ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Sự việc xảy ra vào sáng 15/9, tại Km222+800. Một xe limousine đã đâm vào đuôi xe bồn đang tưới cây, rồi kéo theo va chạm với xe khách và xe bán tải phía sau. Vụ tai nạn khiến 8 người bị thương, trong đó có người bị thương nặng. Cục Cảnh sát giao thông cho biết, nguyên nhân chính là các xe không giữ khoảng cách an toàn. Nhưng việc xe bồn xuất hiện ngay trên làn cao tốc để tưới cây rõ ràng là một yếu tố rủi ro. Và đó chính là lý do khiến nhiều ý kiến cho rằng cây xanh trên dải phân cách nên được loại bỏ.

Nếu đặt mình vào góc nhìn của những người muốn bỏ cây xanh, họ có lý của họ. Trên cao tốc, mọi thứ đều diễn ra rất nhanh. Một chiếc xe bồn di chuyển chậm rì rì giữa làn trong, trong khi các phương tiện khác lao tới với tốc độ trên 100 km/h, chỉ cần một chút bất cẩn, tai nạn là khó tránh. Nguy cơ còn đến từ bão gió: cây gãy đổ, chắn ngang đường, gây sự cố dây chuyền. Chưa kể chi phí duy trì cũng không hề nhỏ: tưới nước, cắt tỉa, thay cây chết… Mỗi lần bảo dưỡng đều đồng nghĩa với việc phải đưa xe chuyên dụng vào đường cao tốc, lại thêm một lần đối mặt nguy hiểm. Không phải vô cớ mà hầu hết các tuyến cao tốc xây dựng sau năm 2020 đã bỏ hẳn cây xanh giữa đường, thay bằng dải phân cách bê tông và lưới chống chói.

Nhưng ở phía ngược lại, những người muốn giữ cây cũng có lý lẽ riêng. Cây xanh đâu chỉ để “làm cảnh”. Khi đi trên Pháp Vân - Cầu Giẽ vào buổi trưa nắng gắt, nhìn vào dải cây bụi giữa đường cao tầm ngang ngực, có thể cảm thấy mắt mình dịu hơn hẳn. Không có những luồng sáng đèn pha từ xe ngược chiều chiếu thẳng vào, không bị bụi cuốn mịt mù. Đơn vị quản lý cho biết họ cắt tỉa định kỳ 10 - 15 ngày một lần, nên cây luôn gọn gàng, không ảnh hưởng tầm nhìn.

Ở một góc độ khác, cây xanh còn có tác dụng về mặt tâm lý. Nhiều nghiên cứu quốc tế đã chỉ ra rằng, cảnh quan có cây xanh giúp giảm căng thẳng, giảm mệt mỏi và thậm chí làm tài xế ít mất tập trung hơn. Với những chặng đường dài hàng trăm km, yếu tố này không hề nhỏ. Vậy thì nếu bỏ hết cây xanh, chúng ta có đang đánh mất một lớp “an toàn vô hình”?

Câu hỏi lớn đặt ra là: liệu có phải cây xanh trực tiếp gây ra tai nạn, hay chính là cách chúng ta tổ chức việc chăm sóc cây? Vụ việc ngày 15/9 sẽ rất khác nếu xe bồn được hộ tống bởi một xe cảnh báo từ xa, nếu có biển báo điện tử nhấp nháy để nhắc nhở lái xe giữ khoảng cách. Khi đó, nguy cơ va chạm đã giảm đi rất nhiều. Vậy thì phải chăng cái cần thay đổi không phải là chặt bỏ cây, mà là thay đổi cách bảo dưỡng?

Nhìn ra thế giới, có thể thấy không có quốc gia nào cực đoan. Nhật Bản và Hàn Quốc thường dùng lưới chống chói ở giữa, cây chủ yếu trồng hai bên. Ở châu Âu, nhiều tuyến cao tốc phủ thảm cỏ hoặc bụi thấp ở dải phân cách để vừa an toàn vừa giữ cảnh quan. Mỹ thì đa dạng hơn: có tuyến để nguyên cây bản địa, có tuyến chỉ dùng lưới thép. Nhưng điểm chung là họ hạn chế tối đa việc xe bảo dưỡng cây xanh phải chạy ra đường. Công nghệ tưới nhỏ giọt, hệ thống cảnh báo điện tử từ xa được áp dụng rộng rãi.

Với việc giữ hay bỏ cây xanh trên dải phân cách cao tốc, không nên chọn một câu trả lời “có” hay “không” tuyệt đối. Ở những đoạn đường nguy hiểm, tầm nhìn hạn chế, mật độ phương tiện cao, có thể ưu tiên dải phân cách cứng. Nhưng ở những đoạn thẳng, rộng rãi, vẫn có thể duy trì cây bụi thấp, chọn giống ít rụng lá, tán gọn. Quan trọng hơn cả là áp dụng công nghệ tưới tự động, hoặc có xe hộ tống giảm chấn đi kèm khi bảo dưỡng.

Cao tốc không chỉ là con đường để rút ngắn thời gian di chuyển, nó còn là thước đo văn minh của hạ tầng. Một tuyến đường khô khan, chỉ toàn bê tông, liệu có khiến chuyến đi dài thêm phần nặng nề? Ngược lại, giữ được mảng xanh mà vẫn đảm bảo an toàn, đó mới là hình ảnh của một hệ thống giao thông hiện đại, nhân văn.

Vậy nên, thay vì tranh luận giữ hay bỏ thì câu hỏi cần đặt ra là: làm thế nào để cây xanh không còn là mối nguy? Nếu trả lời được, chúng ta sẽ có những tuyến cao tốc vừa an toàn, vừa xanh mát và đó mới là sự cân bằng mà người đi đường mong muốn.