Châu Âu toan tính gì về Ukraine trước thềm thượng đỉnh Alaska?
Trước thềm sự kiện quan trọng thượng đỉnh Alaska, các nhà lãnh đạo châu Âu đang khẩn trương định hình lập trường chung cho hòa bình Ukraine.
Cuộc gặp thượng đỉnh giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin dự kiến diễn ra ngày 15/8 tại Alaska, đang được dư luận quốc tế theo dõi sát sao. Đây được xem là một nỗ lực ngoại giao quan trọng, với kỳ vọng mở ra bước ngoặt cho tiến trình chấm dứt xung đột kéo dài hơn ba năm qua tại Ukraine. Trước thềm sự kiện quan trọng này, các nhà lãnh đạo châu Âu đang khẩn trương định hình lập trường chung cho hòa bình Ukraine. Không chỉ ủng hộ nỗ lực ngoại giao, họ còn đặt ra một số điều kiện nhằm bảo vệ an ninh của Ukraine và các lợi ích chiến lược lâu dài.
Ngày 9/8, tại dinh thự Chevening House (Anh), Phó Tổng thống Mỹ JD Vance đã gặp Ngoại trưởng Anh David Lammy cùng đại diện Ukraine và các đồng minh châu Âu để bàn về sáng kiến hòa bình. Tuyên bố chung của lãnh đạo Pháp, Đức, Italia, Ba Lan, Anh, Phần Lan và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen khẳng định nguyên tắc không thay đổi biên giới quốc tế bằng vũ lực, đồng thời nhấn mạnh đàm phán chỉ có thể diễn ra khi chiến sự tạm lắng hoặc có lệnh ngừng bắn.
Theo tờ Wall Street Journal, nhiều nước châu Âu và Ukraine yêu cầu lệnh ngừng bắn là điều kiện tiên quyết trước mọi bước đi khác. Nếu có điều chỉnh lãnh thổ, các bên yêu cầu đảm bảo nguyên tắc “có đi có lại” và đi kèm cam kết an ninh chắc chắn, bao gồm khả năng Ukraine gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) – điều mà Điện Kremlin nhiều lần tuyên bố là “lằn ranh đỏ”.
Giáo sư Sergey Radchenko, Đại học Johns Hopkins, cho biết: “Chúng ta biết rằng Nga đã đưa ra các điều kiện mà họ muốn được đáp ứng để chấm dứt chiến sự ở Ukraine. Những điều kiện này, từ góc nhìn của Ukraine, đều khó chấp nhận. Liệu Tổng thống Trump có chấp nhận hay không? Đó là câu hỏi lớn mà nhiều người đang đặt ra”.
Một số nguồn tin Mỹ cho biết, trong khuôn khổ thỏa thuận tiềm năng, Ukraine có thể phải nhượng toàn bộ vùng Donetsk cho Nga, đổi lại Nga sẽ rút quân khỏi Sumy, Kharkov và chấp nhận giới tuyến hiện tại ở Zaporizhzhia và Kherson. Trước thông tin này, các đồng minh châu Âu cho rằng điều này sẽ “cổ vũ” hoạt động quân sự của Moscow. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky kiên quyết khẳng định Kiev sẽ không nhượng lãnh thổ để đổi lấy hòa bình, đồng thời nhấn mạnh mọi giải pháp phải có sự tham gia trực tiếp của Ukraine.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky chia sẻ: "Tôi vừa nhận báo cáo từ nhóm của chúng tôi tại Anh, do Chánh Văn phòng Andriy Yermak gửi. Các cuộc đàm phán giữa đại diện an ninh của Mỹ, châu Âu và Ukraine đã diễn ra. Cuộc họp mang tính xây dựng; mọi thông điệp của chúng tôi đã được truyền tải, lập luận được lắng nghe và các rủi ro được cân nhắc. Con đường dẫn đến hòa bình cho Ukraine phải do các bên cùng thống nhất và phải có sự tham gia của Ukraine".
Nguồn tin NBC News cho biết, Nhà Trắng đang xem xét khả năng mời Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tham dự hội nghị thượng đỉnh Alaska cùng ông Trump và ông Putin – một động thái được xem là giúp Kiev trực tiếp tham gia vào các thỏa thuận then chốt. Hiện vẫn chưa rõ liệu Tổng thống Ukraine Zelensky có tham dự cuộc họp với 2 nhà lãnh đạo Mỹ – Nga hay không. Giới chức Mỹ, Nga, Ukraine chưa bình luận chính thức về thông tin trên.
Trong khi đó, các ý kiến từ phía Nga cho thấy sự hoài nghi với vai trò của châu Âu. Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Hội đồng Liên bang Nga Grigory Karasin cho rằng EU lâu nay “có tâm lý bài Nga” và có thể đang tìm cách làm trầm trọng thêm xung đột. Nhà khoa học chính trị Andrey Koshkin nhận định một số nước châu Âu không hài lòng với quyết định gặp Tổng thống Putin của ông Trump, thậm chí có thể tìm cách phá hoại thỏa thuận, kể cả gián tiếp ảnh hưởng đến tình hình tại tiền tuyến. Chuyên gia Sergei Markov cũng cảnh báo nguy cơ xảy ra các “sự kiện bạo lực” nhằm cản trở tiến trình hòa bình, tương tự các vụ việc gây chấn động trước đây như vụ rơi máy bay MH17.
Do đó, dù kỳ vọng cao, giới phân tích cho rằng một hội nghị duy nhất khó thể giải quyết những mâu thuẫn sâu sắc đã kéo dài nhiều năm. Kết quả khả dĩ nhất có thể chỉ là những tuyên bố mang tính biểu tượng, giúp ông Trump ghi điểm trong vai trò “người kiến tạo hòa bình” nhưng chưa chắc đem lại thay đổi thực chất, tương tự như số phận của thỏa thuận Minsk năm 2014.
