ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Dù vậy, quá trình để chính phủ Mỹ thực sự mở cửa trở lại vẫn còn nhiều bước phải hoàn tất. Quá trình này có thể mất vài ngày và phải đối mặt với không ít thách thức.

Thượng viện Mỹ thông qua gói dự luật ngân sách liên bang

Sau hơn 40 ngày đóng cửa vì bế tắc ngân sách, đêm ngày 9/11 (tức trưa 10/11, theo giờ Việt Nam), Thượng viện Mỹ đã chính thức thông qua dự luật về việc gia hạn ngân sách chính phủ liên bang đến ngày 30/1/2026.

Dự luật dài 31 trang, nhận được 60 phiếu thuận và 40 phiếu chống, mức tối thiểu cần thiết để vượt qua cửa ải Thượng viện. Theo đó, dự luật sẽ đảm bảo kinh phí hoạt động cho Quốc hội và các cơ quan trực thuộc Bộ Nông nghiệp, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA), các chương trình phúc lợi cho cựu chiến binh, cùng một số dự án xây dựng của Lầu Năm Góc trong tài khóa 2026, trong khi các khoản tài trợ khác được gia hạn đến cuối tháng 1. Điều này giúp các nhà lập pháp có hơn hai tháng để hoàn thiện các dự luật chi tiêu bổ sung.

Ngoài ra, dự luật sẽ khôi phục chức vụ cho các nhân viên liên bang đã bị sa thải hoặc nhận thông báo cắt giảm biên chế, đồng thời tạm ngừng mọi biện pháp cắt giảm thêm cho đến tháng 1. Ngoài ra, các tiểu bang đã phải tự chi ngân sách để duy trì các chương trình liên bang trong thời gian đóng cửa sẽ được hoàn trả và toàn bộ nhân viên liên bang sẽ được nhận đủ lương khi chính phủ mở cửa trở lại.

Tuy nhiên, dự luật không bao gồm việc gia hạn các khoản trợ cấp của Đạo luật Chăm sóc sức khỏe giá cả phải chăng (Obamacare), do Tổng thống Donald Trump vẫn giữ lập trường phản đối mạnh mẽ. Để phá vỡ thế bế tắc, đảng Cộng hòa đã đồng ý bỏ phiếu về việc gia hạn trợ cấp theo Obamacare vào tháng 12.

Theo giới quan sát, kết quả bỏ phiếu đạt được là không dễ dàng, khi đảng Dân chủ trước đó đã 14 lần từ chối thỏa thuận ngân sách vì bất đồng trong các vấn đề chăm sóc sức khỏe. Các nhà lãnh đạo đảng Cộng hòa nhiều ngày qua đã âm thầm vận động nhóm ôn hòa của đảng Dân chủ để tìm lối thoát. Ban đầu, khoảng 10 - 12 Thượng nghị sĩ Dân chủ tham gia đàm phán, nhưng cuối cùng chỉ có 8 người bỏ phiếu thuận, vừa đủ để dự luật được thông qua.

Ông Tim Kaine - Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ, đại diện bang Virginia, nơi có hàng nghìn công nhân liên bang bị ảnh hưởng do chính phủ đóng cửa cho biết, ông ủng hộ dự luật vì “các nhà lập pháp cần hiểu rằng cử tri mong mỏi họ mở lại chính phủ và nếu không hành động, họ sẽ phải trả giá bằng các lá phiếu”.

Ông Tim Kaine - Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ, đại diện bang Virginia cho biết: “Thỏa thuận này đảm bảo một cuộc bỏ phiếu để gia hạn tín dụng thuế bảo hiểm theo Đạo luật Chăm sóc sức khỏe giá cả phải chăng, điều mà đảng Cộng hòa đã không sẵn lòng làm. Các nhà lập pháp biết rằng cử tri của họ mong đợi họ bỏ phiếu cho điều này và nếu họ không bỏ phiếu, họ rất có thể sẽ bị thay thế bởi một người khác sẵn sàng bỏ phiếu. Đạo luật này sẽ bảo vệ nhân viên liên bang khỏi những vụ sa thải vô căn cứ, phục hồi chức vụ cho những người đã bị sa thải oan trong thời gian chính phủ đóng cửa và đảm bảo nhân viên liên bang được nhận lại lương”.

Phân tích của CNN cho rằng, việc thông qua dự luật cho thấy sự rạn nứt nghiêm trọng của đảng Dân chủ. Dù Obamacare được xem là “lợi ích cốt lõi”, nhưng đảng Dân chủ không giành được bất kỳ nhượng bộ đáng kể nào trong dự luật ngân sách mới. Thành tựu duy nhất của họ là buộc Thượng viện phải tiến hành một cuộc bỏ phiếu mang tính biểu tượng về vấn đề này vào cuối năm nay, nhưng khả năng thông qua vẫn mong manh khi đảng Cộng hòa chiếm đa số tại cả hai viện Quốc hội.

Về phía Nhà Trắng, Tổng thống Donald Trump dường như đạt được mục tiêu: duy trì lập trường cứng rắn, từ chối nhượng bộ và chứng minh rằng ông không chịu áp lực chính trị từ phe đối lập. Hình ảnh một nhà lãnh đạo “không khuất phục” là điều ông luôn tìm cách củng cố trong mắt cử tri. Tuy nhiên, CNN nhận định, cái giá phải trả là hình ảnh một tổng thống thờ ơ với đời sống của người dân. Trong suốt thời gian chính phủ đóng cửa, ông vấp phải nhiều chỉ trích vì yêu cầu Tòa án Tối cao đảo ngược lệnh khôi phục trợ cấp thực phẩm cho 42 triệu người Mỹ. Các cuộc thăm dò mới nhất của Gallup và Reuters/Ipsos cho thấy, tỷ lệ ủng hộ Tổng thống Trump giảm mạnh dưới 40%, mức thấp nhất trong nhiệm kỳ hiện tại.

Dự luật ngân sách đối mặt nhiều thách thức

Dù Thượng viện Mỹ đã đạt được bước đột phá quan trọng với việc thông qua dự luật ngân sách, song quá trình để chính phủ Mỹ thực sự mở cửa trở lại vẫn còn nhiều bước phải hoàn tất. Theo kế hoạch, dự luật trên cần được đưa ra bỏ phiếu cuối cùng tại Thượng viện trong những ngày tới, sau đó chuyển sang Hạ viện để bỏ phiếu phê chuẩn và trình lên Tổng thống Mỹ Donald Trump ký ban hành thành luật. Quá trình này có thể mất vài ngày và phải đối mặt với không ít thách thức.

Sau kết quả đột phá mới nhất vào tối ngày 9/11, Thượng viện Mỹ dự kiến sẽ họp trở lại, sớm nhất vào ngày mai để tiếp tục xem xét dự luật mở cửa lại chính phủ. Trong giai đoạn này, bất kỳ thượng nghị sĩ nào tại Thượng viện cũng có quyền trì hoãn hoặc yêu cầu thêm thời gian để xem xét các điều khoản trong dự luật, điều có thể khiến tiến trình thông qua bị kéo dài vài ngày.

Lãnh đạo phe đa số tại Thượng viện, ông John Thune thừa nhận rằng, “vẫn chưa rõ” khi nào Thượng viện có thể hoàn tất bỏ phiếu, nhưng bày tỏ hy vọng dự luật sẽ được thông qua trong tuần này.

Đến nay, dù một số thượng nghị sĩ ôn hòa của đảng Dân chủ đã bỏ phiếu ủng hộ dự luật, nhưng phần lớn lãnh đạo và thành viên đảng vẫn phản đối, lo ngại việc thông qua ngân sách mà không kèm cam kết về Obamacare sẽ đồng nghĩa với “từ bỏ cuộc chiến vì chăm sóc sức khỏe”. Thượng nghị sĩ Bernie Sanders gọi đây là “sai lầm nghiêm trọng”, trong khi Thượng nghị sĩ Chuck Schumer nhấn mạnh đảng Dân chủ cần tiếp tục kiên định lập trường để bảo vệ quyền lợi của người dân.

Trong khi đó, cuộc bỏ phiếu tại Hạ viện cũng được dự báo sẽ chứng kiến phản ứng gay gắt, đặc biệt từ phía đảng Dân chủ. Lãnh đạo phe thiểu số tại Hạ viện Hakeem Jeffries cảnh báo rằng, đảng sẽ không ủng hộ bất kỳ dự luật chi tiêu nào của Thượng viện nếu không kèm theo cam kết gia hạn mức trợ cấp theo Đạo luật Chăm sóc sức khỏe giá cả phải chăng (Obamacare).

Điều này đồng nghĩa với việc dù triển vọng mở cửa trở lại đang sáng sủa hơn, người dân Mỹ và các cơ quan liên bang vẫn phải chờ thêm vài ngày trước khi các dịch vụ công trở lại bình thường. Song song với tiến trình lập pháp, việc triển khai ngân sách mới cũng đòi hỏi nhiều công đoạn kỹ thuật và tổ chức. Các cơ quan liên bang phải nhanh chóng lập kế hoạch chi tiêu, khôi phục nhân sự và đảm bảo thanh toán lương cho hàng trăm nghìn nhân viên đã bị ảnh hưởng. Đồng thời, những dịch vụ quan trọng cũng cần được tái khởi động một cách có trật tự, để hạn chế tình trạng gián đoạn cho người dân và doanh nghiệp.

Kinh tế Mỹ chật vật sau 40 ngày chính phủ tê liệt

Chính phủ Mỹ đã bước sang ngày đóng cửa thứ 40, vượt qua kỷ lục đợt đóng cửa 35 ngày được thiết lập dưới nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Trump. Dù các nhà lập pháp Mỹ đã bước đầu đạt thỏa thuận mở cửa lại chính phủ, mở ra hy vọng khôi phục hoạt động của chính phủ liên bang, nhưng những hậu quả của 40 ngày đóng cửa vẫn đang để lại dấu ấn nặng nề đối với nền kinh tế và đời sống người dân Mỹ. Nhiều lĩnh vực, đặc biệt là ngành hàng không, vận tải và dịch vụ công, vẫn đang chật vật khắc phục thiệt hại, giữa lúc các cơ quan liên bang thiếu nhân sự và dòng tiền tạm thời chưa được giải ngân.

Đợt đóng cửa chính phủ bắt đầu từ ngày 1/10, sau khi Quốc hội không thể đạt thỏa thuận về ngân sách cho năm tài khóa mới. Hàng trăm nghìn nhân viên liên bang buộc phải nghỉ việc hoặc làm việc không lương, khiến hàng loạt chương trình công ích bị đình trệ. Nghiêm trọng nhất là chương trình trợ cấp thực phẩm SNAP, lần đầu tiên trong hơn 60 năm bị tạm ngừng từ ngày 1/11, ảnh hưởng đến hơn 40 triệu người có thu nhập thấp. Nhiều gia đình phải tìm đến các tổ chức từ thiện để duy trì cuộc sống trong khi chờ ngân sách được khôi phục.

Bên cạnh đó, ngành hàng không Mỹ rơi vào khủng hoảng nghiêm trọng do thiếu nhân viên kiểm soát không lưu và an ninh sân bay - những người buộc phải làm việc không lương trong nhiều tuần. Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA) đã yêu cầu các hãng cắt giảm 4% số chuyến bay mỗi ngày từ đầu tháng 11 và thậm chí nâng mức giảm tới 10% vào giữa tháng, nhằm đảm bảo an toàn bay trong bối cảnh thiếu hụt nhân sự.

Theo dữ liệu của FlightAware, chỉ riêng cuối tuần qua, hơn 2.700 chuyến bay bị hủy và gần 10.000 chuyến khác bị hoãn, mức cao nhất kể từ khi chính phủ đóng cửa. Tình trạng này gây tắc nghẽn nghiêm trọng tại ít nhất 12 thành phố lớn, bao gồm New York, Chicago, Atlanta, San Francisco và Newark. FAA xác nhận 42 trung tâm điều khiển không lưu đang trong tình trạng thiếu nhân sự nghiêm trọng, với khoảng 1.000-2.000 vị trí kiểm soát viên chưa thể bổ sung.

Bộ trưởng Giao thông Vận tải Sean Duffy cảnh báo rằng nếu tình hình không sớm được cải thiện, hoạt động hàng không có thể “giảm xuống mức nhỏ giọt” trước kỳ nghỉ Lễ Tạ ơn, thời điểm hàng triệu người Mỹ di chuyển về quê hoặc du lịch.

Tình trạng thiếu nhân lực kéo dài không chỉ làm gián đoạn hoạt động du lịch mà còn đe dọa chuỗi cung ứng hàng hóa. Nhiều chuyến bay thương mại vốn kết hợp vận chuyển hành khách và hàng hóa đã bị hủy, gây chậm trễ trong giao hàng và tăng chi phí hậu cần.

Ngoài hàng không, nhiều cơ quan liên bang khác cũng chưa thể trở lại nhịp làm việc bình thường do phải xử lý lượng hồ sơ tồn đọng khổng lồ. Việc chi trả bù lương, khôi phục hợp đồng và cấp phát ngân sách cho các chương trình xã hội có thể kéo dài thêm nhiều tuần. Các tổ chức nhân đạo cảnh báo rằng, hàng triệu người hưởng trợ cấp an sinh và y tế công có nguy cơ bị chậm thanh toán.

Theo Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ (CBO), thiệt hại kinh tế do đợt đóng cửa kéo dài vừa qua có thể lên tới hàng tỷ USD, khi mỗi tuần đóng cửa khiến Mỹ mất khoảng 0,1% GDP. Cố vấn kinh tế Nhà Trắng Kevin Hassett cảnh báo rằng, việc sụt giảm nhu cầu đi lại và tiêu dùng trong kỳ nghỉ lễ có thể khiến Mỹ “đối mặt với một quý tăng trưởng âm”.

Nhiều chuyên gia kinh tế cũng dự báo, ngay cả khi ngân sách đã được khôi phục, tác động dài hạn đối với năng suất lao động và tiêu dùng sẽ kéo dài ít nhất đến hết quý I/2026. Các hộ gia đình có thu nhập trung bình, vốn chịu ảnh hưởng trực tiếp từ việc tạm ngừng trả lương liên bang, đang thắt chặt chi tiêu, trong khi niềm tin tiêu dùng giảm xuống mức thấp nhất kể từ đầu năm.

Như nhiều nhà phân tích nhận định, việc Thượng viện Mỹ thông qua dự luật ngân sách liên bang mới chỉ là bước đầu tiên trong quy trình đưa nước Mỹ trở lại hoạt động bình thường. Con đường phía trước vẫn đầy thách thức về chính trị, thủ tục và kỹ thuật, đồng thời phản ánh rõ những rạn nứt sâu sắc trong nội bộ các đảng phái tại Washington. Người dân Mỹ và doanh nghiệp cần tiếp tục theo dõi sát sao tiến trình này, bởi việc mở cửa trở lại chính phủ không đồng nghĩa với việc các mâu thuẫn về chi tiêu và chăm sóc sức khỏe đã được giải quyết. Nguy cơ “đóng mở lặp lại” của chính phủ Mỹ vẫn còn hiện hữu, tạo áp lực và ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ 2026.