000 USD (theo Ngân hàng Thế giới năm 2024) càng củng cố sức mua cao và nhu cầu đa dạng. Đây chính là điều kiện lý tưởng để các sản phẩm chất lượng cao từ Việt Nam – từ nông sản, thực phẩm chế biến đến hàng tiêu dùng và công nghệ – chinh phục người tiêu dùng châu Âu.

Tuy nhiên, ngay cả khi những lợi ích từ EVFTA ngày càng rõ rệt, các cơ chế thực thi phức tạp vẫn đang là rào cản lớn đối với cộng đồng doanh nghiệp. 37% doanh nghiệp được khảo sát cho biết thường xuyên gặp phải chênh lệch trong định giá hải quan – yếu tố làm gia tăng chi phí và giảm sức cạnh tranh. Ngoài ra, các quy định chưa rõ ràng, thực thi thiếu đồng bộ, cùng sự thiếu nhất quán giữa các cơ quan chức năng của cả EU và Việt Nam tiếp tục gây trở ngại cho hoạt động thương mại. Những bất cập này đang làm giảm hiệu quả thực tế và kìm hãm tiềm năng tối đa của hiệp định.

Ông Jean-Jacques Bouflet, Phó Chủ tịch EuroCham phụ trách vận động chính sách, một trong những nhà đàm phán chủ chốt của EU trong quá trình xây dựng EVFTA nhận định về tính linh hoạt và định hướng cải tiến của hiệp định: “Khi chúng tôi đàm phán EVFTA, từng điều khoản đều được thiết kế với mục tiêu tối ưu hóa hiệu quả và đảm bảo tính toàn diện. Chúng tôi đã cố gắng dự đoán những phức tạp sẽ nảy sinh, và luôn nỗ lực tìm ra sự cân bằng hợp lý. Tuy nhiên, việc triển khai là cả một hành trình – đòi hỏi sự điều chỉnh liên tục, các cuộc đối thoại mang tính xây dựng và một tư duy thực sự lấy doanh nghiệp làm trung tâm”.

Bài toán xuất xứ trong giao thương quốc tế

Một trong những thách thức lớn nhất trong quá trình thực thi EVFTA hiện nay là Quy tắc Xuất xứ trong EVFTA, yếu tố then chốt để doanh nghiệp có thể tiếp cận các ưu đãi thuế quan. Dù đóng vai trò chiến lược trong việc thúc đẩy thương mại công bằng, minh bạch, nhưng trên thực tế, việc đáp ứng đầy đủ các tiêu chí xuất xứ không hề đơn giản. Phần lớn các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam vẫn phụ thuộc đáng kể vào nguyên phụ liệu nhập khẩu từ các nước thứ ba. Mặc dù EVFTA có cơ chế cộng gộp cho phép tính xuất xứ từ một số quốc gia đối tác, nhưng quy trình chứng từ phức tạp, cùng với chuỗi cung ứng còn phân mảnh, đang khiến nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc chứng minh xuất xứ hợp lệ.

“Tại thời điểm này, định nghĩa chính xác về các yêu cầu mới do Hoa Kỳ áp đặt đối với khái niệm hàng hóa ‘trung chuyển’ vẫn còn chưa rõ ràng. Sự mơ hồ này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc áp dụng Quy tắc Xuất xứ trong EVFTA – đặc biệt khi nguyên liệu nhập khẩu được sử dụng trong quá trình sản xuất tại Việt Nam. Chính vì vậy, EuroCham tiếp tục ủng hộ việc loại bỏ thêm các rào cản kỹ thuật và phi kỹ thuật trong thương mại, đưa ra những hướng dẫn rõ ràng hơn về mã HS, định giá hải quan và các cơ chế tham chiếu chéo nhất quán giữa các cơ quan hải quan trong và giữa các nướcNhững biện pháp này là tối quan trọng để tăng cường khả năng phục hồi chuỗi cung ứng và bảo đảm rằng các doanh nghiệp có thể tự tin thích ứng, mở rộng hoạt động. Nhìn rộng hơn, chúng phản ánh tầm quan trọng của việc các nền kinh tế duy trì các giá trị chung và tôn trọng các cam kết FTA hiện có  những hiệp định đã mang lại kết quả thực chất và cần được tiếp tục đối thoại để phát huy tối đa tiềm năng, đặc biệt trong bối cảnh môi trường thương mại toàn cầu ngày càng phức tạp”, Phó Chủ tịch EuroCham Jean-Jacques Bouflet nhận định.

Trong bối cảnh môi trường thương mại toàn cầu ngày càng phức tạp, Giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) đã trở thành công cụ không thể thiếu giúp doanh nghiệp đảm bảo tuân thủ quy định, tận dụng ưu đãi thuế quan và xây dựng niềm tin với đối tác quốc tế. Hiện có tới 56% doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam nộp chứng từ C/O định kỳ hằng tháng – một tỷ lệ cho thấy tầm quan trọng ngày càng lớn của công cụ này trong hoạt động xuất khẩu.

Chỉ riêng trong năm 2024, Việt Nam đã cấp hơn 1,8 triệu C/O ưu đãi – tương đương giá trị xuất khẩu trên 100 tỷ USD. So với năm 2023, con số này tăng 18% về lượng và 28% về giá trị, chiếm khoảng 28% tổng kim ngạch xuất khẩu sang các thị trường có hiệp định FTA. Đáng chú ý, xuất khẩu sang EU trong cùng năm đã đạt mức cao nhất từ trước đến nay, với 51,7 tỷ USD – tăng trưởng 18,4% so với cùng kỳ năm trước, phản ánh rõ xu hướng tận dụng hiệu quả EVFTA trong thương mại song phương.

Từ tháng 5/2025, Việt Nam đã tập trung hóa quy trình cấp C/O và đang hướng đến xây dựng một nền tảng kỹ thuật số quốc gia để thúc đẩy hơn nữa dòng chảy thương mại. Dù một số doanh nghiệp đã nhận được C/O trong vòng chưa đầy 24 giờ, nhiều đơn vị khác vẫn phải chờ đợi hơn một tuần – gây tắc nghẽn dòng vốn và chậm tiến độ giao hàng.

Trước thực trạng này, các doanh nghiệp châu Âu kêu gọi cải thiện thủ tục theo hướng minh bạch, đơn giản và hiệu quả hơn – như triển khai cơ chế đăng ký điện tử và cho phép doanh nghiệp tự chứng nhận xuất xứ. Những đổi mới này không chỉ giúp tháo gỡ các điểm nghẽn hiện tại mà còn củng cố niềm tin vào hiệu quả lâu dài của EVFTA.

Thúc đẩy cải cách cùng đối tác tin cậy

Song song, việc triển khai định danh doanh nghiệp thông qua ứng dụng điện tử quốc gia VNeID và công bố Chỉ số FTA đầu tiên trên toàn quốc vào năm 2025 đánh dấu những bước tiến nổi bật trong lộ trình chuyển đổi số và xây dựng chính sách dựa trên bằng chứng hiệu quả.

Chỉ số FTA – do Bộ Công Thương chủ trì phối hợp với các bộ, ngành liên quan xây dựng – cung cấp bộ dữ liệu minh bạch, khách quan, giúp các cấp chính quyền định hướng, giám sát và nâng cao hiệu quả hội nhập kinh tế. Đây cũng là nền tảng quan trọng để hoạch định chính sách phát triển địa phương và thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu bền vững.

Trước bối cảnh quốc tế nhiều biến động, các nhà lãnh đạo Việt Nam luôn chủ động nhận diện cả cơ hội lẫn thách thức của tiến trình hội nhập, đồng thời nhấn mạnh vai trò của những chính sách phản ứng nhanh, linh hoạt và thực chất. Trong chiến lược phát triển dài hạn, việc tận dụng tối đa các FTA được xác định là chìa khóa then chốt giúp Việt Nam duy trì đà tăng trưởng, thu hút đầu tư và củng cố vị thế trên trường quốc tế.

Củng cố quan hệ EU-Việt Nam sâu sắc hơn

Theo Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), hiện có 328 FTA đang có hiệu lực trên toàn cầu, tăng mạnh so với con số 98 vào năm 2000. Trong số đó, Việt Nam đã ký kết 17 FTA, khẳng định vai trò trung tâm trong mạng lưới thương mại khu vực và toàn cầu.

Nhân dịp kỷ niệm 5 năm EVFTA và 35 năm thiết lập quan hệ ngoại giao EU-Việt Nam, trọng tâm hợp tác đang chuyển hướng sang việc củng cố và làm sâu sắc hơn mối quan hệ đối tác chiến lược trong tương lai. Hiệp định Bảo hộ Đầu tư EU-Việt Nam (EVIPA) hiện vẫn đang chờ phê chuẩn từ một số quốc gia thành viên EU. Khi chính thức có hiệu lực, EVIPA sẽ thiết lập một khuôn khổ pháp lý vững chắc, góp phần bảo vệ và thúc đẩy dòng vốn đầu tư chất lượng cao, dài hạn từ châu Âu vào Việt Nam. Việc nâng cấp mối quan hệ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện được xem là bước phát triển tự nhiên tiếp theo giữa hai đối tác ngày càng đồng thuận trong các lĩnh vực then chốt như thương mại, phát triển bền vững và quản trị toàn cầu.

Sau 5 năm, EVFTA đã chứng minh đây là một khuôn khổ hợp tác hiệu quả. Ông Julien Guerier, Đại sứ EU tại Việt Nam nhấn mạnhHiệp định đã củng cố lòng tin, thúc đẩy thương mại và mang lại lợi ích thiết thực cho cả hai phía. Trong bối cảnh môi trường thương mại toàn cầu biến động không ngừng, sự hợp tác bền bỉ giữa EU và Việt Nam càng trở nên cần thiết hơn bao giờ hết. EU vẫn cam kết song hành cùng Việt Nam trên hành trình hướng tới một tương lai xanh, bền vững và thịnh vượng”.

Như được nêu rõ trong Sách Trắng 2025 của EuroCham, hợp tác phát triển bền vững sẽ đòi hỏi những cải cách được thể chế hóa. Một mối quan hệ đối tác sâu rộng hơn sẽ yêu cầu những bước tiến cụ thể trong việc hài hòa hóa thủ tục hải quan, đơn giản hóa quy trình hành chính, nâng cao tính nhất quán trong hệ thống pháp lý và đảm bảo thực thi minh bạch. Việc triển khai EVFTA một cách hiệu quả không chỉ đơn thuần là đáp ứng các cam kết đã ký, mà còn là chất xúc tác cho cải cách toàn diện hơn, góp phần mở rộng thị trường và tăng cường khả năng phục hồi dài hạn cho cả hai nền kinh tế.

Bài viết hay? Hãy đánh giá bài viết

  • Quan tâm nhiều nhất
  • Mới nhất

15 trả lời