Dòng sông ký ức
Trong ký ức mỗi người, có lẽ đều có một dòng sông… Dòng sông ấy chảy qua những mùa hạ nắng vàng, qua những cơn bão dữ, qua cả tuổi thơ trong trẻo và êm đềm.
Với ai đó, dòng sông quê không chỉ là cảnh sắc, mà còn là chứng nhân của bao kỷ niệm, là mạch nguồn nuôi dưỡng tâm hồn, để mỗi khi mỏi mệt giữa cuộc đời, chỉ cần nhắm mắt lại – ta lại nghe thấy tiếng nước êm đềm và thấy mình của ngày xưa…
Có những buổi sớm mai, khi màn sương còn phủ giăng mờ mặt nước, bảng lảng trôi vô định, tôi nghe tiếng chim ríu rít trong bụi tre, lặng lẽ ngắm nhìn thả hồn trôi theo dòng chảy sông quê. Nghe đâu đó trong trí nhớ giai điệu quen thuộc của nhạc sĩ Quốc Việt:
“Có một dòng sông chảy trong ký ức
Dịu mát xanh đến tận bây giờ
Nhớ con sông tuổi thơ mùa hạ
Ngọn gió đồng cơn lũ chiều giông”.
Tiếng hát như gợi nhắc về một miền thương nhớ đã xa, để giờ đây lại ùa về, dạt dào như sóng nước vỗ bờ.
Dòng sông là cả một phần máu thịt, nơi gắn bó với những người bạn thân thiết của tuổi thơ chúng tôi. Nó đã chứng kiến bao đổi thay, thăng trầm bao đời của làng quê, từ những ngày êm đềm nắng gió đến những đêm bão tố tang thương. Cơn bão số 10 Bualoi đã đi qua để lại bao nhiêu sự mất mát từ người đến của cải vật chất tích góp cả một đời. Cả dòng sông một màu đục ngầu, xoáy nước cuộn tròn dữ dội, khúc sông như con thú gầm gừ muốn nuốt chửng mọi thứ. Người làng hối hả chạy lũ, tiếng gọi nhau í ới trong đêm xen lẫn tiếng trẻ con khóc lạc giọng. Thế nhưng sau khi bão tan, dòng sông lại trở về dáng vẻ hiền hòa vốn có để lại những bãi bồi phù sa sẽ là những luống ngô, bãi hoa màu xanh tốt; giống như con người quê tôi sau bão giông vẫn kiên gan gượng dậy, vươn mình trong gian khó.
Mỗi sáng, khi mặt trời vừa ló dạng lên khỏi rặng tre, sông quê khoác lên một tấm áo sương trắng mỏng tang nhẹ như làn khói. Những con thuyền chài lặng lẽ xuôi ngược, bóng người lom khom quăng chài hòa cùng tiếng mái chèo khua nhịp trên sóng. Tôi thường đứng ở trên bờ dõi theo những vệt nước loang loáng ánh bạc sau đuôi thuyền. Quang cảnh thật bình dị, như một thước phim quay chậm trong lòng dâng lên một nỗi niềm khó tả. Tuổi thơ tôi gắn bó với dòng sông hơn bất cứ trò chơi nào khác. Mỗi khi trưa hè, chúng tôi thường trốn ngủ để cùng lũ bạn rủ nhau tắm sông. Nước sông xanh mát, gợn lăn tăn dưới ánh nắng vàng rực rỡ, lũ bạn té nước bắn tung tóe và những tiếng cười vang vọng cả một khúc sông. Có đứa nghịch ngợm bày trò xem ai lặn lâu hơn hoặc ngụp lặn tìm hến rồi hý hửng khoe chiến tích. Dòng sông ấy được thiên nhiên ưu đãi không chỉ có cá tôm mà còn có hến nhỏ bé để mẹ nấu bao bữa cơm quê canh hến thơm ngon mát lành.
Tôi còn nhớ như in, chiều chiều, cả bọn rủ nhau đi làm những con diều rô từ bao xi măng, sau đó kéo nhau ra bãi cỏ ven sông thả. Gió từ sông thổi vào mát rượi, cánh diều no gió bay cao, đứa nào đứa nấy ngước nhìn mê mẩn như cánh diều đang chở cả ước mơ tuổi thơ bay đi trong gió. Rồi khi trở về, cỏ may bám đầy gấu quần, nhổ hoa cỏ may râm ran cả một buổi mà niềm vui vẫn nguyên vẹn. Chiều xuống, tiếng chuông nhà thờ vọng lại từ ngọn đồi phía xa. Âm thanh ngân nga, trong trẻo vang vọng trên sóng nước, len lỏi vào lòng người một sự bình yên lạ lùng. Những buổi chiều như thế, tôi thường cùng mẹ ra sông giặt giũ, ngồi bên bờ nghe chuông ngân, nhìn mặt nước nhuộm màu hoàng hôn ấm áp, tựa như một bản nhạc làng quê ngân vang mãi trong ký ức.
Mỗi mùa mưa bão, sông lại khoác lên mình một diện mạo khác. Sông cuồn cuộn chảy, có khi nước dâng không biết đâu là bờ, ngập đồng ruộng, làng mạc, có khi đến tận nóc nhà. Tôi từng chứng kiến cảnh cả xóm phải dỡ từng nhà, đưa đồ đạc lên gác cao tránh lũ. Những con thuyền lúc đó trở thành phương tiện duy nhất, xuôi ngược khắp ngõ làng để đưa người, chuyển lương thực. Đau thương có, mất mát có, nhưng trong gian nguy ấy, tình người lại sáng lên như ngọn lửa, ấm áp và kiên cường. Và rồi, khi lũ qua đi, dòng sông trả lại cho bãi bồi lớp phù sa màu mỡ, nuôi dưỡng ruộng đồng, cây cối. Con người quê tôi vẫn nói: “Sông lấy đi nhưng cũng cho lại”.
Khi cuộc sống đã nhiều đổi thay, những cây cầu bê tông kiên cố bắc ngang khúc sông cũ, khi trẻ nhỏ trong làng ít còn biết đến thú vui tắm sông, thả diều, tôi lại càng tha thiết nhớ về dòng sông xưa. Nhớ tiếng cười giòn tan của bè bạn, nhớ cánh diều chao nghiêng trong gió, nhớ cả những ngày bão tố run rẩy trong lòng mẹ. Tất cả như một cuốn phim quay đi quay lại, càng xem càng thấm, càng nhớ càng thương. Dòng sông ký ức, dòng sông của tôi hiền hòa mà dữ dội, tĩnh lặng mà mạnh mẽ, giống như đời người. Có khi êm ả xuôi dòng, có lúc cuồn cuộn sóng gió, mãi mãi sẽ là mạch nguồn trong trẻo chảy ngầm trong tim. Để mỗi khi mỏi mệt giữa cuộc đời, tôi chỉ cần nhắm mắt lại là nghe thấy tiếng nước êm đềm, tiếng chuông nhà thờ ngân xa, và thấy mình như đứa trẻ ngày nào đang reo hò tắm mát giữa lòng sông xanh biếc.
Trần Anh Đức
