ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Cầu Long Biên không chỉ đơn thuần là một công trình giao thông nối hai bờ Bắc - Nam, mà còn là chứng nhân lịch sử, nơi lưu giữ ký ức và cảm xúc của bao thế hệ người dân Thủ đô. Thế nhưng, sau hơn 100 năm, cầu đã xuống cấp nghiêm trọng: nhiều trụ cầu bị xói mòn, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn. Thực trạng này đặt ra yêu cầu cấp bách: cần sớm tu bổ, sửa chữa, nâng cấp; và quan trọng hơn là phải làm theo hướng bảo tồn để không đánh mất đi giá trị lịch sử - văn hóa của cây cầu.

Nhiều ý kiến chuyên gia, cả trong nước lẫn quốc tế đều thống nhất quan điểm rằng, cầu Long Biên cần tu bổ, phục dựng, làm đẹp cầu để vừa đảm bảo chức năng giao thông, vừa phát huy giá trị văn hóa - lịch sử. Bởi vậy, công tác bảo tồn, nâng tầm thành di sản mới là hành động có trách nhiệm với ký ức và bản sắc của thành phố.

Trong tâm trí nhiều thế hệ người Hà Nội, cầu Long Biên là biểu tượng ký ức. Nó chứng kiến những năm tháng chiến tranh, là nơi in dấu bao bước chân của người dân đi qua mưa bom bão đạn; nó cũng là nơi gắn bó với những khoảnh khắc đời thường: từ những buổi sáng mờ sương, những buổi chiều nắng nhạt, những chuyến tàu chậm rãi đi qua. Nếu lắng nghe ký ức của người dân Thủ đô đã sống lâu năm, chắc chắn sẽ bắt gặp vô số câu chuyện gắn liền với cây cầu này.

Trên thế giới, nhiều công trình hạ tầng cũng đã vượt khỏi chức năng ban đầu để trở thành biểu tượng văn hóa. Tháp Eiffel - vốn được xây cho Triển lãm Thế giới năm 1889 từng bị coi là “khối sắt thừa thãi”, nay lại trở thành biểu tượng của Paris và của cả nước Pháp. Các cây cầu bắc qua sông Seine không chỉ là phương tiện giao thông, mà còn là nguồn cảm hứng cho nhiều họa sĩ, nhà văn, đạo diễn. Tương tự, cầu Brooklyn (Mỹ) hay Tower Bridge (Anh) cũng đã trở thành biểu tượng của New York và London, thu hút hàng triệu du khách mỗi năm. Điểm chung của những công trình này là: chúng được bảo tồn, tôn tạo đúng cách để vừa giữ giá trị lịch sử, vừa hòa nhập vào đời sống hiện đại.

So với những biểu tượng ấy, cầu Long Biên của Hà Nội không hề kém cạnh về giá trị văn hóa và lịch sử. Nó không chỉ mang dấu ấn kỹ thuật xây dựng của thế kỷ XX, mà còn là một “chứng tích sống” về quá trình đô thị hóa và kháng chiến của dân tộc. Trong nghệ thuật Việt Nam, cầu Long Biên cũng đã trở thành nguồn cảm hứng: từ thơ ca, hội họa cho đến điện ảnh, nhiều tác phẩm đã lấy cây cầu làm trung tâm sáng tạo. Vì thế, việc đề xuất ghi danh cầu Long Biên là Di sản văn hóa không chỉ hợp lý, mà còn cấp thiết.

Khung pháp lý hiện đã có. Luật Di sản văn hóa 2024 có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, cùng với các nghị định và thông tư hướng dẫn, đã mở ra hành lang rõ ràng để Hà Nội xây dựng hồ sơ. Hiện nay, Hội đồng Di sản quốc gia chưa nhận được đề xuất chính thức từ UBND TP. Hà Nội, nhưng nếu Thành phố sớm vào cuộc thì cơ hội thành công là rất lớn.

Một khi cầu Long Biên được công nhận là di sản, đó sẽ là bước ngoặt. Danh hiệu di sản không chỉ là vinh dự, mà còn kéo theo trách nhiệm kép: một mặt, cơ quan quản lý phải nâng cao trách nhiệm bảo tồn; mặt khác, phải biết cách phát huy giá trị để di sản không chỉ “đứng im” mà còn sống động trong đời sống xã hội. Nhiều người thường nhầm tưởng rằng, UNESCO công nhận di sản đồng nghĩa với hỗ trợ tài chính. Thực tế, UNESCO không cấp tiền mà giá trị lớn nhất danh hiệu mang lại là cơ hội để di sản bước vào mạng lưới giao lưu toàn cầu, mở ra hướng hợp tác, trao đổi, học hỏi kinh nghiệm quốc tế.

Ở Mỹ, cầu Brooklyn không chỉ là một cây cầu, mà còn là điểm đến du lịch, nơi diễn ra nhiều hoạt động nghệ thuật đường phố. Ở Anh, Tower Bridge được kết hợp thành không gian triển lãm, đón hàng triệu du khách mỗi năm. Ở Pháp, những cây cầu bắc qua sông Seine trở thành “đặc sản” văn hóa, xuất hiện dày đặc trong văn học, hội họa, điện ảnh. Những ví dụ đó cho thấy: di sản, nếu được khai thác sáng tạo, có thể vừa bảo tồn, vừa đem lại giá trị kinh tế và quảng bá hình ảnh quốc gia.

Hà Nội hoàn toàn có thể học hỏi để biến cầu Long Biên thành một sản phẩm du lịch độc đáo. Một cây cầu không chỉ để đi qua, mà còn để dừng lại, chiêm ngắm, để kể chuyện về lịch sử, để trải nghiệm văn hóa. Từ đó, Long Biên có thể trở thành điểm hẹn văn hóa nghệ thuật của Thủ đô - nơi cộng đồng và du khách cùng nhau chia sẻ, sáng tạo.

Tuy nhiên, khi đã được ghi danh, di sản sẽ phải tuân thủ những quy định nghiêm ngặt. Không thể tùy tiện thay đổi cấu trúc hay khai thác thương mại một cách thô bạo. Đây chính là lúc để Hà Nội thể hiện sự chuyên nghiệp, vừa bảo tồn đúng luật, vừa phát huy giá trị bằng các hoạt động sáng tạo, gắn với cộng đồng.

Điều quan trọng hơn cả, di sản chỉ thực sự sống khi cộng đồng gắn bó và tự hào về nó. Thế hệ trẻ cần được truyền cảm hứng từ cầu Long Biên, không chỉ như một công trình sắt thép, mà như một “ký ức sống”, một phần hồn cốt của Thủ đô. Để rồi, khi bước ra thế giới, họ có thể tự tin kể cho bạn bè quốc tế về cây cầu trăm tuổi của Hà Nội như một di sản không thể thay thế.

Giữ lại cầu Long Biên không chỉ là giữ lại một công trình, mà là giữ lại ký ức, giữ lại bản sắc, giữ lại tâm hồn của các thế hệ người dân Thủ đô. Trong dòng chảy toàn cầu hóa, khi nhiều thành phố dễ bị cuốn theo hiện đại hóa và lãng quên quá khứ, thì việc bảo tồn Long Biên chính là lời khẳng định mạnh mẽ: phát triển phải đi cùng gìn giữ. Và nếu làm tốt, cầu Long Biên không chỉ thuộc về Hà Nội, mà còn có thể trở thành di sản của thế giới. Giữ lại cầu Long Biên, nghĩa là giữ lại cho Hà Nội một phần ký ức, một điểm tựa văn hóa để nối dài niềm tự hào qua nhiều thế hệ. Và đó là điều không thể trì hoãn thêm nữa.