Châu Âu vật lộn với các vụ cháy rừng dữ dội
Châu Âu đang đối mặt với mùa cháy rừng tồi tệ nhất trong lịch sử. Nhiều quốc gia như Pháp, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và Hy Lạp liên tục phải ứng phó với những đám cháy dữ dội trong điều kiện nhiệt độ vượt 37°C.
Theo Hệ thống Thông tin Cháy rừng châu Âu, tính đến ngày 12/8, hơn 511.000 ha rừng trên khắp EU đã bị biến thành tro bụi, cao gấp đôi mức trung bình cùng thời điểm trong giai đoạn 2006 - 2024 và đạt mức cao nhất trong vòng gần 20 năm qua.
Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha chống chọi với cháy rừng
Cháy rừng vốn không phải hiện tượng bất thường tại châu Âu, nhưng khủng hoảng khí hậu đang khiến thời tiết trở nên nóng hơn, khô hơn, làm gia tăng nguy cơ và mức độ tàn phá của ngọn lửa. Các đợt nắng nóng kéo dài hơn 10 ngày qua đã khiến cháy rừng bùng phát dữ dội ở khu vực Nam Âu, đẩy lực lượng cứu hỏa vào tình trạng quá tải và kiệt sức.
Tại Tây Ban Nha, cháy rừng đã khiến ba người thiệt mạng và gần 11.000 người phải sơ tán. Lực lượng cứu hỏa vẫn đang chiến đấu với gần 20 đám cháy lớn được tiếp sức bởi nắng nóng và gió mạnh, chủ yếu tại các khu vực phía Bắc đất nước. Tính đến nay, nước này đã hứng chịu 199 vụ cháy, thiêu rụi 99.000 ha, gấp đôi năm ngoái, nhưng ít hơn ba lần so với năm 2022. Tại tỉnh Castile và Leon, 7 người đã phải nhập viện sau khi bị thương, bốn người trong số đó đang trong tình trạng nguy kịch. Khoảng 9.500 người đã được sơ tán khỏi thị trấn và hàng trăm người được lệnh ở nhà.
Lần đầu tiên, chính phủ Tây Ban Nha đã đề nghị Liên minh châu Âu hỗ trợ ứng phó cháy rừng. Pháp đáp lại lời kêu gọi và điều hai máy bay chữa cháy chuyên dụng sang hỗ trợ.
Ngày 14/8, cảnh sát Tây Ban Nha đã bắt giữ một người đàn ông tại tỉnh Zamora (phía Bắc) vì phóng hỏa một bãi đất dùng để đổ rác trái phép, gây ra đám cháy thiêu rụi 4.000 ha thực vật và làm 5 người bị thương. Trước đó, một nghi phạm khác ở tỉnh Malaga (phía Nam) cũng bị bắt vì gây ra 6 vụ hỏa hoạn vào đầu tháng 8.
Từ 1/6 đến nay, cảnh sát Tây Ban Nha đã bắt giữ 10 nghi phạm và đang điều tra thêm 38 trường hợp khác liên quan đến tội cố ý gây cháy rừng. Theo luật, kẻ đốt phá có thể đối mặt với án tù lên tới 5 năm và mức phạt tiền nặng.
Trong khi đó, Bồ Đào Nha đã huy động khoảng 20 máy bay, 1.800 lính cứu hỏa dập tắt 5 đám cháy rừng lớn ở miền Bắc và miền Trung. Riêng đám cháy tại Arganil (miền Trung nước này) đã cần hơn 800 lính cứu hỏa, trong khi vụ cháy ở thị Trancoso bùng phát từ hôm 9/8 vẫn tiếp tục lan rộng. Cơ quan phòng vệ dân sự Trancoso cho biết, sét đánh vào đêm ngày 13/8 đã làm ngọn lửa bùng phát trở lại tại thị trấn Benvende, một khu vực được cho là an toàn. Người dân ở đây tuyệt vọng bởi không thể bảo vệ ngôi nhà của họ.
"Tôi không chịu nổi nữa, làm ơn cứu tôi với, đừng để lửa lan sang đường, vòi rồng chẳng chạm tới đâu cả, ai cứu chúng tôi với?".
Người dân thị trấn Benvende, Trancoso.
Theo Viện Quản lý Rừng Quốc gia Bồ Đào Nha, từ đầu năm đến nay, cháy rừng đã thiêu rụi hơn 63.000 ha trên toàn quốc. Riêng đám cháy lớn gần Trancoso đã thiêu đốt khoảng 3.700 ha rừng.
Các đám cháy rừng đang hoành hành khắp Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha khiến lính cứu hỏa rơi vào tình trạng khó khăn. Ông Alexander Held, chuyên gia cấp cao về quản lý cháy rừng tại Viện Lâm nghiệp châu Âu, cho biết khi làm việc ở những địa hình chưa được chuẩn bị sẽ gây nguy hiểm đến tính mạng của lính cứu hỏa: “Nhiều đám cháy xảy ra cùng lúc là một vấn đề lớn đối với lực lượng ứng phó, bởi vì đột nhiên không chỉ có một vụ cháy, mà là 10, thậm chí có thể là 50 vụ cháy. Vậy về mặt nguồn lực là không đủ. Lực lượng cứu hộ không chỉ phải đối mặt với ngọn lửa, mà còn phải sơ tán người dân và các khu định cư. Vậy nên, cần phải kết hợp chữa cháy với sơ tán.”
Ông cũng nói thêm rằng chính quyền nên chuẩn bị bằng cách tạo ra các vùng đệm và dọn sạch thảm thực vật dễ cháy. Ông cũng cảnh báo rằng tình trạng khô hạn kéo dài và thảm thực vật mọc lại ở các khu vực bị cháy có thể kéo dài mùa cháy rừng.
Hy Lạp: cháy rừng cướp đi sinh kế của nhiều người dân
Kể từ tháng 6, Hy Lạp đã mất khoảng 20.000 ha rừng và đất nông nghiệp vì cháy rừng. Hơn 600 lính cứu hỏa cùng gần 30 máy bay ném bom nước đang căng mình chiến đấu tại các điểm nóng ở cả phía Đông và phía Tây. Ngọn lửa lan tới những cánh đồng phá hủy nhà cửa và cướp đi sinh kế của nhiều người dân.
Khi trở về ngôi làng Volissos trên đảo Chios, hy vọng của ông Georgios Mavros đã sụp đổ. Căn nhà duy nhất của ông chỉ còn là những bức tường đen nham nhở, gạch vỡ ngổn ngang, bếp lò bị biến dạng vì ngọn lửa. Ngôi nhà được xây dựng vào năm 1982 mà ông kế thừa từ người cha đã bị thiêu rụi hoàn toàn.
"Tôi phải làm thế nào? Xây dựng lại từ đầu ư? Tôi chẳng còn nơi để ở. Tôi đã 60 tuổi, có hai con đang học Đại học. Con gái tôi đang học ở Volos, nghỉ hè nó về quê để làm lễ tân cho một phòng trọ trong hai tháng. Và giờ tất cả đồ đạc của nó đều bị thiêu rụi ở đây, bằng cấp, đồ dùng cá nhân, máy tính xách tay, tất cả mọi thứ."
Ông Georgios Mavros - Người dân làng Volissos, đảo Chios.
Đám cháy bùng phát trên đảo Chios vào ngày 12/8 và nhanh chóng lan rộng trên phạm vi khoảng 30 km thiêu rụi nhiều ngôi nhà, đất rừng, ruộng đồng cơ sở chăn nuôi và xe cộ đồng thời buộc những người dân sống ở các ngôi làng như Volissos, Fyta, Leptopoda và vùng lân cận phải sơ tán.
Còn tại Patras, thành phố lớn thứ ba của Hy Lạp, ngọn lửa cũng đã cướp đi sinh kế của gia đình ông Panagiotis Kazouras, khi thiêu trụi hoàn toàn vườn ô liu 150 tuổi. Nhìn vào vườn cây cháy đen, ông Panagiotis đau xót cho biết gia đình đã phải đổ bao công sức để trồng những cây ô liu này, và giờ đây, tất cả đã hóa thành tro tàn.
Ông Panagiotis Kazouras - Nông dân trồng ô liu chia sẻ: “Đây là những cây ô liu cổ thụ, chúng đã cung cấp dầu ô liu cho chúng tôi. Chúng tôi tự hào vì đã gìn giữ chúng suốt bao thế hệ. Hôm nay là một ngày thật đen tối. Gió và lửa dữ dội để lại cho chúng tôi cay đắng, buồn bã và lo lắng. Chúng tôi không biết sống thế nào vào ngày mai.”
Sự mất mát của ông Kazouras là hậu quả của một vụ cháy rừng ở Bozaitika - một vùng ngoại ô của Patras, ngọn lửa quét nuốt chửng vùng đất nông nghiệp của cánh rừng, làm gián đoạn giao thông đường sắt và đường bộ. Ông Panagiotis cùng với người em trai Nikos đã dọn sạch những thân cây đổ và mảnh vỡ, trong khi khói vẫn còn bốc lên từ mặt đất. May mắn ông Nikos cùng với người thân và dân làng đã kịp di tản khi ngọn lửa tiến đến.
Tình hình ở Patras đã được cải thiện đáng kể nhờ nỗ lực dập lửa suốt đêm. Phát ngôn viên của lực lượng cứu hỏa, ông Vassilis Vathrakogiannis cho biết lực lượng cứu hỏa hiện đang xử lý các đám cháy nằm "rải rác" ở vùng ngoại ô phía Đông của thành phố hơn 200.000 dân này.
Trong khi đó tại các nước Balkan, ít nhất hai người thiệt mạng và hàng ngàn người phải di tản khỏi những khu vực ảnh hưởng bởi cháy rừng. Albania là một trong những quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi thảm họa này. Hàng loạt dải rừng và đất nông nghiệp đã bị thiêu rụi trong tuần qua, với 30 đám cháy riêng biệt vẫn bùng phát do gió mạnh. Bộ Quốc phòng cho biết bốn trực thăng quân đội và 80 binh sĩ đã được huy động hỗ trợ lực lượng cứu hỏa. Cơ quan này cũng xác nhận cái chết của một người đàn ông bị nghi ngờ gây ra vụ cháy từ sân sau nhà mình, trước khi lửa lan rộng ra khu vực xung quanh. Tại Montenegro, điều kiện thời tiết và các nguồn lực trên không đã giúp kiểm soát các vụ cháy rừng lớn. Một binh sĩ tham gia chữa cháy đã tử vong và một người khác bị thương trong vụ tai nạn xe bồn hôm 14/8.
Pháp khống chế đám cháy rừng lớn nhất trong 8 thập kỷ
Chỉ trong hơn một tuần, nước Pháp liên tiếp hứng chịu những trận cháy rừng dữ dội, trong đó có vụ nghiêm trọng nhất gần 8 thập kỷ qua. Thực trạng này cho thấy rõ những thách thức ngày càng lớn, buộc chính phủ phải đặc biệt chú trọng xây dựng các “lá chắn” tự nhiên để ngăn lửa lan rộng, đồng thời tăng cường nguồn lực cho công tác phòng chống cháy rừng.
Ngày 11/8, một đám cháy rừng lớn bùng phát tại tỉnh Charente nước Pháp đã thiêu rụi khoảng 230 ha thảm thực vật. Hàng trăm lính cứu hỏa Pháp cùng với các phương tiện hiện đại đã được huy động để dập tắt ngọn lửa.
"Tôi tin rằng các lính cứu hỏa đã làm một công việc phi thường. 328 lính cứu hỏa đã ở đỉnh điểm của cuộc chiến chống cháy rừng trong đêm, với 84 xe cứu hỏa và lực lượng không quân, bao gồm bốn máy bay Canadair, ba máy bay chữa cháy trên không DASH, và một trực thăng chữa cháy. Những nguồn lực này đã giúp dập tắt đám cháy trong vòng 12h".
Ông Philippe Bouty - Chủ tịch Hội đồng tỉnh Charente.
Trước đó, ngày 5/8, vùng Aude đã hứng chịu đám cháy rừng lớn nhất nước Pháp trong vòng gần 8 thập kỷ. Ngọn lửa khởi phát giữa hai xã Ribaute và Lagrasse, nhanh chóng lan sang 5 thành phố, thiêu rụi 17.000 ha, gần gấp rưỡi diện tích Paris. Bộ trưởng Nội vụ Pháp Bruno Retailleau cho biết, diện tích này tương đương với tổng số rừng bị thiêu rụi trên toàn nước Pháp trong nhiều năm cộng lại. Ông nhấn mạnh, đây là vụ cháy có diện tích rừng bị tàn phá lớn nhất kể từ năm 1949.
Thảm họa đã khiến một người thiệt mạng, hai người bị thương nặng và nhiều người khác bị thương nhẹ. Để ứng phó, chính quyền đã huy động khoảng 2.000 lính cứu hỏa tham gia chiến dịch chữa cháy. Các nhà chức trách cũng tiến hành một cuộc điều tra nhằm xác định nguyên nhân của vụ cháy rừng Aude mà các chuyên gia cho rằng có thể là do hành vi cố ý của con người.
Tuy nhiên mức độ lan nhanh của ngọn lửa còn được cho là bắt nguồn từ những biến đổi về sử dụng đất. Vùng Aude đã mất đi hơn 5.000 ha trồng nho chỉ trong 12 tháng qua do nhu cầu tiêu thụ rượu vang giảm và nhà nước trợ cấp 4.000 euro mỗi ha để họ phá bỏ vườn nho nhằm hạn chế nguồn cung dư thừa. Việc mất đi những vườn nho vốn là lớp “lá chắn” ẩm tự nhiên khiến ngọn lửa lan nhanh hơn. Vùng Aude đã hứng chịu tình trạng hạn hán trong ba năm liên tiếp. Khi lửa bùng phát, cộng với gió mạnh, đã khiến đám cháy lan trên thảm thực vật khô cằn với tốc độ 5 tới 6 km/giờ.
Thủ tướng Pháp Francois Bayrou trong chuyến thăm Saint-Laurent-De-La-Cabrerisse vào ngày 6/8 đã lưu ý tầm quan trọng của các vườn nho trong việc bảo vệ khỏi cháy rừng.
"Tôi hy vọng chúng ta sẽ cùng nhau tìm ra các giải pháp bảo tồn vườn nho, đặc biệt là đối với vai trò của vườn nho như một công cụ quy hoạch không gian, không chỉ là sản xuất, không chỉ là du lịch mà còn là bảo vệ di sản, khí hậu, đa dạng sinh học, và bảo vệ chống lại cháy rừng".
Thủ tướng Pháp Francois Bayrou.
Nhà phân tích khí hậu và nông nghiệp Serge Zaka cho biết, nếu hiện nay các khu vực giáp Biển Địa Trung Hải vốn có khí hậu khô nóng là nơi có nguy cơ cháy rừng cao nhất ở Pháp, thì trong tương lai nguy cơ này sẽ mở rộng sang cả miền Tây và miền Bắc. Ông nhấn mạnh, chính phủ cần bảo đảm các khu vực này được cấp kinh phí và trang bị đầy đủ để ứng phó với cháy rừng.
EU giúp các quốc gia đối phó với cháy rừng
Trước tình hình cháy rừng bùng phát dữ dội tại nhiều nước, Liên minh châu Âu đang tăng cường các biện pháp hỗ trợ khẩn cấp, huy động máy bay, nhân lực và thiết bị để giúp các quốc gia thành viên nhanh chóng khống chế hỏa hoạn và bảo vệ người dân.
Thảm họa cháy rừng khốc liệt đang bao trùm nhiều quốc gia châu Âu, buộc hàng loạt nước phải kích hoạt cơ chế hỗ trợ khẩn cấp của EU. Ủy ban châu Âu cho biết tính đến giữa tháng 8, Cơ chế Bảo vệ Dân sự của EU đã được kích hoạt 16 lần, bằng tổng số lần của mùa hè năm ngoái.
Tây Ban Nha là quốc gia mới nhất kêu gọi hỗ trợ hai máy bay chữa cháy từ EU. Bulgaria, Montenegro, Albania và Hy Lạp cũng đã gửi yêu cầu tương tự trong tuần này.
Kể từ tháng 7, 650 lính cứu hỏa từ 14 quốc gia châu Âu đã được triển khai trước tới các khu vực có nguy cơ cao ở Tây Ban Nha, Hy Lạp, Pháp và Bồ Đào Nha — con số cao nhất kể từ khi chương trình này bắt đầu năm 2022. Ngoài ra, một số nước khác như Síp, Bosnia & Herzegovina, Bắc Macedonia và Syria cũng đã yêu cầu hỗ trợ.
Người phát ngôn của Ủy ban châu Âu (EC) Eva Hrncirova cho biết, mặc dù công tác phòng chống cháy rừng là trách nhiệm chính của các quốc gia thành viên nhưng EU sẵn sàng hỗ trợ thông qua Cơ chế Bảo vệ Dân sự EU. Theo đó, khi một quốc gia thông báo nhu cầu, Trung tâm Điều phối Ứng phó Khẩn cấp (ERCC) của EU sẽ điều phối việc huy động nhân lực và thiết bị từ các nước khác, đồng thời chi trả chi phí triển khai. Các quốc gia lớn thường tự xoay sở nhờ năng lực sẵn có, trong khi các nước nhỏ hơn như Tây Balkan, Albania hay Montenegro phụ thuộc nhiều vào nguồn hỗ trợ này.
Châu Âu là lục địa nóng lên nhanh nhất thế giới, và nhiệt độ cao kỷ lục cùng hạn hán đã góp phần gây ra các vụ cháy rừng nghiêm trọng mùa hè năm nay. Các nhà khoa học cảnh báo rằng khi cuộc khủng hoảng khí hậu do con người gây ra leo thang, cháy rừng sẽ ngày càng thường xuyên và nghiêm trọng hơn.
