Căng thẳng thương mại Mỹ - Ấn Độ gây nhiều hệ luỵ
Ngay trước khi Mỹ áp mức thuế 50% với hàng hóa Ấn Độ, Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent thừa nhận quan hệ thương mại song phương đang rơi vào tình thế “rất phức tạp”.
Xuất khẩu của Ấn Độ dưới sức ép thuế quan
Từ ngày 27/8, Mỹ bắt đầu áp thuế 50% với hầu hết hàng nhập khẩu từ Ấn Độ. Đây là một trong những mức thuế cao nhất của Mỹ, được coi là đòn giáng mạnh vào quan hệ thương mại song phương vốn nhiều năm hợp tác chặt chẽ về kinh tế và an ninh. Giới phân tích cảnh báo, động thái này có thể làm giảm sức hấp dẫn hàng xuất khẩu Ấn Độ tại Mỹ, đe dọa mục tiêu tăng trưởng kinh tế của New Delhi và tham vọng biến Ấn Độ thành trung tâm sản xuất lớn của Thủ tướng Narendra Modi.
Đầu năm nay, Ấn Độ là một trong những quốc gia đầu tiên khởi xướng đàm phán thương mại với Mỹ và Tổng thống Donald Trump từng bày tỏ lạc quan về khả năng đạt thỏa thuận. Tuy nhiên, kỳ vọng của New Delhi nhanh chóng tan biến.
Ngày 31/7, ông Trump công bố mức thuế đối ứng 25% với hàng nhập khẩu từ Ấn Độ, có hiệu lực từ 7/8, nhằm buộc nước này hạ rào cản thương mại đối với hàng hóa Mỹ. Ngày 6/8, ông tiếp tục áp thuế bổ sung 25% vì cho rằng việc Ấn Độ mua dầu Nga đồng nghĩa hậu thuẫn chiến tranh ở Ukraine. Động thái này nâng tổng mức thuế Mỹ áp lên hàng hóa Ấn Độ trong nhiệm kỳ tổng thống thứ hai của ông Trump lên 50%.
“Ấn Độ là quốc gia áp thuế cao nhất thế giới với hàng hóa Mỹ, kèm nhiều rào cản phi thuế quan khiến sản phẩm Mỹ khó vào thị trường. Trong khi đó, Mỹ phải chi nhiều đô la để nhập hàng từ Ấn Độ, rồi số tiền này được dùng mua dầu Nga. Nga lại sử dụng nguồn tiền đó sản xuất vũ khí cho chiến tranh ở Ukraine, và cuối cùng người nộp thuế Mỹ phải trả thêm để hỗ trợ Ukraine chống lại vũ khí Nga. Thực tế này phải chấm dứt”.
Theo số liệu của Chính phủ Ấn Độ, trong năm tài khóa kết thúc tháng 3/2025, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa đạt 434 tỷ USD, trong đó gần 20% (tương đương 87 tỷ USD) sang thị trường Mỹ.
Khoảng 30% hàng xuất khẩu sang Mỹ – chủ yếu là điện tử, dược phẩm, nguyên liệu thuốc thô và nhiên liệu tinh chế – vẫn được miễn thuế. Tuy nhiên, các ngành thâm dụng lao động như dệt may, đá quý, trang sức, hải sản, vốn phụ thuộc nhiều vào thị trường Mỹ, đang đối mặt tình trạng giảm sút đơn hàng nghiêm trọng.
“Bất kỳ đơn đặt hàng nào chúng tôi nhận được từ Mỹ giờ đây đều vô hiệu. Khách hàng đã yêu cầu chúng tôi tạm dừng các đơn đặt hàng trước đó. Một khách hàng Mỹ còn yêu cầu chúng tôi ngừng sản xuất cho đến khi có giải pháp cho vấn đề thuế quan. Tình hình hiện tại rất tồi tệ”.
Chính phủ Ấn Độ ước tính mức thuế quan mới sẽ ảnh hưởng đến 48,2 tỷ USD xuất khẩu. Ông Ajay Srivastava, sáng lập Sáng kiến Nghiên cứu Thương mại Toàn cầu, cảnh báo tổng lượng hàng sang Mỹ có thể giảm 43%, khiến hàng trăm nghìn việc làm tại các trung tâm xuất khẩu gặp rủi ro. Thuế quan cao cũng làm hàng hóa Ấn Độ mất lợi thế cạnh tranh so với các đối thủ trong khu vực đang được hưởng thuế thấp hơn từ Mỹ.
Các nhà kinh tế ước tính, nếu xuất khẩu sụt giảm, kinh tế Ấn Độ chỉ tăng trưởng gần 6% trong năm nay và năm sau, thay vì hơn 7% như dự báo trước khi ông Trump tăng thuế.
Ấn Độ có từ bỏ dầu Nga?
Mức thuế 50% – cao nhất áp dụng cho một đối tác thương mại của Mỹ – một nửa xuất phát từ việc Ấn Độ mua dầu Nga. Hiện Nga cung cấp 42% lượng dầu nhập khẩu của Ấn Độ, so với chưa đến 1% trước khi xung đột Nga – Ukraine nổ ra. Ấn Độ, quốc gia tiêu thụ dầu lớn thứ ba thế giới, là khách hàng mua dầu thô vận chuyển bằng đường biển lớn nhất của Nga. Tổ chức Sáng kiến Nghiên cứu Thương mại Toàn cầu tại New Delhi ước tính, Ấn Độ đã tiết kiệm ít nhất 17 tỷ USD nhờ mua dầu Nga từ đầu 2022. Tuy nhiên, thuế quan 50% của Tổng thống Donald Trump có thể khiến xuất khẩu Ấn Độ thiệt hại 37 tỷ USD trong năm tài chính này.
Giới phân tích nhận định, phản ứng của Ấn Độ trong những tuần tới có thể tái định hình quan hệ nhiều thập kỷ với Nga, đồng thời điều chỉnh quan hệ ngày càng phức tạp với Mỹ. Tuy nhiên, dừng mua dầu Nga ngay là bất khả thi, vừa báo hiệu sự nhượng bộ trước sức ép từ Washington, vừa gây tổn thất lớn về kinh tế.
“Tôi không nghĩ Ấn Độ có thể từ bỏ hoàn toàn dầu Nga, bởi chúng tôi đang có lợi thế về giá. Từ bỏ lúc này sẽ là phi lý, bởi thuế quan Mỹ đã gây tổn hại xuất khẩu, làm gia tăng thâm hụt tài khoản vãng lai và đe dọa tăng trưởng kinh tế”.
Bộ Ngoại giao Ấn Độ khẳng định, việc nhập khẩu dầu Nga nhằm “đảm bảo chi phí năng lượng ổn định, hợp lý cho người tiêu dùng Ấn Độ, là nhu cầu bắt buộc trong bối cảnh thị trường toàn cầu biến động”.
New Delhi cảnh báo, nếu ngừng nhập khẩu khoảng 2 triệu thùng dầu Nga mỗi ngày, toàn bộ chuỗi cung ứng năng lượng của Ấn Độ sẽ bị gián đoạn, giá nhiên liệu trong nước tăng vọt.
Tính toán nội bộ của Chính phủ Ấn Độ cho thấy, giá dầu thô toàn cầu có thể tăng gấp ba, lên khoảng 200 USD/thùng, nếu nước này – quốc gia tiêu thụ và nhập khẩu dầu lớn thứ ba thế giới – dừng mua dầu Nga.
“Dầu mỏ là xương sống của nền kinh tế thế giới. Nếu bạn chơi trò gì với dầu mỏ, kết quả sẽ là cả thế giới phải trả giá. Và vì Mỹ là quốc gia tiêu thụ dầu mỏ lớn nhất thế giới, họ sẽ nằm trong số những nước bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Chúng ta phải nhớ điều đó”.
Như một động thái thể hiện sự “không khuất phục” trước sức ép từ Mỹ, Ngoại trưởng Ấn Độ Subrahmanyam Jaishankar đã thăm chính thức Nga trong hai ngày 20 – 21/8, tham dự kỳ họp lần thứ 26 Ủy ban Liên chính phủ Nga – Ấn về hợp tác thương mại, kinh tế, khoa học – kỹ thuật và văn hóa.
Trong chuyến thăm, ông Jaishankar gặp người đồng cấp Sergey Lavrov để trao đổi các vấn đề song phương, khu vực và quốc tế. Theo Bộ Ngoại giao Nga, hai bên bàn về việc tăng cường chuỗi cung ứng độc lập trong vận tải, hậu cần, tài chính, ngân hàng, đồng thời mở rộng sử dụng đồng nội tệ trong thanh toán song phương nhằm giảm tác động lệnh trừng phạt và củng cố hợp tác tài chính.
“Nga và Ấn Độ đã đạt kết quả tốt trong hợp tác hydrocarbon và cung cấp dầu mỏ cho thị trường Ấn Độ. Hai bên cũng chia sẻ lợi ích trong các dự án khai thác năng lượng chung tại Nga, Viễn Đông và thềm lục địa Bắc Cực”.
Giới quan sát nhận định, Ấn Độ chỉ đang dùng chiến thuật mặc cả nhằm giành thêm chiết khấu từ Nga, chứ không có ý định từ bỏ nguồn cung này. Đại sứ Ấn Độ tại Nga Vinay Kumar khẳng định, Ấn Độ sẽ tiếp tục mua dầu từ bất kỳ nơi nào có thỏa thuận tốt nhất và áp dụng biện pháp bảo vệ lợi ích quốc gia trước thuế quan Mỹ.
Rạn nứt trong quan hệ Mỹ – Ấn
Các nhà phân tích cho rằng Ấn Độ đang ở “thế khó”: thuế quan đe dọa ngành xuất khẩu, việc làm và tăng trưởng, trong khi phản đối Washington có nguy cơ làm căng thẳng quan hệ với đối tác thương mại quan trọng nhất trong bối cảnh bất ổn địa chính trị. Tranh chấp này cho thấy sự cân bằng mong manh của Ấn Độ: vừa phải đảm bảo năng lượng giá rẻ, vừa giữ quan hệ với phương Tây và gắn bó lâu dài với Moscow. Bài toán đặt ra không chỉ là vượt rào cản thuế quan ngắn hạn, mà còn là chiến lược dài hơi để bảo vệ sản xuất, việc làm và mở rộng sang thị trường ít biến động hơn.
Ấn Độ từ lâu duy trì cấu trúc thuế quan cao để bảo vệ sản xuất, nông nghiệp trong nước, tạo doanh thu và cân bằng thương mại. New Delhi cho rằng đây là cần thiết cho nền kinh tế đang phát triển. Nhưng Tổng thống Mỹ Donald Trump không chấp nhận thâm hụt thương mại kéo dài, cáo buộc các khoản trợ cấp nông nghiệp khiến Mỹ khó tiếp cận thị trường Ấn Độ.
Thời gian qua, Washington liên tục gây sức ép yêu cầu New Delhi mở cửa thị trường nông nghiệp, sữa nhưng chưa thành công. Năm vòng đàm phán thương mại song phương đã diễn ra mà vẫn chưa đạt thỏa thuận.
Việc Ấn Độ tiếp tục mua dầu Nga bất chấp cảnh báo từ Mỹ càng khiến Nhà Trắng không hài lòng. Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent chỉ trích Ấn Độ mua dầu giá rẻ từ Nga, tinh chế rồi bán lại toàn cầu, gọi đây là hoạt động “kiếm lời” và “không thể chấp nhận được”.
Ngược lại, giới chức Ấn Độ tố Mỹ áp dụng “tiêu chuẩn kép”: chỉ trích New Delhi nhập dầu Nga, trong khi Washington vẫn mua uranium hexafluoride, palladium, phân bón từ Moscow. Ấn Độ cũng nhấn mạnh Trung Quốc gia tăng nhập dầu Nga nhưng không bị trừng phạt.
Để đối phó chính sách thuế quan Mỹ, Ấn Độ ban hành nhiều biện pháp bảo vệ kinh tế. Thủ tướng Narendra Modi kêu gọi người dân ưu tiên hàng nội địa. Chính phủ dự kiến cải cách thuế hàng hóa và dịch vụ, hạ phần lớn mức thuế xuống 5% hoặc 18% để kích cầu. New Delhi cũng chuẩn bị gói kích thích hàng tỷ USD hỗ trợ các nhà xuất khẩu.
“Chúng tôi đang chuẩn bị cải cách Thuế Hàng hóa và Dịch vụ thế hệ tiếp theo. Thuế đối với các mặt hàng thiết yếu cơ bản sẽ được giảm mạnh. Các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa sẽ được hưởng lợi. Các mặt hàng thiết yếu hàng ngày sẽ trở nên rẻ hơn và điều này sẽ mang lại sức mạnh mới cho nền kinh tế”.
Trong bối cảnh Mỹ gia tăng sức ép thuế quan, New Delhi củng cố lập trường “tự chủ chiến lược”, tìm kiếm không gian ngoại giao linh hoạt để tối ưu hóa lợi ích quốc gia. Gần đây, Ấn Độ ký hiệp định thương mại tự do với Anh và cân nhắc mở rộng xuất khẩu sang Mỹ Latinh, châu Phi, Đông Nam Á.
New Delhi cũng tìm cách thắt chặt quan hệ ngoại giao với các nước châu Á. Thủ tướng Narendra Modi đang thăm Nhật Bản và dự kiến có chuyến thăm đầu tiên tới Trung Quốc sau 7 năm để dự Hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải cuối tuần này. Ấn Độ đồng thời thận trọng đón nhận đầu tư từ Trung Quốc như một phần chiến lược xoay trục trước áp lực thuế quan Mỹ.
Trong 25 năm qua, Mỹ và Ấn Độ xây dựng quan hệ kinh tế, chiến lược gắn bó, nhưng bất đồng về thuế quan đang đe dọa thành quả 1/4 thế kỷ. Thuế mới của Tổng thống Trump tuy không đẩy nền kinh tế lớn thứ 5 thế giới vào khủng hoảng, nhưng gây áp lực rõ rệt lên các ngành phụ thuộc xuất khẩu của Ấn Độ.
Điều khiến tình hình phức tạp hơn là quan hệ Mỹ – Ấn không chỉ dừng ở thương mại. Hai bên ngày càng xích lại gần trong chiến lược “Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và rộng mở” nhằm kiềm chế ảnh hưởng Trung Quốc. Tuy nhiên, theo giới quan sát, chính cách tiếp cận cứng rắn của ông Trump lại đang vô tình thúc đẩy Ấn Độ và Trung Quốc xích lại gần nhau hơn.
