Đầu tư trong thị trường 'tàu lượn'
Thị trường chứng khoán Việt Nam ngày 5/8 đã có một phiên giao dịch thực sự đáng nhớ khi VN-Index tăng giảm liên tục chỉ trong một ngày.
Chỉ số VN-Index, trong cùng một ngày, có lúc đã tăng tới 57 điểm, chạm đến những đỉnh cao mới trong sự hưng phấn tột độ, rồi đột ngột quay đầu, có lúc giảm 9 điểm so với tham chiếu, trước khi đóng cửa với mức tăng hơn 19 điểm.
Có một bài học kinh nghiệm đáng suy ngẫm: khi tại các quán cà phê, trà đá vỉa hè, người ta bắt đầu bàn tán rôm rả về chứng khoán — từ anh xe ôm, chị bán hàng, đến các bạn sinh viên — thì đó là lúc nhà đầu tư nên bắt đầu thận trọng.
Khi ai cũng có thể trở thành “chuyên gia”, khi các câu chuyện làm giàu từ cổ phiếu trở thành chủ đề chính trong những cuộc vui, thì cũng là lúc thị trường tiềm ẩn rủi ro lớn nhất. Trong đầu tư, quy luật muôn thuở là: rủi ro cao thì mới có cơ hội sinh lời cao. Nhưng vấn đề là trong cuộc chơi đó, bạn thu về lợi nhuận hay thua lỗ — điều này chẳng ai dám chắc.
Quan sát các nhóm và diễn đàn đầu tư trên mạng xã hội gần đây, một hiện tượng đáng lo ngại xuất hiện: rất nhiều người liên tục đưa ra dự đoán thị trường — VN-Index sẽ lên hay xuống, cổ phiếu nào sẽ tăng, mã nào sẽ giảm. Dự đoán thì lúc đúng lúc sai là điều hiển nhiên. Nhưng đáng ngại ở chỗ, nếu may mắn đúng, những dự đoán đó lập tức được khuếch đại, chia sẻ khắp nơi như một thành tích, thu hút sự tung hô của cộng đồng.
Trong tâm lý học, hiện tượng này được gọi là “thiên kiến xác nhận” (confirmation bias) — tức là xu hướng chỉ chú ý, diễn giải và ghi nhớ những thông tin củng cố niềm tin sẵn có, đồng thời phớt lờ các dữ kiện trái chiều.
Một người có thể dự đoán sai 10 lần, nhưng chỉ cần một lần đúng, họ sẽ khiến nó trở nên thật nổi bật.
Nguy hiểm hơn, nhiều người dù chỉ dự đoán ăn may, không có nền tảng kiến thức đầu tư vững chắc, vẫn sẵn sàng đưa ra các “lời khuyên” rất cụ thể về mức giá nên mua hay nên bán.
Nhưng mỗi nhà đầu tư là một cá thể độc lập. Khẩu vị rủi ro, kỳ vọng lợi nhuận, hoàn cảnh tài chính của mỗi người đều khác nhau. Một lời khuyên đầu tư có trách nhiệm không thể chỉ là vài dòng bình luận trên Facebook. Nó đòi hỏi sự thấu hiểu sâu sắc về chính nhà đầu tư đó — và cả doanh nghiệp mà họ quan tâm.
Trong một thị trường đầy biến động, như chuyến tàu lượn siêu tốc, điều quan trọng nhất là nhà đầu tư cần giữ vững kỷ luật, và ra quyết định dựa trên chiến lược đã xây dựng từ trước. Chiến lược đó phải dựa trên sự hiểu biết của chính bạn về triển vọng doanh nghiệp và kỳ vọng thực tế đối với khoản đầu tư.
Bạn mua cổ phiếu vì lý do gì, thì hãy chỉ bán nó khi lý do đó không còn, hoặc khi cổ phiếu đã đạt được mục tiêu lợi nhuận đã đặt ra.
Mọi lời khuyên mua bán, đặc biệt là những lời khuyên miễn phí và không đi kèm trách nhiệm, cần được xem xét hết sức thận trọng. Hãy trang bị kiến thức cho mình. Hãy tin vào sự phân tích của chính bạn.
Thị trường luôn đúng. Và người duy nhất phải chịu trách nhiệm cho khoản lãi hay lỗ của bạn — chính là bạn.
