ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Ở nhiều thành phố lớn trên thế giới, những hình ảnh này gần như không xảy ra: Tokyo, Amsterdam hay Singapore,... hầm chung cư được thiết kế chủ động chống ngập. Cửa hầm cao hơn mặt đường, bố trí rãnh thu nước, van một chiều, cửa chống ngập tự động, máy bơm công suất lớn kèm cảm biến mực nước. Các bể chứa nước ngầm, hồ điều hòa và vườn mưa xung quanh tòa nhà giúp trữ nước, giảm áp lực thoát nước. Hệ thống quản lý số giám sát, cảnh báo sớm mọi nguy cơ, biến hầm gửi xe trở thành khu vực an toàn dù trời mưa bão.

Trở lại với Hà Nội, cơn mưa sáng 7/10 một lần nữa cho thấy, chúng ta vẫn đang chịu áp lực lớn về hệ thống thoát nước và năng lực ứng phó với mưa lũ. Không chỉ nhà dân đơn lẻ mà nhiều khu đô thị lớn hay các chung cư - đặc biệt tầng hầm tiếp tục là “điểm yếu” trong mỗi đợt mưa bão, trở thành “vùng chết” trong lòng đô thị. Từ đây, đã đến lúc chúng ta cần nhìn nhận rằng: giải pháp chống ngập hầm chung cư không thể chỉ là giải pháp cục bộ, mà cần tiếp cận đồng bộ từ thiết kế kiến trúc, hệ thống kỹ thuật, quản lý vận hành đến công nghệ số và chiến lược đô thị tổng thể.

Trong vòng một tuần, Hà Nội hứng chịu các đợt mưa to kéo dài do ảnh hưởng hoàn lưu bão, khiến nhiều tuyến phố trung tâm và các khu đô thị ngoại vi bị ngập nặng. Sáng 7/10, mưa lớn gây nhiều điểm ngập úng trong nội thành, thậm chí cảnh báo có thể lên tới hơn 100 điểm ngập khi lượng mưa tiếp tục duy trì từ 40-70 mm, cục bộ có nơi trên 100 mm. Thực tế từ cơn mưa lớn lịch sử ngày 30/9 vừa qua đã khiến nhiều chung cư chịu cảnh tầng hầm xe bị ngập trong biển nước, hệ thống kỹ thuật bị đe dọa, cuộc sống người dân bị đảo lộn và cô lập ngay giữa Thủ đô. Các chuyên gia, nhà quản lý đô thị được kêu gọi cùng chung tay tìm giải pháp chống ngập nước tại hầm chung cư - điểm yếu dễ bị tổn thương khi đô thị chịu mưa lũ.

Ông Huy Hoàng - cư dân sinh sống tại một khu chung cư trên đường Lê Trọng Tấn (xã An Khánh, Hà Nội) chia sẻ: cứ mỗi lần mưa lớn, khu vực này trở thành “rốn” nước. Không chỉ các tuyến đường kết nối ngập mà cả hầm xe cũng có nguy cơ trở thành bể bơi khiến các gia đình lo lắng. Ông mong muốn chủ đầu tư, ban quản lý tòa nhà, chính quyền và cư dân cần hợp lực, đầu tư bền vững và hành động chủ động để mỗi mùa mưa bão không trở thành mùa thiệt hại.

Kiến trúc sư Phạm Anh Quân thì cho rằng, hầm chung cư chính là hệ thống “nhút nhát” trước mưa lũ. Bởi tầng hầm gửi xe và đặt các thiết bị kỹ thuật là khu vực dễ bị tổn thương nhất trong các tòa chung cư khi có mưa lớn hoặc lụt. Vị trí thấp hơn so với mặt đất khiến hầm dễ bị xâm nhập từ dòng nước tràn, hệ thống thoát nước công cộng bị quá tải hoặc bị tắc nghẽn.

Lý giải về việc hầm chung cư liên tục bị tổn thương khi mưa lớn, kiến trúc sư Cao Hoàng Anh - Giám đốc Công ty Kiến trúc Xây dựng và Đầu tư ACA cho rằng, có nhiều lý do khiến các hầm gửi xe dễ bị ngập như: thiết kế chưa lường trước được mức độ ảnh hưởng của trình trạng ngập lụt, cửa hầm không cao hơn mặt đường, thiếu rãnh thu nước trước cửa hầm... Nhưng quan trọng hơn cả vẫn là thoát nước yếu hoặc không đồng bộ. Hệ thống thoát nước chung chưa kết nối tốt với hệ thống đô thị, kênh rạch quanh bị tắc do rác, lá cây... Cùng đó là thiếu biện pháp ngăn ngập chủ động: không có van một chiều, cửa chống ngập, hệ thống cửa tự động đóng khi nước dâng. Ông Cao Hoàng Anh kiến nghị khi thiết kế tầng hầm, cần chú trọng các giải pháp chống ngập từ gốc như nâng cao mặt cửa hầm, bố trí rãnh thoát, kết nối hệ thống thoát nước chung, sử dụng van một chiều và cửa chống ngập tự động. Bên cạnh đó, cần thiết kế hố thu nước dung tích phù hợp, máy bơm công suất lớn, cảm biến mực nước, hệ thống cảnh báo và quy trình bảo trì định kỳ trước mùa mưa.

Trên thực tế, trong các đợt mưa lớn, nhiều cư dân đã phải dựng rào chắn, đắp bao tải cát, thậm chí ngăn cửa hầm bằng vách thép hoặc bạt chống thấm. Điển hình như ở chung cư Geleximco, Nam An Khánh - nơi được mệnh danh là “vùng trũng” của đô thị phía Tây thì các cư dân xem nỗi lo ngập hầm như “mỗi trận mưa là một trận chiến". Không chỉ chung cư mà các biệt thự, nhà liền kề tại khu vực này cũng chung cảnh ngộ. Bất động sản hàng chục tỷ đồng cũng chìm giữa mênh mông nước khiến “người giàu cũng khóc". Bởi khi hạ tầng xung quanh đã ngập thì nước không chừa chỗ nào, nhất là khu vực tầng hầm dù đó là chung cư cao cấp, chung cư mini, biệt thự hay nhà ở riêng lẻ...

Để đối phó với tình trạng này, nhiều Ban Quản lý chung cư đã phải huy động lực lượng bảo vệ và cư dân cùng chung tay đặt các vật chặn cửa hầm như bao cát ngăn nước mưa tràn xuống tầng hầm khiến và huy động máy bơm công suất lớn bơm nước ngược trở ra. Tuy nhiên, khi nước dâng cao không kịp ứng phó, nguy cơ ảnh hưởng đến trạm biến áp, hệ thống điện trong tòa nhà vẫn hiện hữu. Nếu nước ngập vào hầm, gây hư hỏng trạm biến áp thì cả tòa nhà mất điện, thang máy, chiếu sáng đều dừng hoạt động.

Để giảm thiểu rủi ro và thiệt hại khi mưa lớn, các chuyên gia và các quản lý đô thị đề xuất phải có nhóm giải pháp kỹ thuật và quản lý.

Trước tiên là triển khai hệ thống bơm tự động, công suất lớn với cảm biến mực nước giúp hút nhanh nước tràn vào, có tính đến khả năng dự phòng bằng máy bơm lưu động cũng rất cần thiết khi thiết bị chính gặp sự cố.

Bảo trì định kỳ hệ thống kỹ thuật phải thực hiện thường xuyên, nhất là trước mùa mưa bão, cụ thể như kiểm tra, vệ sinh, thử vận hành máy bơm, van, ống dẫn nước định kỳ. Bảo dưỡng sớm giúp phát hiện sự cố, đảm bảo tính tin cậy khi cần dùng.

Cửa hầm nên được thiết kế cao hơn so với mặt đường, kết hợp rãnh thu nước phía trước cửa để ngăn dòng nước tràn thẳng vào hầm. Hệ thống thoát nước của tầng hầm cần kết nối hợp lý với hệ thống đô thị để tránh ứ đọng.

Cửa chống ngập và tường chắn nước tự động cũng là giải pháp cần tính toán đến. Bởi cửa chống ngập tự động có thể đóng kín khi mực nước dâng, ngăn dòng xâm nhập.

Tường chắn, tấm ngăn nước cũng giúp gia cố an toàn chủ động. Tuy nhiên, trong tình huống khẩn cấp, bao tải cát vẫn là giải pháp nhanh gọn để ứng phó tạm thời - các chuyên gia phân tích.

Đáng chú ý, giải pháp ứng dụng công nghệ số trong quản lý tòa nhà cũng được đề xuất. Đơn cử như phần mềm quản lý tòa nhà như Building Care với hơn 20 module quản lý kỹ thuật, tài chính, tương tác cư dân có thể hỗ trợ giám sát tình trạng hầm, cảnh báo sớm mực nước, kích hoạt hệ thống chống ngập khi cần. Việc số hóa giúp phản ứng nhanh, minh bạch và hiệu quả hơn trong vận hành tòa nhà.

Chuyển đổi số trong quản lý tạo ra “hệ sinh thái đô thị thích ứng”, giúp giảm thiểu thiệt hại và nâng cao chất lượng sống. Chỉ khi có giải pháp đồng bộ từ thiết kế, kỹ thuật, quản lý và công nghệ, hầm chung cư mới thoát khỏi cảnh “vùng chết” trong mùa mưa bão.