Biến đổi khí hậu khiến các cơn bão tàn khốc hơn
Biến đổi khí hậu không nhất thiết làm tăng tần suất của mọi cơn bão, nhưng nó làm gia tăng tính cực đoan của các hiện tượng thời tiết này, khiến chúng trở nên dữ dội và gây hậu quả thảm khốc hơn.
Năm 2025 ghi nhận nhiều biến động khí hậu bất thường, khi số lượng bão và áp thấp nhiệt đới xuất hiện dày đặc hơn và mạnh hơn nhiều so với mức trung bình nhiều năm. Trong bối cảnh cơn bão Kalmagie với sức tàn phá khủng khiếp vừa quét qua quốc đảo Philippines và Việt Nam thì một cơn bão mới được dự báo là mạnh hơn đã hình thành trên khu vực Tây Thái Bình Dương. Cơn bão có tên quốc tế là Phượng Hoàng có thể ảnh hưởng trực tiếp tới nhiều quốc gia châu Á vào đầu tuần tới, khiến người ta không khỏi lo ngại về những thiệt hại khó có thể khắc phục sau chuỗi thiên tai liên tiếp trong khu vực.
Châu Á liên tiếp hứng chịu bão lớn
Quốc đảo Philippines ở phía tây Thái Bình Dương không xa lạ gì với bão. Đến thời điểm hiện tại, bão Kalmaegi (tên địa phương là Tino) là cơn bão thứ 20 đổ bộ vào đất nước này trong năm nay. Mặc dù không phải là cơn bão mạnh nhất trong lịch sử, nhưng nó di chuyển chậm và gây ra lũ lụt nghiêm trọng. Chỉ trong 24 giờ Bão Kalmagi trút lượng nước tương đương với lượng mưa trong một tháng xuống một số khu vực của Phillipines, biến đường phố thành sông, nhấn chìm nhà cửa và lật úp ô tô. Một nửa thành phố Cebu, địa danh du lịch nổi tiếng, thuộc tỉnh cùng tên đã chìm trong nước lũ.
142 người đã thiệt mạng và 127 người khác vẫn còn mất tích. Đây chính thức là thảm họa thiên nhiên chết chóc nhất tấn công quốc gia quần đảo Đông Nam Á này trong năm nay.
Nhà khí tượng học Taylor Ward thì tốc độ gió thường là yếu tố mà công chúng quan tâm và trên thực tế, đó cũng là cách các nhà khí tượng học phân loại các hệ thống này, nhưng nước gần như luôn là nguyên nhân gây tử vong số 1.
Sau khi đã tàn phá các khu vực miền trung của Phillipines, cơn bão đã lấy lại sức mạnh khi nó đổ bộ Việt Nam. Bão đã làm 5 người chết, 3 người mất tích, gần 2.600 ngôi nhà hư hỏng
Tại Philippines, những người đi sơ tán đã trở về để cứu vãn đồ đạc và dọn dẹp nhà cửa bị bao phủ bởi lớp bùn dày. Quy mô của thảm họa ở tỉnh Cebu và các khu vực xung quanh bị ảnh hưởng nặng nề nhất khiến người dân và các quan chức địa phương bất ngờ.
"Tôi đã sống ở đây gần 16 năm và đây là lần đầu tiên tôi trải qua lũ lụt như vậy. Nhà chúng tôi bị phủ 1 lớp bùn dày tới 30 cm”
Chị Liza, người mẹ có 7 người con sống tại thành phố Talisay tỉnh Cebu đã chẳng còn lại gì sau cơn bão Kalmaegi.
"Mọi thứ đã bị phá hủy. Chỉ còn lại sàn nhà. Chúng tôi không còn đồ đạc. Các con tôi không có gì để ăn và học hành. Đồng phục, túi xách và tất cả đồ đạc của chúng tôi đã bị nước cuốn trôi. Chúng tôi vay tiền để mua TV và máy giặt cho các con tôi, nhưng bây giờ chẳng còn lại gì."
Chính phủ Phillipines đã cung cấp một số viện trợ cho người dân nhưng với ông Enriquez và chị Liza không biết bao giờ có thể trở lại cuộc sống như trước đây khi lũ lụt đã cướp đi nguồn sống của gia đình họ
Hôm 6/11, Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. đã tuyên bố tình trạng thảm họa quốc gia, cho phép các cơ quan chính phủ tiếp cận rộng rãi hơn với các quỹ khẩn cấp và cung cấp viện trợ nhanh hơn cho những người bị ảnh hưởng. Ông Marcos cũng cảnh báo về một cơn bão khác đang tiến gần đến miền bắc Philippines có tên quốc tế là Fung-wong ( Phượng Hoàng) và tên địa phương là Bão Uwan – mà ông đánh giá “có thể còn mạnh hơn” bão Kalmaegi là một trong những cơn bão nguy hiểm nhất năm nay. Cơ quan Quản lý Thiên văn, Địa vật lý và Khí quyển Philippines (PAGASA dự báo trong 24 giờ tới, bão Fung-Wong sẽ tiếp tục mạnh lên, có thể đạt cấp siêu bão vào tối thứ Bảy hoặc sáng Chủ nhật. Cơn bão dự kiến đổ bộ vào khu vực Bắc hoặc Trung Luzon vào thứ Hai ngày 10.11, với cường độ cực đại hoặc gần cực đại.
Trước diễn biến phức tạp của bão, PAGASA và các cơ quan chức năng khuyến cáo người dân theo dõi chặt chẽ các bản tin dự báo thời tiết, đồng thời chủ động chuẩn bị ứng phó với mưa to, gió mạnh và nguy cơ lũ lụt trong những ngày tới.
Tây Thái Bình Dương là lưu vực bão nhiệt đới hoạt động mạnh nhất trên Trái Đất, nơi các cơn bão hình thành với tần suất và cường độ cao. Trong khi đó, nhiệt độ đại dương toàn cầu đã liên tục duy trì ở mức kỷ lục suốt tám năm qua, góp phần làm gia tăng sức mạnh của các hiện tượng thời tiết cực đoan.
Các chuyên gia cho rằng khủng hoảng khí hậu đang khiến mưa lớn và lũ lụt trở nên nghiêm trọng hơn, như những trận mưa do bão Kalmaegi và các cơn bão gần đây gây ra ở Việt Nam. Nguyên nhân là do không khí ấm hơn có thể giữ nhiều hơi ẩm hơn, dẫn đến lượng mưa dồn dập, gây ngập úng tại nhiều thị trấn, thành phố và khu dân cư.
Trước đó, vào tháng 9, bão Ragasa đã mang theo sức gió dữ dội và mưa lớn quét qua Philippines, khu vực Đài Loan, Hồng Kông và Trung Quốc đại lục, trở thành siêu bão trong khu vực vào năm nay.
Biến đổi khí hậu gia tăng sức mạnh của bão Melissa
Theo phân tích của tổ chức World Weather Attribution công bố ngày 6/11, biến đổi khí hậu do con người gây ra đã làm gia tăng sức gió và lượng mưa tàn phá của cơn bão Đại Tây Dương Melissa. Melissa với với cường độ cấp 5 đổ bộ vào Jamaica ngày 28/10 gây thiệt hại nghiêm trọng và tàn phá nhiều quốc gia khác trong khu vực như Cuba, Haiti và Cộng hòa Dominica, khiến ít nhất 75 người thiệt mạng. Đây là cơn bão mạnh nhất thế giới kể từ đầu năm, vượt qua bão Ragasa ở Tây Thái Bình Dương từng được ghi nhận là mạnh nhất trước đó.
Cơn bão Melissa có sức tàn phá lớn nhất trong 2 thế kỷ tại Jamaica đã gây ra gây thiệt hại ước tính khoảng 7 tỉ USD, tương đương với khoảng một phần ba GDP của quốc đảo này. Cơn bão suy yếu xuống cấp 3 trước khi đổ bộ vào Cuba và ảnh hưởng đến các quốc gia láng giềng, bao gồm Haiti và Cộng hòa Dominican. Tổ chức AccuWeather của Mỹ ước tính thiệt hại và thiệt hại kinh tế từ 48 đến 52 tỷ USD trên khắp miền tây Caribe.
Bà Friederike Otto là nhà khoa học về khí hậu tại Đại học Hoàng gia London và là một trong những tác giả của nghiên cứu về biến đối khí hậu khiến bão Melissa mạnh lên, cho biết:
"Những gì chúng ta thấy ở cơn bão Melissa và các cơn bão lớn gần đây khác là chúng đang trở nên quá dữ dội đến mức sẽ sớm đẩy hàng triệu người vượt quá giới hạn thích nghi. Nếu chúng ta không ngừng đốt than, dầu và khí đốt, chúng ta sẽ thấy ngày càng nhiều quốc gia đạt đến giới hạn này.”
Phân tích này được thực hiện bởi 20 nhà nghiên cứu từ các trường đại học và cơ quan khí tượng ở Cuba, Jamaica, Ireland, Hà Lan, Mỹ và Vương quốc Anh dựa trên dữ liệu thời tiết lịch sử và các mô hình khí hậu đặc biệt tại Jamaica và miền đông Cuba.
Phân tích nhanh của World Weather Attribution cho thấy biến đổi khí hậu đã làm tăng tốc độ gió tối đa của Melissa thêm 7 %, khiến lượng mưa tăng thêm 16 %.
Phân tích cho thấy nhiệt độ đại dương trên đường đi của Melissa qua vùng Caribe ấm hơn khoảng 1,4°C khiến cường độ bão mạnh gấp nhiều lần.
"Chúng tôi thấy tốc độ gió nhanh hơn khoảng năm mét mỗi giây do biến đổi khí hậu. Và các điều kiện môi trường thuận lợi để một cơn bão như Melissa có thể hấp thụ. Nó mạnh gấp 6 lần so với một cơn bão tương tự ở thời kỳ tiền công nghiệp”.
Nghiên cứu lưu ý rằng các mô hình khí hậu thường gặp khó khăn trong việc nắm bắt lượng mưa cực đoan ở Caribe, một khu vực chưa được nghiên cứu trong lịch sử, nhưng bằng chứng mạnh mẽ cho thấy biến đổi khí hậu đã khuếch đại lượng mưa của Melissa.
Ông Ben Clarke nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hợp tác với các chuyên gia địa phương để nâng cao hiểu biết về các tác động khí hậu ở Caribe.
Nghiên cứu được đưa ra trước hội nghị COP30 diễn ra từ ngày 10-21 tháng 11 tại Belem, Brazil, nhấn mạnh tính cấp bách của việc giải quyết phát thải khí nhà kính.
Theo các nhà khoa học, lượng khí thải nhà kính toàn cầu đã tăng 34% kể từ năm 1995. Mặc dù tốc độ chậm hơn so với mức tăng 64% trong ba thập kỷ trước, nhưng nó vẫn đại diện cho một quỹ đạo không tương thích với sự ổn định khí hậu.
Đề xuất thuế hỗ trợ quốc gia chịu khủng hoảng khí hậu
Các nhà lãnh đạo thế giới đã có mặt tại thành phố Belém (Brazil) để tham dự cuộc đàm phán kéo dài hai ngày, bắt đầu từ thứ Năm, ngày 6/11, nhằm chuẩn bị cho Hội nghị Khí hậu COP30 sắp tới. Trong khuôn khổ cuộc họp, các chuyên gia và đại biểu kêu gọi xem xét áp dụng các loại thuế mới bao gồm thuế đối với giới siêu giàu, nhiên liệu hóa thạch, giao dịch tài chính và các hoạt động phát thải carbon cao nhằm huy động nguồn tài chính cần thiết để hỗ trợ các quốc gia nghèo đang chịu ảnh hưởng nặng nề bởi biến đổi khí hậu.
Tổng Thư ký Liên hợp quốc António Guterres đã khai mạc một cuộc họp của các nguyên thủ quốc gia tại Belem, Brazil, với những lời lẽ gay gắt dành cho các cường quốc thế giới, những người mà ông cho rằng "vẫn bị giam cầm bởi lợi ích nhiên liệu hóa thạch, thay vì bảo vệ lợi ích công cộng".Việc để nhiệt độ toàn cầu vượt quá ngưỡng quan trọng 1,5 độ C được nêu trong Thỏa thuận Paris, sẽ là "một sự thất bại về mặt đạo đức và sự tắc trách chết người”.
“Chúng ta cần một sự thay đổi mô hình để hạn chế mức độ và thời gian của sự vượt quá này. Nó có thể đẩy các hệ sinh thái vượt qua các điểm bùng phát không thể đảo ngược, khiến hàng tỷ người rơi vào tình trạng khốn khó thậm chí là mất đi sinh mạng và khuếch đại các mối đe dọa đối với hòa bình và an ninh."
Tính toán của các chuyên gia từ Đại học Stanford và Delaware cho thấy lượng khí thải do năm tập đoàn dầu khí quốc tế - ExxonMobil, Chevron, Shell, BP và TotalEnergies đã gây thiệt hại về khí hậu lên tới hơn 5 nghìn tỷ đô la Mỹ cho các cộng đồng từ nay đến năm 2.300. Khủng hoảng khí hậu đã tàn phá nhiều quốc gia nghèo khiến họ phải mất nhiều thời gian mới có thể phục hồi.
"Chúng tôi đã chứng kiến sự tàn phá do cơn bão Melissa gây ra ở Jamaica, Haiti và Cuba. Chúng tôi kêu gọi cộng đồng quốc tế cung cấp sự hỗ trợ nhanh chóng và bền vững. Nhưng ngoài cứu trợ khẩn cấp và sự chú ý của giới truyền thông, những quốc gia bị ảnh hưởng này phải đối mặt với những trở ngại lâu dài đối với sự phát triển của họ mà sẽ mất nhiều năm để vượt qua”.
Trong cuộc họp, các chuyên gia kêu gọi đánh thuế mới đối với những nước gây ô nhiễm nặng nhất để giúp các quốc gia nghèo hơn giải quyết khủng hoảng khí hậu
Đề xuất này là một trong những khuyến nghị hàng đầu của bản thiết kế mới cho tài chính khí hậu toàn cầu, lộ trình từ Baku đến Belém, do chính phủ Brazil và Azerbaijan, chủ tịch hiện tại và trước đây của tiến trình COP khí hậu của Liên hợp quốc, soạn thảo. Báo cáo này sẽ được thảo luận tại Cop30 cho biết các thỏa thuận toàn cầu nên nhắm mục tiêu vào các hoạt động thải nhiều carbon và 'những cá nhân có giá trị tài sản ròng cực cao'.
Các nhà vận động hoan nghênh lời kêu gọi này.
“Điều đáng chú ý là lộ trình này công nhận các loại thuế và phí mới là chìa khóa để mở khóa nguồn tài chính công cho khí hậu. Với lợi nhuận được báo cáo từ chỉ năm tập đoàn dầu khí quốc tế trong thập kỷ qua đạt gần 800 tỷ đô la , việc đánh thuế các tập đoàn nhiên liệu hóa thạch rõ ràng là một cơ hội lớn để vượt qua những hạn chế tài chính quốc gia.”
Hội nghị các bên năm ngoái tại Baku đã đặt mục tiêu cung cấp 1,3 nghìn tỷ bảng Anh hàng năm cho các nước nghèo vào năm 2035, nhằm giúp họ cắt giảm khí thải nhà kính và ứng phó với tác động của thời tiết khắc nghiệt. Tuy nhiên, các nước giàu chỉ cam kết đóng góp 300 tỷ đô la, phần còn lại sẽ đến từ các loại thuế và phí mới tiềm năng, khu vực tư nhân và các nguồn liên quan.
Theo báo cáo, các nước đang phát triển hiện đang phải trả lãi suất vay và đầu tư vốn cao hơn nhiều so với các nước giàu, nhưng sự hỗ trợ từ Ngân hàng Thế giới và các tổ chức tài trợ công khác có thể giảm đáng kể mức lãi suất này, giúp các nước nghèo dễ dàng tài trợ cho các dự án khí hậu của mình hơn.
Ngân hàng Thế giới và các ngân hàng phát triển đa phương khác cũng sẽ cần "bổ sung" - nguồn vốn mới từ các chính phủ là cổ đông của họ. Điều này có thể khó khăn hơn khi Tổng thống Donald Trump đã cắt giảm phần lớn viện trợ nước ngoài của Mỹ, và các quốc gia khác cũng đang cắt giảm ngân sách viện trợ.
Sự đoàn kết và hành động mạnh mẽ hơn từ tất cả các quốc gia đặc biệt là những nước phát thải lớn, trong việc giảm khí nhà kính, tăng cường hỗ trợ tài chính sẽ giúp giảm thiểu thiệt hại, bảo vệ cộng đồng vốn dễ tổn thương và hướng tới một tương lai bền vững hơn.
