Đề xuất lấy tạng người hiến không cần xin thêm ý kiến gia đình | Hà Nội tin mỗi chiều
Nếu một người trước khi qua đời đã đăng ký hiến tạng, thì sau khi xác định chết não hoặc chết tim, cơ sở y tế có thể tiến hành lấy tạng mà không cần thêm sự đồng ý của gia đình - đề xuất này đang được các chuyên gia ủng hộ mạnh mẽ.
Trung tâm Điều phối Quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người đã tổ chức một hội thảo để lấy ý kiến về việc sửa đổi Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến xác. Đáng chú ý nhất, một đề xuất đang được các chuyên gia ủng hộ mạnh mẽ: nếu một người trước khi qua đời đã đăng ký hiến tạng, thì sau khi xác định chết não hoặc chết tim, cơ sở y tế có thể tiến hành lấy tạng mà không cần thêm sự đồng ý của gia đình. Đề xuất này được nhiều người cho là hợp lý, bởi vì quyền cao nhất là của chính người hiến tạng, tuy nhiên cần có sự thông báo cho người đại diện của gia đình.
Theo quy định hiện hành, dù một người đã tự nguyện đăng ký hiến tạng và có thể hiến tạng trên người, thì khi chết não, bệnh viện vẫn phải xin ý kiến gia đình. Chỉ cần một người thân trong họ hàng không đồng ý, thì quá trình hiến tạng không thể thực hiện. Hệ lụy là rất nhiều tạng quý bị lãng phí và điều đó đồng nghĩa với việc nhiều bệnh nhân đang nằm chờ ghép ở tuyến cuối không có cơ hội được cứu sống.
Chúng ta cần nhìn thẳng vào thực tế: việc lắng nghe ý nguyện của người đã mất là sự tôn trọng với quyền cá nhân. Đề xuất thay đổi này là một bước chuyển nhân văn trong cách tiếp cận luật pháp, khi chuyển từ “chấp thuận của gia đình” sang “quyền định đoạt của chính người hiến”. Đây là cách nhiều quốc gia tiên tiến trên thế giới đã và đang áp dụng, như Tây Ban Nha, Pháp hay Bỉ - nơi mà quyền hiến tạng được xem là một phần của quyền con người.
Nếu như nhận thức của người dân tốt hơn, quyền lợi, tâm nguyện của người tham gia hiến được thực hiện một cách nhanh chóng hơn thì cùng một số lượng người hiến, nhưng mà số lượng tạng lấy được trong một thời gian ngắn thì chắc chắn sẽ tăng cao hơn so với cùng số lượng người đó nhưng mà lại phải chờ đợi sau khi xin ý kiến. Tóm lại, số lượng tạng được hiến chắc chắn sẽ tăng lên. Còn nếu như chúng ta có thêm được lượng người tham gia hiến tạng nhiều nữa, thì số lượng ca ghép tạng của chúng ta sẽ tăng không phải theo cấp số cộng, mà phải tăng theo cấp số nhân trong thời gian tới.
Cũng như bất kỳ một thay đổi lớn nào, đề xuất này chắc chắn sẽ vấp phải tranh luận. Bởi vì nó là yếu tố tâm lý xã hội và cả yếu tố tâm linh vì ai cũng muốn là khi người thân mất đi, thì cơ thể sẽ được bảo toàn. Trên thực tế, hiện nay, nhu cầu hiến tạng là khá lớn, tuy nhiên tạng để ghép thì đang rất là hạn chế. Vậy nên nếu đưa quy định này vào thì cũng sẽ tác động đến tâm lý của gia đình.
Tuy nhiên, quyền cao nhất vẫn là quyền của người hiến tạng và có lẽ là luật nên làm chặt chẽ hơn. Tức là khi mà bạn đăng ký hiến tạng, thì bạn sẽ có một cam kết và có sự chứng kiến của gia đình. Hiểu nôm na là trong quy định thì khi bạn đã đăng ký hiến tạng thì sẽ có thêm một mục nữa là xác nhận của gia đình, là việc hiến tạng này hoàn toàn tự nguyện.
Thực ra thì không phải là chỉ mỗi quy định mà chúng ta đang nói tới, mà khi Luật Hiến tạng và ghép mô có hiệu lực thì chắc chắn sẽ có tác động xã hội. Một là tác động tích cực, vì tăng cơ hội cứu sống người bệnh, có tăng được nguồn hiến. Thứ hai là nó cũng sẽ thay đổi được thái độ xã hội và cả cá nhân người dân về quan điểm hiến tạng; đồng thời sẽ hạn chế và ngăn chặn được nạn buôn bán tạng. Sau cùng, đó là hiệu quả, chất lượng dịch vụ y tế cũng sẽ được nâng lên.
Còn tác động phát sinh có thể đó là thách thức về tâm lý văn hóa. Thứ hai đó là nguy cơ trục lợi, môi giới, thương mại hóa trong hiến tạng nếu không được giám sát chặt chẽ và quy trình không công khai minh bạch. Thứ ba nữa là cơ sở hạ tầng sẽ cần phải đầu tư đồng bộ để phục vụ cho việc hiến và ghép tạng.
Điểm đáng chú ý nữa trong dự thảo lần này là việc mở rộng quyền hiến tạng đối với người dưới 18 tuổi khi chết não hoặc chết tim, với điều kiện phải có văn bản đồng ý từ người đại diện hợp pháp. Cùng với đó là quy định minh bạch về nguyên tắc điều phối tạng: ưu tiên cấp cứu, ưu tiên trẻ em, ưu tiên người cùng địa phương với người hiến. Tất cả những điều này đều đang đi đúng hướng bởi không chỉ tạo thuận lợi về kỹ thuật y tế, mà còn tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho một hệ thống hiến - ghép tạng công bằng và hiệu quả hơn.
Thống kê đến tháng 6/2025 cho thấy, Việt Nam đã thực hiện hơn 10.000 ca ghép tạng, nhưng trong đó trên 90% đến từ người hiến sống, tức là vẫn còn nhiều rào cản với hiến tạng sau khi chết. Việc sửa đổi luật không chỉ là câu chuyện kỹ thuật hay thủ tục mà là một bước tiến văn hóa: từ việc “ngại nói đến cái chết” sang việc chủ động chuẩn bị cho một cuộc sống khác được tiếp nối sau mình. Và nếu bạn từng nghĩ đến việc hiến tạng, nhưng còn e ngại về thủ tục hay lo ngại gia đình không hiểu thì có lẽ, những thay đổi trong luật sắp tới sẽ khiến bạn yên tâm hơn phần nào. Bởi ý nguyện cuối cùng của bạn sẽ được lắng nghe.
